Антикалық психология

Орындаған: Тоқтағунова Ш. М

Топ:ПХ-415

Тексерген:Едігенова А. Ж

СӨЖ

Анимизм. Гилозоизм. Догматизм.

Эллизм туралы түсінік.

Аристотельдің “Жан”туралы трактаты

Бірінші кезең-VII-VIб. д. д ғасырлардан б. д. д IIIғ.

Екінші классикалық кезең-Платон мен Аристотель тұжырымдамаларымен сәйкестенеді.

Үшінші кезең-Эллинизм кезеңі(грек мәдениеті және ғылымы) Александр Македонскийдің жорығымен бүкіл әлемге жайылды.

Анимизм-латының анима(жан, рух) деген сөзінен шыққан. Анимизмнің танымдық негізіне жабайы адамдардың түс көру, өлім сияқты күрделі рухани құбылыстарды өзінше түсіндіруге тырысқандығының нәтижесінде:адамдарда оның денесінен басқа «жан», «рух», «аруақ» деген ұғымдар бар екендігі пайымдалған. Жалпы алғанда, мифология да, тотемизм де, анимизм де, кейінірек пайда болған діни дүниетанымның алғашқы шарттары сиқты және оның танымдық негізін құрайды.

Егер орыс халқы «жан»(душа) демек, тыныс алумен(дыхание) байланыстырылса, қазақтар-дың ұғымында адам өлгенде денесінен ұшып кететін шыбын тәріздес, бірақ бейзаттық рухани құбылыс ретінде байқалған. Сонымен қатар, «тән рухы»деген де ұғым бар. Ол адам ұйқыға кеткенде, денесінен бөлініп шығып, уақытша болса да, дербес тіршілік етуі мүмкін. Осыдан келіп, түс көру құбылысын түсіндіруге талпыну орын алды. Жаман мінез-құлықты адамдарды аруақ атады, «өлі риза болмай, тірі байымайды» деген ұғымдар жоғарыда айтылған жәйттармен тығыз байланысты екенін көреміз.

Гилозоизм(грек тілінен hale және zol-зат және өмір) -материяның әмбебап тіршілігі туралы философиялық ілім. Бұл ілім бойынша түйсіну мен ойлау қабілеті материяның барлық формаларына теңелгені. Шындығында түйсік жоғары дамыған органикалық материяға ғаана тән қасиеттерге ие. Анимизмнің орнына келген «гилозоизм» ілімі-бүкіл әлем рухқа толы деп санаған. Бұл ілім бойынша табиғат-ол мазмұнды біртұтас өмір.

Гераклит(VIғ. аяғы-б. д Vғғ. басы) ғарышты- «мәңгілік тірі от», ал «жан»(психия) оның ұшқыны деп елестеткен. Философ жанды табиғаттың жалпы заңдылықтарына бағынышты деп, ол ғарыш іспеттес «логос» заңдылығымен дамиды деп ойлаған. Гераклиттің материализмі мен диалектикалық ойлары оның атағын бүкіл Грекияға жайды. Милет мектебінің материалистері сияқты Гераклит те жаратылытанумен айналысты. Бірақ, ол дүниенің түп негізін жалын-оттан іздеді. Табиғат құбылыстары оттан жаралған, кез келгенде олардың бәрі отқа айналады.

Гераклит сананы психия(рух) деп атады. Оның пікіріше рух-материалдық сипатта болады және ол оттың ауыспалы жүйелерінің бірі. Одан әрі Гераклит таным теориясын дамытуға талпынады. Танымның мақсаты:табиғатты зерттеп, сырын ашу. Танымдық үрдісте шешуші рөл атқаратын-сезім мен ақыл-ой. Оның ілімі айқын түрінде бір өзенге екі рет түсуге, шомылуға болмайды деген тұжырымынан көрінеді.

Догматизм(грек тілінен dogma-пікір, ілім, шешім) -тұрақты ұғымдарға, тәжірибе мен ғылымның жаңа деректеріне орын мен уақыттың нақты жағдайлары ескерілмейтін формаларға сүйенетін, яғни шығармашылық даму мен ақиқаттың нақты қағидасын елемейтін ойлау әдісі. Догматизмнің пайда болуы діни түсініктердің, діни догматтардың өзгермейтін, сынауға болмайтын және барлық діндарлар үшін міндетті ақақаттар деп көрсететін наным, талаптарының дамуымен байланысты. Саясатта догматизм сектанттықа, шығармашылық марксизмен бас тартуға, субьективизмге, тәжірибеден қол үзуге апарып соғады.

Эллинизм. Александр

Патшаның тәсілінен кейін өте ірі, көне монархия пайда болды. Оның кейінгі ыдырауы тарихтың көне әлемінде жаңа кезең ашты-ол эллинистикалық. Оған Грекия мен Шығыс елдерінің мәдени элементтерінің синтезі тән. Тұлғаның қоғамдағы жағдайы түп- төркінімен өзгереді. «Эллинизм»аталымы гректердің «hallenizo»деген сөзінен шыққан және грекше сөйлеу, грекшк жазу деген мағына береді. Эллинизімнің жарқын беттерінің бірі-Эпикур шығармашылығы мен б. з. д 6 ғасырдың соңыңда ол негізін қалаған «бақ» мектебі өкілдерінің филосифиясы болды. Оның ілімде каноника да, физика да бар, алайда олар этиканың қызметі арқылы ғана жүзеге асады. Яғни бұл-адамның мақсаты туралы ілім, бақыт және оған жетудің тәсілдеріне негізделеді.