Бұлшықет ұлпасы туралы ақпарат

Презентация қосу

Орындаған: Иманхан С.Е
Тобы: ОЗ- 407
Тексерген: Сатиева К.Р
Бұлшықет үлпалары жануарлар организмдерінің қоршаған ортадағы қимыл-
қозғалысын, сондай-ақ, дене мүшелері мен мүшелер жүйелерінің ерікті ( қа ңқа
бүлшық еттері) және еріксіз (ішкі мүше- лері мен тамырлар қабыр ғаларында ғы
етті қабықтар мен қабаттар) салыстырмалы қозғалыстарын іс жүзіне асырады. Ет
үлпаларының жиырылу, ширығу, босаңсу сияқты қызметтері жүйке үлпасының
қызметімен тікелей байланыста жүреді және жүйке үлпасының басшылы ғымен іс
жүзіне асады. Ет үлпалары өкілдерінің ортақ белгілері — олардың үқсас
эмбриондық торшалар — миобласттардан дамуы жөне ет торшалары (миоциттер)
мен ет талшықтарында (симпласт) жиырылу процесін қамтамасыз ететін арнайы
органел- лалар — миофибриллалардың (белокты жіпшелер) болуы. Актин және
миозин белоктары молекулаларынан қүралған миофибрилла- лардың жиырылу
процесі аталмыш белоктар молекулаларыньщ өзара әсерлесуі нәтижесінде және
басқа да белоктар мен кальций ионының қатысуымен жүреді. Жиырылу — куатты
(энергияны) көп мөлшерде қажет ететін процесс. Сондықтан, миоциттер мен ет
талшықтары цитоплазмасында энергияның алмасуын қамтама- сыз ететін
цитологиялық қүрылымдар (митохондриялар, гликоген, миоглобин) көптеп
кездеседі.
Қүрылысына, қызметіне, шыгу тегіне және орналасу орнына байланысты ет
үлпалары: бірыңғай салалы жолақсыз, көлденең жолақты жөне арнайы
жиырылғыш ет үлпалары болып бөлінеді.
Бұлшықеттің құрылысы:
1 – бұлшықет талшығының
қабықшасы;
2 – бұлшықет талшығының шоғыры;
3 – бұлшықеттің жуан талшықтары;
4 – бұлшықеттің жіңішке жіп тәрізді
талшығы;
БҰЛШЫҚ ЕТ ҰЛПАЛАРЫ - қүрылысына,
қызметіне, шыгу тегіне және орналасу орнына
байланысты жіктеледі:

1) бірыңғай салалы жолақсыз
2) көлденең жолақты
3) арнайы жиырылғыш
.
Бұлшық ет ұлпасының түрлері

Бірыңғай салалы

Көлденең жолақты

Арнайы жиырылғыш ет ұлпалары
Бірыңғай салалы жолақсыз ет үлпасы - пішіні үршық төріздес үзынша келген ет
торшалары — миоциттер қүрайды. Бірыңғай салалы жола қсыз ет үлпасы еріксіз жиырылады. Аталмыш
үлпа ішкі мүшелердің, қан және лимфа тамырларының, без өзектеріның, көкбауырды ң, теріні ң, еріксіз
жиырылатын етті қабықтары мен қабаттарын түзеді. Үлпа миоциттеріні ң м өлшері м үшелерді ң қүры-
лысы мен физиологиялық жағдайларына байланысты, үзынды ғы - 20 мкм -ден 500 мкм -ге, ені — 6 мкм
-ден 20 мкм -ге дейін өзгеріп отырады. Олардың үзынша келген ядролары торшаларды ң орта ңғы
жуандау келген түсында, ал органеллалары мен гликоген т үйір- шіктері ядро ма ңында ғы цитоплазмада
орналасады. Миоцит цитоплазмасында жиырылу процесін іс ж үзіне асыратын белокты жіпшілер —
миофибриллалар (арнайы органеллалар) торшаны ң үзын бойымен бойлай орналасады. Олар кезегімен
орналасқан актин және миозин миофиламенттерінен қүрал ған. Миозин миофила- менттері актин
миофиламенттеріне қарағанда 3-24 есе жуан. Жиы- рылу процесі кезінде атал ған миофиламенттер бір-
біріне жанаса еніп, қысқарады. Миоциттер сыртынан екі қабат қабықшамен: сырт қы негіздік
жарғақпен және ішкі миоцит плазмолеммасымен қапталған. Бүларды ң аралы ғында ені 15-20 нм
кеңістік қалады. Миоциттер бір-бірімен тым жі ңішке коллаген ж әне эластинталшы қтары
аралықтарымен өзара байланысып жатады. Бұл ара- лы қтар эндомизий — деп аталады. Онда ған
миоциттер бір-бірімен тығыз (десмосома, нексус, тығыз байланыс) д әнекерлене байла- нысып, біры ңғай
салалы ет ұлпасының қүрылымдық бірлігі — миоциттер шо ғырларын жасайды. Оларды ң арасында ет
үлпасын қоректендіретін және оның қызметін реттейтін қан, лимфа тамырлары мен ж үйкелер өтетін,
дәнекер үлпалық аралықтар қалады. Бүл аралықтар перимизий — деп аталады. Біры ңғай салалы ет
үлпа- сының қабықтары мен қабаттары сыртынан дәнекер ұлпалық қапшықпен қапталады. Атал ған
сыртқы дәнекер үлпалық қап- шықты эпимизий — деп атайды. Ішкі мүшелер мен тамырлар қабыр-
ғаларындағы бірыңғай салалы ет үлпасының қабықтары мен қабат- тары қүрылысы жа ғынан
паренхималы қүрылымдарға жатады. Олардың паренхимасын миоциттер, ал стромасын
борпылдақдәне- кер үлпалық аралықтар (эндомизий, перимизий, эпимизий) құрайды. Миоциттер
бөлініп көбеюге бейім. Бірыңғай салалы ет ұлпасы мезенхимадан дамиды.
Бірыңғай салалы бұлшықет

1 – миоцит,
2 - ядро
Бірыңғай салалы бұлшықет құрылысы

А – жарық микроскобында
Б – электронды микроскопта.
1 – тегіс миоциттер;
2 – ядролар;
3 – цитоплазма;
4 – митохондриялар;
5 – миофиламенттер;
6 – гавеолалар;
7 – жасушааралық байланыс;
8 – базальды мембрана.
Көлденең жолақты ет ұлпасы екіге бөлінеді

Қаңқа бұлшықет ұлпасы Жүрек-ет ұлпасы
Көлденең жолақты бүлшық ет үлпасы Жүректің ортаңғы етті қабығы — миокардты
қаңқаның, тілдің, жүт- қыншақгың, құрайды. Аталмыш үлпа көлденең жолақты жүрек ет
өңештің алдыңғы бөлігінің, көмекейдің, үлпасының торшалары — кардиомиоциттерден т ұрады.
көз алмасының, қүлақтың, көкеттің Кардиомиоциттер — қызметіне байланысты жүмысшы
бүлшық еттерін қүрайды. Көлденең кардиомиоциттер және өгкізгіш кардиомиоциттер болып
жолақгы бүлшық ет үлпасының ет екі түрге бөлінеді.
талшықгары миосимпласттардан (бейтор- Жұмысшы немесе жиырылғыш кардиомиоциттердің
шалық күрылым) түрады. Миосимпласт үзындығы 100-150 мкм, көлденеңі 10-20 мкм, пішіні
сыртынан сарколеммамен қапталган. цилиндр тәрізді үзынша болып келеді. Жүрек ет
Бүлшық ет талшықгарының арнайы торшасының екі үзын үштарындағы кардиомиоциттер
органеллалары — миофибриллалар сарколеммасы өте үсақ келген, пішіні саусақгарға ұқсас
миосимпласт ядроларынсаркоплазмаға өсінділер түзеді.
Өткізгіш кардиомиоциттер мөлшері жағынан
қараи шетке ығыстырып, цитоплазма орта-
жүмысшы кардиомиоциттерге қарағанда ірі келеді.
лығының көп бөлігін алып жатады. Олар Олардың үзындығы 100 мкм, көлденеңі 50 мкм.
ет талшығының ұзын бойын бойлай орна- Олардың цитоплазмаларында жалпы органеллалардың
ласады. Миофибриллалардың орташа барлығы да бар. Бірақ, миофибриллалары аз болады
диаметрі 1-2 мкм. жөне олар торшаның шеткі жағында сирек жатады.
Көлденең жолақты б/е
ұлпасы

1 – бұлшықет талшығы
(симпласт)
2 – ядро.
Жүрек бұлшықет ұлпасы

А – жұмысшы миоциттер; Б –атиптік миоциттер;
В –ультрамикроскоптық құрылыс схемасы.
I – жұмысшы б/е; II – атиптік б/е: 1 – кардиомиоциттер
ядролары; 2 – цитоплазма; 3 – вставочный диск; 4 –
миофибрилдер; 5 – митохондриялар; 6 – Гольджи кешені;
7 – анастомоздар.
Арнайы жиырылғыш үлпалар - сүт, сілекей, тер
бездерінің миоэпителиоциттері, көздің нүрлы қабығының
миопигментоциттері, көз қарашығының тарылтқыш
миоциттері жатады. Бірыңғай салалы ет үлпасы
мезенхимадан, көлденең жолақты бұлшық ет ұлпасы
мезодерманың миотомынан, көлденең жолақты жүрек ет
ұлпасы мезодерманың спланхнотомынан, миоэпителио- циттер
мен көздің нүрлы қабығының миопигментоциттері және көз
қарашығын тарылтқыш миоциттер эктодермадан дамиды.
Назарларыңызға рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Бұлшықет ұлпасы

Бұлшықет ұлпалары

СӨЖ Бұлшықет ұлпалары эволюциялық динамикасының жалпы сипаттамасы

Бұлшықет морфологиясы

Эпителий ұлпасы

Ағзаның құрылымдары

Ет ткані. Қаңқа ет тканінің регенерациясы. Өмір сүру салтына және жасқа байланысты бұлшық еттердің өзгерісі. Жүрек ет тканінің регенерациялық қабілеті. Эпидермальды және нейралды ет ткані

Көлденең жолақты жүрек бұлщықет

Дененің еркін қимылы

Бұлшықеттерінің физиологиялық қасиеттері

Пәндер