Вирустардың нәсілдік қасиеттері, олардың өзгергіштігі.Мутация түрлері.Гендік инженерия. Вирустардың лабораториялық жағдайда өсіру ерекшеліктері

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік
университеті

БӨЖ
Тақырыбы:Вирустардың нәсілдік қасиеттері, олардың өзгергіштігі.Мутация
түрлері.Гендік инженерия. Вирустардың лабораториялық жағдайда өсіру
ерекшеліктері.

Тексерген: Омарбеков Е.О.
Орындаған: Мубарак Д.Д.
Тобы: ВМ-305.

Семей 2015ж
Жоспары:
1.Кіріспе бөлім
Генетикаға қысқаша сипаттама
2.Негізгі бөлім
2.1.Мутация түрлері
2.2.Гендік энженерия
2.3.Вирустардың лабораториялық жағдайда өсіру
ерекшеліктері.
3.Қорытынды бөлім
4.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Генетика — бүкіл тірі ағзаларға тән тұқым қуалаушылық пен өзгергіштікті зерттейтін
биология ғылымының бір саласы. Ағзалардың тұқым қуалаушылығы мен өзгергіштігі туралы
ғылымды генетика деп атайды (грекше “genetіkos” — шығу тегіне тән). Б ұл атауды 1906 жылы
ағылшын биологы У.Бэтсон ұсынды.
Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштіктің заңдылықтарын ашып, оларды қоғамды дамыту үшін
пайдаланудың жолдарын шешуде генетика ғылымы зор үлес қосты. Сондықтан, биология
ғылымының басқа салаларының арасында маңызды орын алады. Жер бетіндегі тірі материяның
дамуы олардың үздіксіз ұрпақ алмастыруымен қатар ж үріп отырады. Тіршілік организмдерді ң
көбеюімен тікелей байланысты. Сол арқылы белгілі бір биологиялық түрге тән белгілер мен
қасиеттер ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырады. Басқаша айтқанда, ұрпақтар белгілі дәрежеде өзіні ң
ата-анасына ұқсас болып туады. Мұны тұқым қуалаушылық дейді. К өпшілік жа ғдайда организмні ң
белгілері мен қасиеттері өзгермей біршама тұрақты түрде берілетіндіктен, ұрпа ғы ата-аналарына
ұқсас болып келеді. Бірақ олардың арасында толық ұқсастық болмайды. Бір ата-анадан тарайтын
ұрпақтың бір-бірінен қандай да бір белгісі ж өнінен айырмашылығы болады.Организмні ң тұқым
қуалаушылық қасиеті сыртқы ортафакторларының әсерінен үнемі өзгеріп отырады. Оны —
өзгергіштік дейді. Көбею барысында организмнің белгілі бір қасиеттеріні ң тұра қты са қталуымен
қатар, екінші біреуі өзгеріске ұшырайды. Осыған байланысты олар жа ңарып, түрлене т үседі.Т ұқым
қуалаушылық пен өзгергіштік — бірімен-бірі қатар ж үретін, бір жағынан бір-біріне қарама-қарсы,
өзара тығыз байланысты процестер.
Генетиканың даму тарихы үш кезеңге бөлінеді.
Оның алғашқы екеуі 1865—1953 жылдар аралығын, яғни классикалы қ генетика д әуірін қамтиды.
Генетика тарихындағы үшінші кезең — 1953 жылдан басталады. Ол — химия, физика, математика,
кибернетика сияқты нақты ғылымдардың зерттеу әдістері мен электрондық микроскоп,
рентгенқұрылымдық анализ, т.б. қолданудың нәтижесінде молекулалық генетика негізіні ң қалануы.
1944 жылы американдық микробиолог әрі генетик О.Эври тұқым қуалаушылықтың материалды қ
негізі — ДНҚ екендігін дәлелдеді. 1953 жылы американдық биохимик әрі генетик Дж. Уотсон мен
ағылшын биофизигі Ф.Крик ДНҚ молекуласының молекулалық құрылымының моделін жасады.
Негізгі бөлім
Мутация (латын тілінде mutatіo – өзгеру) – табиғи жағдайда кенеттен болатын
немесе қолдан жасалатын генетикалық материалдың өзгеруі. Соның нәтижесінде
ағзаның белгілері мен қасиеттері тұқым қуалайтын өзгергіштікке ұшырайды.
Ғылымға мутация терминін 1901 ж. голланд ғалымы Х. де Фриз (1848 – 1935)
енгізді. Генетикалық аппараттың өзгеруіне
байланыстымутацияның: геномдық, хромосомалық, гендік немесе
нүктелік деген түрлері бар.
Мутация (mutation) — жасушаның генетикалық материалының өзгеруі, бұл кейінгі
ұрпаққа да беріледі. Бұл тосыннан, кейде сыртқы факторлардың әсерінен болуы
мүмкін. Генетикалық кодты анықтайтын жүйедегі бір азоттық негіздің орнын басқа
біреу алмастырса немесе бір немесе одан да көп негіздер генге енгенде немесе
геннен жоғалғанда гендік мутация пайда болады. Мутациялардың көбі зиянсыз;
оларды үнемі қалыпты доминанттық ген жауып тұрады. Мутация ағза үшін тиімді
өзгерістерге әкеп соғатын сирек кездесетін жағдайларда осы гені бар дербес
ағзалардың саны мутацияға ұшыраған ген популяцияда қалпына келмейінше арта
береді. Бұндай пайдалы мутациялар эволюцияның материалы болып табылады.
Мутациялар кезінде ДНҚ-дағы бірлі-жарым негіз немесе тұтас гендер немесе
хромосомалардың өзгеруі мүмкін. Атап айтқанда үлескінің мутагендік мөлшері
оларды жіктеу негізіне жатады.
Мутагенді факторлар немесе мутагендер - мутация санын
арттыратын химиялық немесе физикалық әсер. Мысалы,
электромагнитті сәуле шығарудың кейбір түрлері
физикалық мутоген болатыны бүгінгі күні нақты белгілі.
Ультракүлгін, рентген, сондай-ақ радиоактивті
сәуле шығарудың барлығы да мәлім. Бұдан баска мутагенді
әсер туғызатын химиялық заттар да, мысалы, азотты
кышқыл бар. Қазіргі кезде қоршаған ортаның ластану
деңгейінін, артуына байланысты адамда және
ғаламшарымыздағы өзге ағзада мутагенездің (әсіресе ауру
тудыратын ұсак ағзалардың) кездейсоқ бақытсыздыққа
ұшырату қаупі туралы сөз өріс алуда.
Гендік инженерия молекулалық биологияның жаңа саласы. Ол
лабораториялық әдіс арқылы генетикалық жүйелер мен тұқымы өзгерген
организмдерді алу жолын қарастырады. Ген инженериясының пайда болуы
генетиканың, биохимияның, микробиологияның және молекулалалық
биологияның жетістіктерімен байланысты. Бұл атаудың екі түрі
қолданылады: «генетикалық инженерия» және «ген инженериясы».
«Инженерия» деген атау құрастыру деген мағынаны білдіреді.. Ген
инженериясының дәуірі басталмай тұрып 1969 жылы Г. Корана
нуклеотидтерді белгілі бір жүйемен орналасқан ДНҚ синтезінің
методологиясын жасап берген. Жекеленген дербес амин қышқылы —
ашытқының аланиндік тРНҚ-ның бастауыш жүйесі ашылғаннан кейін Г.
Корана химиялық жолмен осы РНҚ-ның көлемі 77 полинуклеотидтен
тұратын кодтық бөлігін синтездеді. Кейіннен 1979 жылы осы лабораторияда
ішек таяқшасының тирозиндік тРНҚ-сы синтезделді және ол Т4
бактериофагының құрамына енгізіліп, бактерияның клеткасында жұмыс
істеді.Ген инженериясы деп рекомбинантты ДНҚ-лар жасап, оларды басқа
тірі клеткаларға енгізуді айтады.
Ген инженериясы мынадай кезеңдерден тұрады:
генді (ДНҚ фрагментін) алу;
рекомбинантты ДНҚ . молекуласын құрастыру;
реципиент клеткасына рекомбинантты ДНҚ молекуласын енгізу;
қажет рекомбинантты ДҢҚ молекулалары бар клондарды ортадан табу.
2.3. Вирустарды өсіріп, көбейту дегеніміз оларды жасанды жағдаларда:
жануарлар организмінде, тауық эмбрионында және организмнен бөлек өсетін
клеткаларда өсіріп,көбейту деген сөз.
Вирустар тек клетка ішінде ғана өсетін паразиттер. Себебі олар тірі торша
ішінде тіршілк етеді. Клеткасыз жерде вирустар өспейді. Вирустарды
зертханалық жағдайларда қолдан өсіру үшін белгілі бір шарттар қажет:
вирустарды көбейтуге арналған клеткалар, тауық эмбрионы және вирусты
көбейтуге арналған организмдер өздерінің жағдайына сәйкес болуы қажет.
Вирустарды қолдан өсіру не үшін қажет?
Дұрыс балау қою үшін: сыркаттанған адамдардан,ауырған немесе өлген
малдан вирусты бөліп алады.
Зертханалық зерттеулер үшін:
Вирустардың қасиеттерін зерттеу үшін
Диагностикумдар даярлауүшін
Вакциналар даярлау үшін.
Вирустарды зертханалық жануарларда өсіру үшін ескеретін жағдайлар:
Жануарлар түрі
Зертханалық жануарлардың жас мөлшері
Егу жолдары
Зертханалық жануарлардың біркелкілігі.
Вирустарды организмнен бөлек өсетін клескаларда,кейбір мүшелер
бөлшектерінде өсіру. Организмнен бөлек өсетін клеткалар және өсіп кете
жатқан эмбриондар деп организмнен бөлек шыныда ғана өсетін клеткалар
мен мүше бөлшектерін айтады
Қорытынды
Жұмысты орындау барысында мен вирустардың өзгершіштігі, мутация,
гендік инженерияның жіктелуі мен организмгеді маңызымен
таныстым.Сонымен қатар вирустардың торша өсіндісінде қалай өсетіндігін
анықтадым. Торша өсінділерінің басқа системалардан артықшылықтарын
білдім. Вирустарды анықтау үшін зертханалық жануарлардың қандай түрлері
пайдаланылатынын, оларға вирусты жұқтыру жолдарын, олардан
вакцина,биопрепарат дайындауға болатынын ұқтым.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және
сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік.
Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл.
Мырзабекова Ш.Б Жалпы вирсология.Оқулық . Алматы, «Қазастан» 1994

Ұқсас жұмыстар

Вирустардың нәсілдік қасиеттері,олардың өзгергіштігі.Мутация түрлері

Вирустарды лабораториялық жағдайда өсіру ерекшеліктері, торша өсінділерін алу және олардың классификациясы

ТОРША ӨСІНДІЛЕРІНІҢ ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ ЖАНУАРЛАР МЕН ТАУЫҚ ЭМБРИОНДАРЫНАН

Вирустардың ерекшелігі

Вирустардың нәсілдік қасиеттері, олардың өзгергіштігі. Мутация түрлері. Гендік инженерия. Вирустарды лабораториялық жағдайда өсіру ерекшеліктері, торша өсінділерін алу және олардың классификациясы»

Вирустардың нәсілдік құрылымы.Мутация.Гендік инженерия

Микроорганизмдер генетикасы

Бактериялардың плазмидалары

ӨСІМДІКТЕРДІҢ ГЕНДІК ИНЖЕНЕРИЯСЫ

Вирустардың организмге енуі, таралуы, орналасуы

Пәндер