Тірі жасушалар мен тіндерді зерттеу тәсілдері

С. Д. Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық Медицина Университеті.

Тақырыбы: Тірі жасушалар мен тіндерді зерттеу тәсілдері.

Кафедра: Гистология, цитология және эмбриология

Орындаған: Алимова З. К.

Факультет: ЖМ Топ: 30

Тексерген: Мулькибаева Ш. Ш.

Алматы 2009

ЖОСПАР:

І. Кіріспе

Тірі жасушалар мен тіндерді зерттеу тәсілдері.

ІІ. Негізгі бөлім:

Фаза - контрастық микроскоппен зерттеу әдісі.

Қараңғы өрістегі микроскопия және интерференциалдық микроскопия.

Поляризациялық микроскопия және флуоресценттік микроскопия.

Электрондық микроскопия.

ІІІ. Қорытынды.

Гисто - химиялық әдіс.

Әдебиеттер тізімі.

Тірі жасушалар мен тіндерді зерттеу тәсілдері.

Гистологиядағы негізгі зерттеу әдісі - жасушаларды, ұлпалар мен органдарды микроскоппен зертеу. Қазіргі кездегі микроскоптар клеткалар мен ұлпалардың нәзік құрылысын көріп зерттеуге мүмкіншілік береді. Микроскоптың үлкейіп көрсету дәрежесі оның шешуші қабілетіне байланысты. Микроскоптың шешуші қабілеті дегеніміз - жеке көрінетін екі нүктенің ең кіші ара қашықтықтары жарық микроскопы екі нүктенің ара қашықтықтарын өсіріп көрсетеді. Бұл линзалар мен линзалар жүйесі көмегімен іске асады.

Тірі жасушалар мен тіндерді зерттеу тәсілдері.

Жарық микроскопының шешуші қабілеті 0, 2 мкм немесе 200 нм тең. Ал адам көзінің шешуші қабілеті 0, 1мкм. Жарық көзі ретінде ульракүлгін сәулелерді қолданған кезде оптикалық микроскоптың шешуші қабілетінің шегі 0, 1 мкм жетеді, яғни екі есе артады. Ульракүлгін сәулелерді адамның көзі қабылдай алмайтын болғандықтан клетка құрылысының көрінісі фотоға немесе экранға түсіріледі.

Тірі жасушалар мен тіндерді зерттеу тәсілдері.

Тірі материал өзінің мөлдір және жеке клеткалардың қалың болуына байланысты зертеуге қолайсыз. Сондықтан көбінесе фиксацияланған материал мен жұмыс істеледі. Сапалы фиксация объектіні тірі күйіндегі құрылымын көп өзгертпейді. Бекіткіш ұлпаны тығыздайды және аутолиз процесін тоқтадады. Жиі қолданылатын бекіткіштер - фармальдигид, бихромды қышқыл калий, сірке, пикрин және осмий қышқылдары мен этил спирті. Бекіткеннен кейін объектіні ұлпаға сіңетін ортаға батырады. Осы тығыздаушы заттар жақсы сіңу үшін ұлпаның бөлшегінен этил спиртінің көмегімен суды ығыстырып шығарады. Содан кейін ксилолға немесе толуолға салады. Алдын ала істелетін бұл екі кезең ұлпаға парафин сіңу үшін қажет.

Тірі жасушалар мен тіндерді зерттеу тәсілдері.

Жылы, сұйық парафин ұлпаға сіңеді де қатып қалады. Микротомның көмегімен парафин блогынан шыныға бекитін жұқа кесінділер дайындалады. Кесінділерден парафинді ксилолдың көмегімен ығыстырып шығарады. Осыдан кейін кесінді бояйды. Көбінесе ұлпаны гематоксилин және эозин мен бояйды. Гематоксилин мен боялатын құрылымдарды базофильдік деп атайды. Эозин қышқыл бояу, сондықтан оны байланыстыратын клетканың компоненттері ацидофильдік немесе эозинофильдік дейді. Жасушалардың тірі күйдегі көрінісін байқап зерттеу үшін әртүрлі микроскоптар шығарылған:

Фаза - контрастық;

Поляризациялық;

Флуаресцентік және тағы басқа.

Бұл микроскоптардың бәрі жарықты пайдалануға негізделген.

Фаза - контрастық микроскоппен зерттеу әдісі.

Микроскоптың бұл түрі тірі гистологиялық құрылымдарды зерттеуге қолданылады. Боялмаған тірі биологиялық құрылымдар түссіз, мөлдір және жарықты сындыру көрсеткіштері ұқсас болғандықтан микроскопта ба»қалмайды. Бұл әдіс осы препараттар бейнесінің айқын көрінуін қамтамасыз етеді. Микроскоптың бұл түрінде конденсорға арнаулы сақина тәрізді диафрагма, объективке фазалық пластинка орнатылады. Микроскоп оптикасының мұндай контрукциясы боялмаған препарат арқылы өткен көздің қабылдай алмайтын жарық фазасының өзгерістерін, амплитудасы әр түрлі жарық тербелісіне айналдырады. Осының нәтижесінде препарат бейнесі көзге анық көрінеді.

Қараңғы өрістегі микроскопия.

Қараңғы өрісте препараттарды ерекше конденсордың көмегімен зерттейді. Жарық өрісінің конденсорына қараңғы өрістік конденсордың айырмасы жарық көзінің жанама шеткі сәулелерін ғана өткізеді.

Жарықтың шеткі сәулелері объективке түскендіктен микроскоптың көру өрісі қараңғы күйінде қалады да, ал шашыраңқы жарық түскен объекті байқалатын болады. Қараңғы өрісте түрлі тірі клеткаларды байқауға болады.

Интерференциялық микроскопия.

Интерференциялық микроскопиялық әдіс. Фаза контрасты микроскопия әдісіне ұқсас. Бірақ интерференциялық микроскоптың құрылысы өте күрделі. Боялмаған мөлдір тірі жасушалардың анық көрінісін алуға мүмкіншілік берді. Жарық көзінен шығатын паралел жарық сәулелерінің шоға екі бұтаққа бөлінеді - үстіңгі және астыңғы. Төменгі бұтақ препарат арқылы өтеді және оның жарық тербелісінің фазасы өзгереді.

Поляризацилық микроскопия

Поляризациялық микроскопия әдісі әр түрлі ұлпалар мен клеткалардың түрлі компаненттерінің поляризацияланған жарықтың сынатын қабілетіне негізделген. кейбір жасушалар құрылымдар молекулаларының, жыбырлауық эпителийдің молекулаларының қатаң дұрыс орналасуымен сипатталады.

Анизатропты құрылымдарды поляризациялық микроскоптың көмегімен зерттейді.

Флуоресценттік микроскопия.

Флуоресценттік микроскопия әдісіде тірі жасушаларды зерттеу үшін қолданылады. бұл әдіс кейбір заттарды жарық саулелерінің әсерімен жарық шығаратын қасиетіне негізделген. қозған жарық толқындарының ұзындығы жарық көзі толқындарының ұзындығынан артық келеді. жарық көзі ретінде көк немесе улһтракулгін сәулелері пайдаланады. клетадағы көптеген құрылымдар мен заттардың флуоресценщиаланатын қабілеті болады.

А және В витаминдерде, баетеряи клеткаларының кейбер пигменттегерінде жарық шығарады. Бірақ клеткалардағы заттардың көпшілігінің мұндай қасиеті болмайды. Ондай заттар жарық болу үшін оларды флорохромдар, қызыл - сары акрин, берберин, сульфат, флоксин.

Электрондық микроскопия.

Электрондық микроскоптың шешімдік қабылеті өте жоғары. Ол жарық микроскопына қарағанда 1 есе артық үлкетеді. Қазіргі электрондық микроскоптың көрсеткіштік қаблеттілігі 0, 1 - 0, 3 нм ге тең. Объективті 15 есеге үлкейтеді. Сөйтіп клеткның барлық ультра құрылысын молекулалық деңгейде зерттеуге мүмкіншілік береді.

Электрондық микроскоптың құрылыс принципі жарық микроскопына ұқсас, сәулелердің ролін, қыздырылған вакуумдарда орналасқан вольфрам жібінен тарайтын электрондар тасқыны атқарады. әйнек линзалардың орнында электромагниттер болады. Жарық микроскопының объективі мен окулярына электрондық микроскоптың магниттік катушкалары сәйкес келеді.