Еңбек ақы: түрлері, формалары және жүйелері

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

“Химия” кафедрасы

БӨЖ

Тақырыбы: Еңбек ақы, түрлері, формалары, жүйелері

Орындаған: Омаргазина Д. М.

ХН - 221

Тексерген: Турусбекова А. С.

Семей 2015 жыл

Еңбек ақы туралы түсінік

Еңбек ақының түрлері

Жалақының атқаратын қызметтері

Еңбек ақының формалары мен жүйелері

Еңбек ақыны ұйымдастыру

Еңбекке ақы төлеу жүйесі

Еңбек ақы мөлшерінің шамасы мен нарық конъюнктурасына келесідей факторлар ықпал етеді:

1) өндіріс кезінде қолданылатын, тауарлармен қызметтер нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың өзгерісі;

2) кәсіпкер үшін еңбек ресурстарының пайдалылығы;

3) баға бойынша сұранысының икемділігі;

4) ресурстардың өзара алмасушылығы;

5) тұтынушылық тауарлар мен қызметтер бағасының өзгерісі.

Еңбек ақы деңгейне бірқатар нарықтық емес факторлар әсер етеді:

1) жалақыны мемлекеттік реттеу шаралары;

2) жұмыс берушілер мен кәсіподақтар арасындағы күштің арақатынасы;

3) еңбек қатынастарын жасаудың барлық деңгейлеріндегі келісім шарттық реттеу механизмі;

4) кәсіпорын қызметінің сандық нәтижелері және жұмскердің жеке еңбек үлесі.

Негізгі еңбек ақы дегеніміз нақты кезеңнің тарифтік айлығына сәйкес келетін, еңбек ақының бөлігі. Кесімді ақы алушы үшін бұл бағалау бойынша нақты дайындалған өнімге берілетін еңбек ақы, мерзімділер үшін - тарифтік айлық немесе жалақы мөлшері бойынша нақты уақытқа берілетін еңбек ақы.

Қосымша еңбек ақы дегеніміз еңбектің негізгі мөлшерімен қарастырылған, оның міндеттерінің шеңберінде кеңейтілетін және шығатын көрсеткіштерге қол жеткізуге бағыттайтын еңбек ақының бөлігі.

Қызметтердің атауы

Қызметтердің мазмұны

Ұдайы өндірістік

Жұмыс күшінің ұдайы өндірісін қамьамасыз ету, жұмыс күшінің ұдайы өндірісіне ықпалын тигізетін еңбекақының минималды деңгейін бекіту.

Ынталандыру

Өндірістің дамуына ынтаны арттыру, жұмысшының қосқан еңбек үлесіне сәйкес жалақы деңгейін қою.

Өндірістік - есептік

Өнім бағасының құрылу үдерісінде тірі еңбектің қатысу өлшемін сипаттайды, оның жиынтық өндіріс шығындарындағы үлесін көрсетеді.

Реттеушілік

Жұмысшының тауарлар мен қызметтерді, ал жұмыс берушілердің өндіріс құрал - жабдықтарын сатып алу қабілетін қалыптастырады, яғни тауар ұсынысы мен сұранысы арасындағы пропорцияның қалыптасуына ықпал етеді.

Әлеуметтік

Тауарлар мен көрсетілетін қызметтерге төлем қабілеті бар сұранысты қалыптастырады. Әлеуметтік әділеттілік қағидасын жүзеге асыруға ықпал етеді.

Мотивациялық

Еңбекте шығармашылық пен моральдық-өнегелі жағдайды дамытады, жұмысшының адамгершілік қасиетін және оның еңбек моралін қалыптастырады.

Еңбек ақының формалары мен жүйелері

Еңбек ақыны дұрыс ұйымдастыру өндірістік мәселелермен бірдей маңызды іс. Жалақыны ұйымдастырудың негізгі міндеті - еңбек ақыны әрбір жұмысшының еңбек үлесімен байланысты етіп, жұмысшының жұмысқа ынтасын арттыру болып табылады. Жұмысшылардың еңбек ақысын ұйымдастыру:

кәсіпорын жұмысшыларының еңбек ақысының формалары мен жүйелерін анықтау;

кәсіпорын жұмысшылары мен мамандарының жеке жетістіктеріне төлемдер төлеу критерийлерін жасау;

мамандар мен қызметкерлердің лауазымдық жалақы жүйесін жасау.

қызметкерлерге сыйақы беру көрсеткіштері мен жүйесін негіздеу.