Коммуникация

Коммуникация .

Тексерген : Илгекбаева . Г . Д .

Орындаган : Шалгынбаев . Э . К .

Жоспар.

I. Кiрiспе.

II. Негiзгi болiм.

1. Коммуникация.

2. Ар турлi турлер арасындагы коммуникация.

III. Корытынды.

IV. Пайдаланган адебиеттер.

Кiрiспе.

Омiр тiршiлiгiнiн сан килы сырлары тек адамнын жеке басынын ер-екшелiктерiн зерттеумен гана шектелмей онын эволюциялык даму жолын да жете бiлудi кажет етедi . Казiргi гылым мен техниканын, онер мен бiлiмнiн каркынды дамып отырган кезде жануарлар дуни-

есiнiн дене курылысына, тiршiлiк бейнесiне, сырткы ортанын каншалыкты асер етiп, оган бейiмделу жагдайларын зерттеп бiлу-

дiн манызды екендiгi тажiрибе жузiнде айкындалады .

Тан калдырар табигат айналасындагы жануарлардын iс - арекеттер-

iн тусiну адамзат баласынын негiзгi максаттарынын бiрi болып та -

былады.

Жануарлар алемiнде коммуникация улкен рол аткарады . Кандайда орта болмасын акпарат алмасусыз болмайды .

Маймыл, дельфин, каскыр, кумырска жане т. б. жануарлардын бiр - бiрiне тура, дал акпаратты беру жане ар турлi жануарлардын коммуникациялык дарежесiн аныктау этология гылымында ен кыз- ыкты жане коп карастыратын сурактардын бiрi . Мысалы, кай жер- де азык бар екенiн жане оган жетуге декген акпарат алмасуы .

Коммуникация, ягни акпарат алмастыру, сонымен катар жануар - лардын ортага бейiмделуi ушiн кажет .

Коммуникация 3 сенсорлык канал бойынша iске асады :

Ольфакторлык .

Оптикалык .

Акустикалык .

Жануарлардын сезiм мушелерi коршаган ортага бейiмделу ушiн кызмет аткарады . Сезiм мушелерiнiн калыптасуы мен дамуы жануарлардын тiршiлiк ету ортасына тауелдi .

Тактильная коммуникация, тактильдiк мушелер, мысалы, томенгi сатылы жануарлардын антеналары, олар хеморецепторлармен жабдыкталган . Хеморецепторлардын жумысында иiс сезу мен дам сезу негiзделген . Жануарлардын кобiсi акпаратты тактильдiк пен химиялык бойынша бередi .

Тышкандардын тактильдiк коммуникациясы .

Дыбыстык сигналдар, ар турлi дыбыстар шыгару аркылы жануарлар бiр бiрiмен акпарат алмасуы . Мысалы, шекаралык кустар озiнiн шекаралык аумагындагы ен биiк жерге барып озiнiн турiне тан ан салады .

Дыбыстык коммуникацияда дыбысты ен алыс шакырымга жеткiзетiн жануар кит болып табылады . Киттiн салган анiн 10 км. алшакта кит естидi, сол аркылы олар акпарат алмасады .

Лоренц бакылауы бойынша топтык уйректердiн ушар алдында бiр уйрек топтык дыбыстык сигналды шакырады, осы дыбысты баскалары коса алып бiрiнен кейiн бiрi дыбысты шыгарса топтык уйректер жерден котерiлiп ушады, ал топтык сигнал басендеп кетсе ушпайды .

Т. Струзейкерамнын зерттеулерi бойынша шыгысафрикалык верветок маймылынын акустикалык мумкiндiктерiн бакылады . Ол маймылга 3 жырткыш жануарды корсету аркылы бакылады : арыстан, жылан, буркiттi .

Маймылга арыстанды корсеткенде, маймыл агашка шыгып кеттi, ал буркiттi корсеткенде агаштан жерге тусiп талдын арасына тыгылып жогары карай бердi . Жыланнын дыбысы шыкканда маймыл арткы екi аягына турып айналасын карады . Осы тажiрбиеден корiп отыргандай ар турлi сигналдарга ар турлi журiс - турыс калыптаскан .

Химиялык сигналдар, акпарат алмасуынын бiр турi . Феаамондар бул турiшiлiк коммуникация ушiн колданатын химиялык делдалдар болып табылады .

Жiбек куртынын ферамоны бомбикол еркек особтарды бiрнеше км. аракашыктыкта тартады . Ферамондар мен т. б. химиялык делдалдар кауiптiн болуын, шекараны белгiлеуге, жыныстык журic - турыска асер ететiн химиялык зат .

Маймылдардын акпарат алмасуы .

Химиялык сигналдар, жыныстык журiс - турыс .

Антилопанын озiнiн шекаралык аумагын белгiлеуi, козастылык без аркылы

Кору немесе оптикалык сигнал, белгiлi, бiр кашыктыкта iске асады. Кору сигналы кобiнесе жануарлардын ар турлi тан белгiлерi негiзiнде калыптасады . Мысалы, Американдык дятел кусынын еркегiнде тумсыгында кара жолактар болады, ал ургашысында бундай дак жок . Егер ургашысынын тумсыгына кара жолактар жабыстырып койса, онда еркекгi оны куып жiбередi . Г. Нобль тажiрбиесi.

Жыныстык журiс - турыстын ритуальдык демонстрациясы мен биi кору анализаторы негiзiнде iске асады . Дрозофил шыбыннын жыныстык журiс - турыс демонстрациясы .

Манаки кусынын жыныстык журiс - турыс демонстрациясы . Демонстрация екi еркек кустын ургашы кустын алдында айналуы .

Курделi жыныстык журiс - турыс демонстрациясында кустарда ерекше . Мысалы, брилланттык амади кустарынын еркектерi ургашыларына сыйлык тартуы . Брилланттык амади .

Австралия кусынын уясын ар турлi заттармен сандеуi, ургашы кусты озiне карату ушiн.

Жануарлардын тiршiлiк барысында колданатын сигналдар оте коп, бiрак ар турлi сигналдардын болуы ар турлi жануарларда кажетiне карай 5 негiзгi категорияга болiнедi :

Жыныстык журiс - турыска арналган сигналдар .

Ата анасы мен толi арасындагы акпарат алмасу сигналы.

Кауып катерлi сигналдар, ар турлi жануарларда ар калай .

Азыктын бары жайындагы акпарат .

Агрессияны корсететiн сигнал жане т. б.

Ар турлi жануарлардын каммуникациялык мумкiндiктерi шектеулi жане ар турдiн озiне тан маманданган .