Балалардағы жүйке жүйесінің ерекшеліктері

Презентация қосу

С.Ж Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық
Медицина Университеті

Кафедра : Анатомия

Балалардағы жүйке жүйесінің ерекшеліктері.

Орындаған:Танатарова А.К.
Тексерген: Н.С.
Жоспар:
I.Кіріспе
Нерв жүйесінің дамуы.
II.Негізгі бөлім:
Жаңа туған нәрестенің нерв жүйесінің ерекшеліктері.
Бас сүйегі мен мидың даму ақаулары.
III.Қорытынды
Баланың өмірі,өсуі мен дамуы оның жарық дүниеге
келген күннен басталмайды,ұрықтана бастаған кезінен
басталады.Орталық нерв жүйесінің дұрыс қалыптасуы
және оның одан кейінгі әректтері негізінен көптеген
әсерлерге,соны ң ішінде ұрықты ң даму жағдайына
байланысты.
Эмбрион мен ұрық миының дамуын әдетте үш кезеңге
бөледі:
Ұрықтық кезеңнің бірінші триместірі- нерв
жүйесінің алғашқы белгілері 3-ші аптада пайда
болады.Алғашқыда ол пластинка сияқты болып ұрықтың
арқа жағында орналасады.Жиектері қосылғаннан кейін
пластинка нерв түтігіне айналады,оның алдыңғы жағы
бірінен соң бірі үшке бөлінеді.Олар ми көпіршіктері деп
аталады.Одан кейін алдыңғы және артқы көпіршіктер
ортасынан бөлінеді де ,бес ми көпіршіктері пайда
болады.Алдыңғы ми көпіршігі мен ми жарты
шарларында,2-ші көпіршік арлық мида,3-ші көпіршік-
орталық мида,4-ші көпіршік-Варолиев көпірінде және
мишықта,5-ші сопақша мида орналасады.
4 апталык жуктилик
Ұрықтың нерв жүйесі тез өседі.Екінші айдың басында ми мен
жұлынның барлық бөліктері қалыптасып үлгереді.Мидың
жарты шарларының құрлысы өте тез өсіп
жетіледі.Қатпарлары пайда болып,қыртыс қабаттары
жекелене бастайды. Көру бұдыры мен капсула
бөлінеді,мишық қалыптасып, қан тамырлары жетіле
бастайды.
Ұрықтық кезеңнің екінші триместрі-бұл кезеңде
құрылымдар өте тез өсіп морфологиялық жетіледі.Алтыншы
айда ұрықтың миының сыртқы көрінісі ересек адамның
миына ұқсас болып келеді.Бұл сатының ерекшелігі ішкі
қуыстары мен мидың сыртқы қабаттарының арасында
байланыс пайда болады.Вестибульярлық аппаратының
құрылыстық және әрекеттік жетілуі,пирамидалық жолдардың
миелинизациялау процессі басталады.
Ұрықтық кезеңнің үшінші триместрі- мидың бүкіл
бөліктері өсіп,мидың жарты шарларының қатпарлары мен
сайлары тереңденіп,күрделенеді.Ми қабатында клеткалық
жіктелу басталады,пирамидалық жолдардың
миеленизациясының алғашқы белгілері пайда болады.Ми
қанмен қоректенуге көшеді.
Мидың тез өсуіне байланысты қалыптасуының
қауіпті кезеңдері болады:Ұрықтанудың 7-8 күні,3-13
аптада мүшенің толық жүйе түрінде қалыптасуы
және 18-22 аптада мидың биоэлектрлік жұмысы мен
бейнелістік реакцияларында саралы өзгерістер
жүреді.Осы кезеңдерде қатаерлі фокторлардың
әсер етуіорталық нерв жүйесінің ауытқуларына
әкеліп соқтыруы мүмкін.Нерв жүйесінің кейбір
бөліктері туған күнен бастап жетілген болып
келеді,ол ересек адамның жүйке жұйесіне ұқсауы
мүмкін және керісінше миды ң кейбір
құрылымдары тек қана туғаннан кейін жедел
дамиды.
Жаңа туған нәрестенің миы үлкен,аумақты болып
келеді.Салалары мен қатпарлары ірі болады,біра қ
аласа және тайыз болып келеді.Ұсақ қатпарлар
негізінен сәби туғаннан кейін пайда
болады.Маңдайлық бөлігінің көлемі үлкен
кісінікімен салыстырғанда көп кіші ,ал желкелік
бөлігі керісінше үлкен.Мишық әлсіз дамыған ж ұқа
болады,жарты мидың көлемі кішкентай ж әне
жоғарғы қатпарлары да сондай болып келеді.Бүйір
қарыншалары өте үлкен ,кең болады.
Жаңа туған нәрестенің миының сұр заты ақ заттан
нашар бөлінген,яғни нерв клеткалары негізінен ақ
затта орналасады.Жасқа байланысты орналасу
топографиясы,түрі,салалардың ,қатпарлардың
саны мен көлемі өзгереді.Әсіресе,бұл процестер
алғашқы бірінші жылда қарқынды
жүреді.Сонымен,мидың жарты шарларыны ң
аумағы 10-11 жасқа келгенде 1,2 есе,сайлардың
ұзындығы 2есе,қабық көлемі 3,5 есе үлкейеді екен.
Бала неғұрлым жас болса,соғұрлым нерв
жүйесінің өсу қарқыны тез жүреді.Әсіресе, бірінші
үш айда өте тез өседі.Нерв клеткаларының жіктелуі 3
жасқа дейін жүреді,ал мидың қабығ ы 8 жаста
құрлысы бойынша ересек адамның ми қабығына
ұқсас болады.
Миеленизациялану процессі ұрықтық кезеңнің 4-
ші айында басталғанымен бір қалыпты
жүрмейді.Төменгі жолдардың миеленизациялануы
тек 6-шы айда басталса,ал пирамидалық жолдардың
миелин талшықтары 9-шы айда пайда болады.Өте тез
миелинизациялану туғаннан кейінгі 1 жылды ң ая ғы
мен 2 жылдың басында,бала жүре бастаған кезде
жүреді.Негізінен миеленизациялану процессі 3-5
жаста тоқтайды.Бірақ одан кейін де,мидың кейбір
талшықтары миелин қабатына оралмай қалуы
мүмкін.Яғни,ересек кезде ғана толық миелинизация
тоқтайды екен.Мыалы:тангенциялды жолдардың
миелинизациясы 30-40 жаста
тоқтайды.Миеленизациялау процесі аяқталмай
қалса ,қозу жылдамдығының нерв талшықтары
арқылы өтуі баяулайды.
Ми қабықтары пайда болған кезде ми қарынша-
ларда қалыптаса бастайды.Оң және сол мидың
жарты шарларында I және IIқарыншалар анық-
талады.(Бүйірлі сопақша мида III қарынша).Орталық
мидағы қуыстар каналға,Uжүргізгішке (сильвив)
айналады.
Нерв жүйесінің даму барысында миды ң
құрамында да әжептәуір өзгерістер болады.Суды ң
мөлшері азайып,белок,нуклейн қышқылы, липо-
протейдтер ми құрамында көбейеді. Липо-
протейдтердің көбеюі тек мидың ақ затында
байқалады.Ол онда жүріп жатқан миеленизац-
ияланудың 50% құрайды.Бірінші жылы мидың ақ
затында липидтің жалпы мөлшері 3 есе, церебре-
зидтер 10 есе артады.Ал,лецетиннің мөлшері
негізінен өзгермейді.Баланың өсуі барысында ми
тканінде белоктың жиналу процесі одан әрі ж үре
береді.
Балалардың жасына байланысты мидың химиялық
құрамы(Салмағының пайызы есебінен)(А.В.
Мазурин,И.М.Варонцов 1985)

Құрамы Ұрық Емшек жасындағы балалар

IIIай VII ай I ай 3 ай 8 ай Ересек
адамдар
Су 91.93 90.56 88.09 87.03 85.81 77.32
Құрғақ 8.09 9.44 11.91 12.97 14.19 22.68
қалдық 1.78 2.48 3.71 4.24 6.07 12.44
Майлар 1.04 1.24 1.91 1.74 3.17 5.68
Фосфотидтер 0.16 0.27 0.25 0.5 0.5 1.84
Сульфатидтер 0 0.015 0.02 0.3 0.49 1.29
Церебразидте 0.58 0.97 1.53 1.7 0.91 3.63
р 3.77 3.98 4.57 5.29 6.09 8.03
Холестерин
Белоктар
Ұрықтық кезеңнің 1-2 айында ми қарынша-
ларының қуысында маңызды құрылымдар –тамыр
өрімдері пайда болады.Тамыр өрімдері белгілі бір
ретте қалыптасады.
Эмбрионның ұрықтық кезеңінде 1-ші айда, әуелі
III- IV,содан соң бүйірлі қарыншаларда өрімдер пайда
болады.Олардың негізгі әрекеті ж ұлын сұйығын
(ликвор)өндіру.Бұл алғашқы күндердің өзінде жетіліп
келе жатқан мидың қуыстарын толтырып тұрады.
5 айға дейін мидың бүкіл қуыстары тұйық ж үйе
түрінде болады да, «физиологиялық
гидроцефалияның» пайда болуына әсерін тигізеді.
Тек 5-6 айда 3-ші тесік (Мажанды ж әне Лушки)пайда
болғаннан кейін ликвор мидың сыртқы бетіне тарала
бастайды.
Мидың үш қабығы болады:қатты,торлы және
жұмсақ.Жаңа туған сәбиде мидың қатты қабығы
жұқа,бассүйек негіздерінің сүйектеріне жабысқан болып
келеді.Ересек адамдармен салыстырғанда көктамыр
қуыстары жұқа қабатты және жіңішкелеу.Жұмсақ және
торлықабаттары өте жұқа,субдуралды,суборохнойдалды
кеңістіктер кішкене болады.
Жұлын бойында екі жуандау жері болады-біреуі
мойын,екіншісі бел бөлігінде.Осы жерлерден көптеген қуатты
түбірлер шығады.Олар қол мен аяқтың шеттік нервтерін
құрайды.Жұлында ми сияқты 3 қабықпен оралған.Ұрықтың
4-ші айлығында жұлынның әрбір сегменті алдыңғы және
артқы түбірлер жұбымен аттас омыртқаның тұсына сәйкес
келеді,ал жұлын жұлын каналында орналасады.Оның
түбірлері омыртқалар арасында тесіктен түбірлер түзеп
шығады.Ұрықтың,ал кейін баланың өсуіне
байланысты,жұлын каналы жұлынға қарағанда тезірек
өседі.Сонымен қатар,жұлын сегменттері мен
омыртқалардың қалпы әжептәуір өзгерістерге
ұшырайды.Жаңа туған сәбидің жұлыны III бел омыртқаның
төменгі жиегіне жетеді,ал ересек кісінікі- II бел омыртқаның
жоғарғы жиегінің тұсында орналасады.Түбірлер тесіктерден
шыққандықтан,осыған сәйкес түбірлердің бөлінген жері
мен омыртқа каналынан шығатын жерге дейігі жолы
ұзарады.
Балалардың жұлынының салмағы мен ұзындығы
(А.В.Мазурин,И.М.Воронсов)

Жасы Ер балалар Қыз балалар Жасы Ер балалар Қыз балалар

Ұзынд Салма Ұзынд Салма Ұзы Салм Ұзын Салма
ығ ы ғы г ығ ы ғы г нды ағ ы г дығ ғы г
см см ғы ы см
см

Жаңа 14 - 14 - 3 жасар 21,2 13,0 20,9 13,6
туылғ
андар
1 15 3,9 14,2 3,8 5 жасар 24,9 15,7 22,9 14,8
айлық
2-3 16,5 5,0 16,0 4,6 7 жасар 27,9 19,8 24,7 18,2
айлық
4-6 17,2 7,1 16,9 6,1 Ересек 45 26-28 42- 26-28
айлық адамдар 43
7-10 18,4 8,2 17,5 7,5
айлық
11-15 19,9 10,7 18,0 -
айлық
Бала өмірге келген қарсаңында мидың тамыр
жүйесі ересек адамдардыкіне сырттай ұқсас
болады.Ми қанмен 4 артерия жүйесімен қамтамасыз
етіледі.2-уі ішкі ұйқы артериясы және 2 омыртқа
артериясы.Сол жақ ми қан тамырлармен жақсырақ
қамтамасыз етілген,себебі сол ұйқы артериясы
қолқа доғасынан бөлінеді.Ересек адамдарға
қарағанда ұрық пен жаңа туған сәбидің ми
бетіндегі тамыр ұштастары (анастомоздар)саны көп
болады.Өмірінің бірінші жылы еңбегі жабылғанға
дейін,еңбегі жабылғаннан кейінгімен
салыстырғанда,мидағы қан айналу өзгеше
болады.Сәбидің миы қатаймаған бас сүйекпен бірге
солқылдап,қозғалып тұрады.Ол тыныс және
жүректің түрткі соғысына сәйкес келеді.
Мидың көктамыр жүйесінің ерекшелігі ,ол ми
көктамырларының тікелей көктамыр үңгірінен
өтуі.Көктамыр үңгірлері мидың қатты қабығының
қуыстарынан жасалынады.Олардың көктамырдан
айырмашылығы қабырғалары қатты , тығыз
,қуысы ашық болады.Көктамыр үңгірлерінің
осындай құрылысы бас сүйегінің ішіндегі қанның
тез және бос өтуіне ықпал жасайды.Дегенімен
үңгірлердің дұрыс жабылмауы қолайсыз
жағдайларға әкеліп сотыруы мүмкін.Мысалы,бас
сүйегінің тамырлармен қоса зақымдалуы.
Бас сүйегі мен мидың даму ақаулары:
Экзенцефалия- бастың күмбезінің сүйектері және
жұмсақ жамылғы тін жоқ болады(акрания).Осыған
байланысты мидың жұмсақ қабығымен жабылған
үлкен жарты шарлар бөлек түйін сықылды томпайып
тұрады.
Бас сүйегімен мидың жарығы -бас сүйегінің мүкіс
аймағында жарық томпайып шығып тұрады.Негізінен
бас сүйектері қосылатын жерде байқалады:маңдай
сүйектері арасында,мұрын негізінде,самай сүйегі мен
төбе сүйегі аралығында.
Микроцефалия- баланың бас сүйектері мен мидың
мөлшері кішкене болады.Негізгі анықтау шегі
болып,бас шеңберінің тиісті көрсеткіштерден 5 см кем
болуы есептеледі.Көбіне тұқым қуалайтын ақау,бірақ
көбіне туа бітетін ақаулар мен хромосомды аурулармен
қосарланады.
Макроцефалия (мегалоцефалия)-мидың салмағы
мен мөлшерлерінің шектен тыс үлкеюі.Сонымен
қатар,ми қатпарларының орналасуы менцито-
архитектоникасы өзгереді.Психикалық дамуы
тоқырайды,құрысу синдромы байқалады.
Гидроцефалия – мидың қарыншаларында немесе
суборохнойдалды кеңістікке су жиналып,ми заттары
семеді.
Краниосиностоздар – бас сүйектерінің жіктері ерте
бітіп,бір немесе бірнеше бағытта өсуі шектеледі,
деформация байқалады.
Краниостеноз –бас сүйегінің көлемінің әртүрлі
жіктерінің ерте бітуіне байланысты
кішіреюі.Осының салдарынан веналық қан
айналымы бұзылып,бас сүйегінің ішкі қысымы
жоғарылап,мидың дамуы тежеледі.
I Love you!

Ұқсас жұмыстар

Жоғары жүйке әрекеті және оның баланың өсіп - дамуы барысында қалыптасуы

Балалардағы жүйке жүйесінің ерекшелігі

Жүйке жүйесінің гистогенезі

Жүйке жүйесінің морфологиялық субстраты рефлекторлық доға

Балалардағы жедел аппендицит

Балалардың жүрегінің және қан тамырларының құрылысының жастық ерекшеліктері

Жүректің салмағы

Балалық шақта бұлшықет тінінің құрылымы

Дизартрия тіл кемістігі

Жүйке жүйесінің ерекшеліктері

Пәндер