Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясы жайлы ақпарат

Презентация қосу

Орындаған: Есмагамбетова
Тұқым қуалаушылықтың
хромосомалық
теориясының негізгі
қағидалары мынадай

1.Гендер хромосомада бір сызықтың бойымен
тізбектеле орналасқан. Әр геннің хромосомада
нақтылы орны (локус) болады.
2.Бір хромосомада орналасқан гендер тіркесу топтарын
құрайды. Тіркесу топтарының саны сол организмге тән
хромосомалардың гаплоидты санына сәйкес келеді.

3.Ұқсас хромосомалардың арасында аллельді
гендердің алмасуы жүреді.
4.Хромосомадағы гендердің ара қашықтығы айқасу
жиілігіне тура пропорционал.
Генетика дамуының 3 кезеңі:

1.Пайда болуы

2. Қалыптасуы

3. Молекулалық генетиканың
пайда болуы
Мендельдің 1-ші тәжірибесі.
Моногибридті будандастыру.
Қолданылатын генетикалық
таңбалар.
Р – ата – ана белгісі
♂-аталық гамета
♀- аналық
Х – будандасу белгісі F – гибриттер ұрпағы
Р♂АА х Р ♂а а
Гамета:
А А а а
F1 Аа Аа Аа Аа Гибридтердің бірінші
ұрпағының біркелкілігі

Ұрпақтар: гетерезиготалар
F2 - ні табу. Ажырау заңы

Р ♂F Aa X Р♀F Aa
1 1

гамета Аа Аа
АА
Ұрпақтары:

Гомозиготалы
Аа аА аа
сары сары сары жасыл
1-есеп: Қара көзділік гені доминантты, көк
көзділік гені рецессивті. Әкесі де шешесі де
гетерозиготалы қаракөз жұбайлардан көк
көз баланың дүниеге келуі мүмкін бе?
Жауабы:
Р♂Аа х Р♀ Аа
Қара көз Қара көз
Г: А а А а

F1 : АА Аа аА аа
Гомо гетеро гетеро Рецессивті
Қара көз Қара көз Қара көз Көк көз
Қартаюдың
молекуларлық-
генетикалық
механизмі
ГЕРОНТОЛОГИЯ
Соңғы 160 жыл ішінде өмір сүру ұзақтығы экономикасы дамыған
елдерде үнемі жылына үш айға ұзарып келеді. Бұл феномен,
мынаған сәйкес келеді, яғни экономикасы дамыған және дамушы
елдерде оның құрамында егде адамдардың болуы 20 ғасырдың
соңында ерекше байқала бастағаны геронтологияның қызығуын
тудырды, әсіресе ол организмнің алғашқы қартаю механизмінде
және популяциялық факторлардың өмір сүру мерзімін
қадағалады.
Геронтология (греч. geron, geront(os) - старец + logos учение) –
бұл тірі заттардың қартаю заңдылықтары және соның ішінде адамдарды
қәрілік жасын зерттейтін ғылым.
Бұл терминді алғаш рет 1903 жылы И.И.Мешников ұсынған.
Қазіргі геронтология – ол көп салалы ғылым, оның құрамына қартаю
биологиясы, клиникалық геронтология ( гериатрия), геронтопсихология
және әлеуметтік геронтология (герогигиена) . «Геатрия» терминін алғаш
рет американдық дәрігер И.Л.Нашер кіргізген. Ол 1914 жылы америкада
«Геатрия: егде адамдарды ң ауырулары және оны емдеу » атты тұнғыш
кітабы жарық көрді.
Биологиялық
қартаюдың
мақсаты – ол
организмнің
алғашқы қартаю
механизмін және
популяциялық,
өмір сүру
ұзақтығының
факторларын
анықтау.
ҚАРТАЮ БИОЛОГИЯСЫ
Клиникалық геронтологияның
міндеті (гериатрии), қазіргі
медицинаның қарқынды даму
Қартаю биологиясын кезеңінде қарт адамдардың,
зерттеу кезінде, физиологиялық, потофизиологиялық
ерекшеліктерін зерттеу және
жануарларға әр –түрлі потологилық процесс кезеңінде
эксперименттік талдау олардың ауыруын анықтап емдеу.
жасауды және Геронтопсихологияның негізгі
адамдардың өмірінен әр бөлімі болып табылатын
кезеңіндегі клиникалық тағылымдық геронтология тірі
зерттеулерді қамтиды. жануарлардың жасына қарай
мінез құлқының өзгеруін
Геронтологияның зерттейді.
ерекшелігі ол өмір сүру Әдеуметтік гигиенаның міндеті
ұзақтығының және (герогигиена)–тұрмыс жағдайы және
өлімнің кейбір түпкілікті қоршаған ортаның адам өмірінің
сұрақтарының шешілу ұзақтығымен қартаюына әсері.
бағыттарын анықтайды.
Қартаю теориясының
сұрақтары
1) Неге организм өз өмірінің Генетикалық фактор және
соңғы бөлігінде прогрестік және қоршаған орта
физиологиялық функциялардың факторларының қартаю
кішірейуіне тап болады? процессіне тигізетін әсерін
2)Неге өмір сүрудің белгілі ескергенде тағыда осымен
ұзақтығы немесе қартаю қатар көптеген қажетті
жылдамдығы бір түрдің ішінде сұрақтар туындайды.
және түрлердің арасында
4) Бұл факторлар қартаюға
ерекшеленеді ?
3) Неге кейбір эксперименталды және қартаюмен қатарласқан
әсер етулер мысалы колориялық ауырулардың бір-біріне тәуелді
тамақтарды шектей отырып, болуына әсер етеме?
көптеген физиологиялық және 5) Организмдегі жасқа
потологиялық өзгерістер байланысты өзгерістер ауырудың
нәтижесінде қартаю процессін организмде пайда болып немесе
бәсеңдетіп және жануарлардың ауыру оған қарамай асқынып
өмірі орташа, жоғарғы өмір
сүруін ұзартуға болады? содан кейін қартаюдың терең
пайда болуын көбейтеді ме ?
Қартаю теориясы
Ескере келе, қартаю процессін суреттеудегі
терминдер негізінен нақты емес яғни,
дәйектіленген анықтамалар болмағандықтан
деуге болады. Ағылшын тіліндегі әдебиеттерден
бұл сөз тек қартаю деп аударылады. Бұл терминді
қолдана отырып біздің түсінетініміз қартаю (aging)
сөзінің астарында өмір сүру кезеңінде бақыланатын
және барлығы бірдей жақсы болмайтын
өзгерістерді байқаймыз.(Finch,1990) «Senescence»
С.Е. Finch термині организмдегі жасқа байланысты
өзгерістерді анықтай отырып олардың биологиялық
уақытқа өтуінен функциялық және оның өмір
сүруіне келетін кедергілерді белгілейді. Басқаша
айтқанда бұл қартаюдың дегенеративті процесс
екенін анықтайды.
Қартаюдың болжамды Гипотез теориясы
«сағаттары»
ДНҚ «Қателіктер катастрофасы»
теорисяы, жедел
мутациялардың жиналуы,
маргинотомиялар
Макромолекулалар «Жанасу» теориясы
Митохондриялар Еркін радикалды теория
Клетка «Лимит Хейфлика»
Жыныстық темірлер Жыныс функциясының
инволюциясы
Бүйрек үсті Депщроэпиандростеронаны
ң азығынң төмендеуі
Жұтқыншақ бездері Денкельдің «өлім гармоны»
Иммундық жүйе Иммундықартаю
Гипоталамус Нейроэндокриндік теория
Эпифиз Мелатонин қартаюдың күн
сағатында ішкі уақыттың
есепшісі
Қартаю теориясы

Барлық тарихтағы қартаю биологиясының
идеялары мен концепцияларын қысқаша
турде қартаю тарихының»сағаттарын«іздеу
деп қорытындылауға
болады\freeman,1979,Дупленко
1985,Анисимов,Соловьев
1999,Анисимов,2000а). «Сағаттарды таңдау»
арқылы жалпы формада және сағаттардың
механизміне әсер етіп олардың ұзақ
жасаудың тиімділігін қолдауына жағдай
жасау.(1 таблица)
ҚАРТАЮДЫҢ
ДАМУЫНДАҒЫ ЖАЛПЫ
ЗАҢДЫЛЫҚТАР
Қартаюдың дамуына тән қасиеттер гетерохрондық,
гетеротоптық, гетерокинетикалық, гетерокатефтік
Г е т е р о х р о н дық — қартаюдың
тканда,орган,ситемадағы әр уақыттағы ерекшелігі.
Гетеротоптық — қартаю процессінің әр түрлі органда
және органның әр түрлі құрылысында бірыңғай көрініуі
Ге т е р о к и н е т и калық. — Жасқа байланысты
өзгерістердің әр түрлі жылдамдықта дамуы. Бір тканда ол
ерте байқалса да, бірақ ол жәй және бірқалыпты дамиды,
басқасында жәй пайда болып тез дамиды.
г е т е р о к а т е ф т і к — жасқа байланысты
өзгерістердің әр бағытта бірін-бірі жоғалту нәтижесінде
екіншісінің кәртең организмде өмір сүру белсенділігінің
артуы.
Қартаюдың теориясы
мен гипотезасы
2.Қартаю бұл организмнің
Қартаюдың дәстурлі 2 өмір сүру кезіндегі
көзқарасы қалыптасқан .
қозғалыстар нәтижесіндегі
бұзылуы – стохастикалық
1Қартаю бұл жобаланған анық процесс.
генетикалық Адаптациялық қалыптасқан
процесс,яғнигенетикалық теорияға сәйкес,қартаю бұл
аппаратағы дамудың
программалық генетикалық
заңдылықтарының прогаммаланбаған
қорытындысы.Бұл процесс,яғни организм
жағдайда,қартаю темпіне биологиялық
қоршаған ортаның ерекшекліктерімен
факторлары мен ішкі генетикалық
ортаның әсері өте детерминироваланған.Басқа
төменсатыда болады. ша айтқанда қартаю анық
бұзылу процесі,ол
организмдегі жоспарланған
генетикалық белгілер
нәтижесі.
Қартаю механизмі

1. Генотипкалық және 2.Феноптикалық
генетикалық механизмдер,ол өмірдің барлық
программаланған процестерінде өзін өзі реттеу
механизмдер: арқасында және организмдегі
а) еркін радикалды қосатын адаптациялық әрекеттердің
сақталуына себепкер болады:
антиоксиданттар системасы; а) көп ядролы клеткалардың
б.Бауырдың микросомалды пайда болуы,
қышқылдануы,токсикалық
заттардың залалсыздануы ;
б)Басқалардың кішірейуінен
митохондрияның көлемінің
в) Кислородтың терең ұлғайуы ,
қышқылдануынан қорғайтын в) Кейбір клеткалардың
антигипоксикалық система; гипертрофия мен
г) ДНҚ макромолекуланы гиперфункцияның жағдайнда
қорғайтын репарациялық . жоғалуы ,
г)Медиатордың жоғары
сезімталдының арқасында
әлсіз жуйкені к қадағалау
Қартаюдың молекуларлық
және клеткалық сатыда
байқалуы.
Әр түрлі клеткалардың қартаюының молекуларлық
механизмі бірдей емес.Қартаюдың әсері әр түрлі
клеткалардың функционалды жетіспеушілігіне
соғады.Метоболизмнің жасқа қарай өзгеруі және оның
құрылысы,клетканың фунционалды дефектілерге
ұшырата отырып оның жоғалуына әсер етеді.Бірақ та
фунционалды біртуысты клеткаларда бір жақты
қартаймайды.Сондықтан куйзеліске ұшыраған
клеткалардың қарым қатынасы мен пайда болған
адаптивті реакциялар ,клеткалардың байланысын
анықтай отыра механизмдердің жағдайын
қалыптастырады.Қартаю кезеңінде иммунитеттің
көптеген фукциялары бұзылады.
Қартаюдың субклеткалық сатыда
байқалуы
Организмнің қартаюуы,тек қана клеткада
байқалмайды.Клетканың құрылысы мен стуктуралық
функциясының бұзылуы,органдардың қанмен қамтамасыз
етіліуінің азайуы қанның химиялық құрамының өзгеруі
,әсіресе гормон концентрациясының өзгеруі болып
табылады.Қан айналуының бұзылуы жыныс
органдарының ,бас миының,буындардың клеткаларының
қартайып және жоғалуында көп рол
атқарады.Клеткалардың қартаюы мен клеткааралық
заттардың қартаю принциптері бідей болады.
Екі жағдайда да метоболизммен қақтығыспаған
макомолекулалар арасында жіктің пайда болуы
қалыптасады.Жіктесу механизмі макромолекулалары да
аналогты.
Процесс әдетте аяқ асты басталып жылы
макромолекулалардың бұзылуынан немесе кішімолекуларлы
метоболиттың қышқылдануы.
ДНҚ мен гистондар,коллаген молекулалары аралары
жіктесіп,және эластин құрамына кіретін макромолекулалар
барлық жағдайда лизиннің аминогруппасына кіреді.
Тканьдік сатыдағы
қартаюдың байқалуы.
Кейіннен Хейфликтің
Клеткалардың өмірін зертханасында аналогиялық
қысқартатын,клетка ішіндегі
факторлар,тканьға жүргізілген жұмыстар кеңінен
зерттеулердің осыған байланысты жүргізілді.Хейфлик пен Мурхед
екендігі белгілі.Организмнің өкпелік фибропласттар адам
қартаюдың клеткалық қасиетін организмінде эмбриондары
зерттеу де қолға алынды.Свим мен
Паркер адамның тканьдерінен 50есе ұлғайып ұрықтанып содан
алынған фибропласттар бір белгілі кейін құрып кететіндігі
уақытта полиферияланып,содан анықтады.Үлкен донордің өкпе
кейін құрып кететіндігін алғаш рет тканінен алынған
дәлелдеді.Бұл авторлар
ликлеткалардың өздерінің фибропласттар 20 рет
қасиеттерін сақтайтындығын ұрықтанып
анықтай алмады және өседіекен.Хейфликтің бойынша
полиферативті шектеулі үлкен донор арасындағы қайта
белсенділіктің қартаюмен
байланысты екендігін ұсына алмады. айналу байланысын және
фибропласттар полеративті
потенциалын
ұсынылды.Кейіннен осындай
байланыстың бар екендігін
дәлелдеп берді.
Қартаюдың
онтогегнетикалық
теориясы
1950ж басында белгілі отандық георнтолог
В.М.Дильман организмде механизмді реттейтін
организмдегі гомеостатикалық жасқа байланысты
өзгерулерді анықтауға болатындығы туралы идеяны
ұсынып дәлелдеп берді..Дильман гипотезасы бойынша
организмнің жетілу механизмінің (лат. elevatio –
көтерілу басқаша түрде айтылғанда),де сол сияқты
қартаюдың эндокриндік системасының – «дирижер»
болып саналатын гипоталамус.Қартаюдың негізгі
себебі бұл жасқа байланысты гипоталамусқа нерв
жүйесінен және ішкі секреция бездерінен түсетін
бірқалыпты сигналдарға сезімталдығының әсері болып
табылады.
Қартаюдың
онтогенетикалық
теориясы
Дильманның концепциясының дәлелдеуі бойынша
қартаю және қатаюға байланысты аурулардың
себебі ол генетикалық программалық дамудың
жағымсыз әсері онтогенездің өсуі яғни организмнің
дамуы.Жасқа байланысты онтогендік модельдің
анықтауынша қартаюға байланысты пайда болатын
және адам өліміне әкелетін аурулар олар жүрек
аурулары,қатерлі ісіктер,инсульт,метоболикалық
иммундық депрессиялар,атерсклероз,қант
диабеті,семіру,психикалық депрессия,және басқа да
аурулар. Егерде организмдегі гомеостаздың көлемін
бірқалыпты ұстап отырса қартаюдың дамуын
бәсеңдетіуіне болады.Дильманның айтуы бойынша
қартаюды бәсеңдетсе онда адам өмірінің барлық
жағын өзгертуге мумкін.

Ұқсас жұмыстар

Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясы туралы

Тұқым қуалаушылықтың Хромосомалық теориясы жайында

Хромосоманың жіктелуі. Адам хромосомасының картасы. Хромосомалардың морфологиясы және көлемі

Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясы (толықтырылған)

Тіркесіп тұқым қуалау және кроссинговер. 2. Генетикалық карталар. 3. Жынысты анықтаудың баланстық теориясы.

Геннің құрылымы және қызметі

Жыныс генетикасы

ГЕНЕТИКА ЖӘНЕ АУРУЛАР

Хромосомалар, түрлері, жіктелуі. Адамның кариотипі. Идиограмманы зерттеудің маңызы

Генетикадағы зерттеу нысаналары. Дрозофила шыбыны және т. б

Пәндер