Темір

Презентация қосу

Мазмұны:
Периодтық жүйедегі орны және атом құрылысы

Табиғатта таралуы

Өнеркәсіпте алынуы

Физикалық қасиеттері

Химиялық қасиеттері

Темірдің маңызды қосылыстары

Қолданылуы

Құрамында темірі бар қосылыстар
Жалпы
Жалпы сипаттама.
сипаттама. Периодтық
Периодтық
жүйедегі
жүйедегі орны
орны және
және атом
атом
құрылысы
құрылысы

Темір –– VIII
Темір VIIIББ топ
топ элементі
элементі,, dd -- элемент.
элемент.
Темірдіңң валенттік
Темірді валенттік электрондары
электрондары сырт сыртққыы s-e
s-e
жжәәне
не сырттан
сырттан санасанағғанда
анда екінші
екінші де деңңгейдегі
гейдегі d-e
d-e
болып табылады,
болып табылады, сондысондыққтан
тан ол ол ауыспалы
ауыспалы
тотығғуу ддәәрежелерін
тоты режелерін ккөөрсетеді.
рсетеді.

Next
Электрондық формуласы:
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2 4s2

3d6

3p6

3s2

2p6
2s2

1s2

Next
Темір химиялық реакцияларда 2
немесе 3 электрон беріп, өзінің
тұрақты қосылыстарында +2 және +3
тотығу дәрежелерін көрсетеді:
Fe0 – 2e Fe2+
Fe0 – 3e Fe3+
Темірдің тотығу дәрежесі +6 (K2FeO4 –
калий ферраты) болатын тұрақтылығы
төмен қосылыстары белгілі.

Back
Табиғатта таралуы
Темір – табиғатта таралуы бойынша екінші металл.
Оның жер қыртысындағы үлесі 5,1%. Көптеген
метеориттердің құрамында темір бар, сондықтан оны
ертеде “аспан” және “жұлдыз” тасы деп атаған. Жер
қыртысында темір көптеген минералдар түзеді. Темірдің
маңызды өнеркәсіптік кендері: қызыл теміртас (Fe2O3),
магниттік теміртас (Fe3O4), пирит (FeS2). Елімізде темір
кендерінің үлкен қоры Рудный темір кені бассейінінде ж әне
Орталық Қазақстанда бар. Қазіргі уақытта елімізде бірнеше
жүздеген кен орындары мен кен ошақтары белгілі. К өптеген
кен орындарында кендердің аз тереңдікте орналасуы
оларды арзан ашық әдіспен өндіруге мүмкіндік береді.
Темір минералды сулардың құрамына сульфат (FeSO4)
және гидрокарбонат Fe(HCO3)2 түрінде кіреді.
Темір тұздары теңіз суларында бар, мұхит түбінде
темірге бай табиғи шөгінділер кездеседі.

Next
Минералдың Химиялық формуласы Маңызды кен
аты (негізгі құрам бөлігі) орындары

Магнетит Fe3O4, (Fe2O3 ∙ FeO) (72 процентке Оңтүстік Орал
дейін Fe болады). (Магнитогорск),
Курск магнит
аномалиясы

Гематит Fe2O3 (65 процентке дейін Fe Кривойрог аймағы
болады)

Лимонит Fe2O3 ∙ nH2O (60 процентке дейін Қырым (Керч кен орны)
Fe болады)

Пирит FeS2 (47 процентке дейін Fe Урал
болады)

Next
Минералдар:

Next
Қазақстанда темірдің бай қоры бар, ол Торғай темір
кенді бассейнінде және Орталық Қазақстанда
орналасқан. Қазіргі кезде елімізде темірдің жүздеген кен
орындары мен кен жылғалары белгілі болып отыр.
Көптеген кен орындарындағы кеннің жер бетіне жақын
жатуы оны арзан, ашық әдіспен өндіруге мүмкіндік береді.
Темір сульфат және гидрокарбонат түрінде
минералды сулардың құрамына кіреді. Темір тұздары
теңіз суларында да бар, сол сияқты мұхиттардың түбінде
де темірге әжептәуір бай табиғи шөгінділер кездеседі.
Темір тірі организмдерде де болады. Ересек адамның
денесінде 4-5 грамм темір бар. Оның 65%-і қандағы
гемоглобиннің құрамына кіреді. Гемоглобин қанға қызыл
түс береді және тыныс алу процесінде оттекті әр түрлі
ұлпаларға тасымалдайды. Қанның құрамында темірдің
жетіспеуі қан азаюына әкеліп, адам денсаулығын
әлсіретеді.
Байланысқан күйдегі темір көптеген тағамдық
өнімдерде: қара нан, картоп, алма, өрік, қарақұмық
жармасында кездеседі. Бұл өнімдерді әркім өзінің
тамақтану рационына кіргізіп, қан азаюының алдын алуға
тиісті.

Back
Өнеркәсіпте алынуы:
Темірді 3 түрлі әдіспен алуға болады:
Пирометаллургиялық әдіспен:
оксидінен тотықсыздандыру арқылы:
Fe2O3 + 3H2 = 2Fe + 3H2O
соның ішінде алюминтермиялық әдіспен:
Fe2O3 + 2Al = Al2O3 + 2Fe
және көміртек (ІІ) оксидімен тотықсыздан -
дыру арқылы:
Fe3O4 + 4CO = 3Fe + 4CO2

Back
Физикалық қасиеттері:
Темір – жылтыр, күміс түстес ақ металл,
оның тығыздығы – 7,87 г/см3. Балқу
температурасы жоғары – 15390С. Темір
иілімді, магниттелетін және оны жоғалтатын
қасиеті бар, осыған орай техникада кеңінен
қолданылады. Темірді электрмотор,
электрмагнит трансформаторларының
өзекшесін және микрофон мембранасын
жасауға қолданылады. Іс жүзінде темірдің
құймалары – шойын мен болат көбірек
қолданылады.
Back
Химиялық қасиеттері:
I. Жай заттармен әрекеттесуі:
Темір оттекте жанғанда екі тотығу
дәрежесін де (+2, +3) көрсетеді,
ұшқын шашыратып жанады:
3Fe + 2O2 = Fe3O4

Next
Ылғалды ауада тат түзеді:
4Fe + 2H2O + 3O2 = 4FeO(OH)
Белсенді бейметалдар темірді
тотықтырады:
2Fe + 3Cl2 = 2Fe3+ Cl3-
Fe + S = FeS
3Fe + C = Fe3C

Next
II. Күрделі заттармен әрекеттесуі:
Қатты қыздырылған темір су буымен әрекеттеседі:
Fe + H2O = FeO + H2
Концентрлі азот және күкірт қышқылдарында темір
енжарланады, өйткені ерімейтін қосылыстарды ң
қорғағыш қабатшасымен қапталады.
Сұйылтылған азот және күкірт қышқылдарымен
әрекеттесіп, темір тотықсызданады:
Fe + 4HNO3(сұйық) = Fe(NO3)3 + NO +
2H2O
Fe + H2SO4(сұйық) = FeSO4 + H2
Темір белсенділігі төмен металдарды олардың
тұздарынан тотықсыздандырып, ығыстырып
шығарады:
Back
Fe + CuCl2 = FeCl2 + Cu
Темірдің маңызды қосылыстары:
Темір (ІІ) оксиді немесе (FeO) – негіздік оксид,
оңай тотығатын қара ұнтақ, оны мына
реакция бойынша алады:
Fe2O3 + CO 2FeO + CO2
Қышқылдармен және қышқылдық
оксидтермен әрекеттесіп тұз түзеді:
1) FeO + 2HCl = FeCl2 + H2O
2) FeO + CO2 = FeCO3

Next
Темір (ІІІ) оксиді Fe2O3 – амфотерлі оксид, бірақ
негіздік қасиеті басымдау, ең тұрақты оксид,
қызыл-қоңыр түсті, минералы гематит.
І. Алынуы: 1) 2Fe(OH)3 = Fe2O3 + 3H2O
2) 3Fe + 2O2 = Fe3O4
3) 3Fe + 4HOH = Fe3O4 + 4H2
ІІ. Химиялық қасиеттері:
қышқылмен Fe2O3 + 3H2SO4 = Fe2(SO4)3 +
3H2O
қышқылдық оксидпен Fe2O3 + 3SO3 =
Fe2(SO4)3
негізбен Fe2O3 + 2NaOH = 2NaFeO2 + H2O
Next
Темірдің гидроксидтері
Темірдің ІІ және ІІІ валентті оксидтеріне
екі түрлі гидроксидтері сәйкес келеді.
Fe (II) гидроксиді – ақ түсті, ал Fe (III)
гидроксиді – қызыл-қоңыр түсті. Олар
суда ерімейтін заттар.
І. Алынуы. FeCl2 + 2NaOH = Fe(OH)2 +
2NaCl
FeCl3 + 2NaOH = Fe(OH)3 + 3NaCl
4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O = 4Fe(OH)3

Next
Темірдің маңызды
қосылыстарын анықтау:
Fe+2 және Fe+3 иондарын сары және қызыл қан
тұздарының көмегімен анықтайды.

3FeCl2 + 2K3[Fe(CN)6] = Fe3[Fe(CN)6]2 +
6KCl
турунбул көгі
4FeCl3 + 3K4[Fe(CN)6] = Fe4[Fe(CN)6]3 +
12KCl
берлин көгі
Back
Қолданылуы:
Темір купоросы (FeSO4 ∙ 7H2O) – ағаш
сүрлеуде;
Fe3C – цементит шойында қолданылады.
(NH4)2SO4 ∙ FeSO4 ∙ 6H2O – Мор тұзы,
тотықсыздандырғыш ретінде
пайдаланылады.
Fe(NH4)2 ∙ (SO4)2 ∙ 12H2O – темір-аммонийлі
ашудас, тері илеуде қолданылады.
Fe2O3 – темір сүрегі (бояу) шатырларды
бояуда, болат пен шыны беттерін тегістеуде,
термиялық пісіруде қолданылады.
Next
Next
Ерте кездегі
темірден жасалған
қайшы. Ұзындығы
– 15,5 см. XIV
ғасырдың екінші
жартысы.

Next
Next
Балта.
Ұзындығы – 16
см. ХІ ғасыр.

Next
Темірден жасалған
құлып.
Ұзындығы – 8,5 см.
ХІІ ғасыр.

Next
Next
Темірден
жасалған әр
түрлі қару-
жарақтар.
Х – ХІІ
ғасырлар.

Next
Темірден
жасалған
кілттер

Back
Құрамында темір бар
қосылыстар.
Кальций силикаты Хром және темір
және темір қосылыстары

Темір, ванадий Темір, марганец
және т.б. және стронций

Темір және Құрамында 9%-дық
алюминий қосылысы темірі бар қоспа
Next
Back
Next
Next
Back
Back
Back
Back
Back
Next

Ұқсас жұмыстар

Темір элементінің қасиеттері

Әмір Темір, оның мемлекеті және жаулап алушылық жорықтары

ТЕМІР ҚОСЫЛЫСТАРЫН АНЫҚТАУ

Фоли қышқылы

Темір тапшылығы анемиясы

Темір және оның қосылыстары

Препараты железа

Темір жол көлігі

Қазақстанның темір жол көлігі

Дүниежүзінің қара металлургиясы

Пәндер