Салық жүйесінің қалыптасуының теориялық аспектілері

Презентация қосу

Тақырыбы:
“Салық жүйесінің қалыптасуының теорилық
аспектілері”.

МАЗМҰНЫ:

КІРІСПЕ..............................................................................................
1. САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
АСПЕКТІЛЕРІ...........................................................................................
1.1 Салықтардың және салық жүйесінің экономикалық мәні....
1.2 Салық салу принциптері және функциялары.......................
1.3 Салық жүйесінің шетелдік тәжірибесі..................................

ҚОРЫТЫНДЫ.........................................................................................

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.......................................
• Кіріспе
• Мемлекеттің салық жүйесі мемлекеттегі қолданылып жүрген
салықтардың жиынтығы, салықтық қызмет органдарының жүйесі
және салықтық заңнаманы білдіреді. Салықтардың және бүтіндей
салықтық жүйенің тиімділігіне қол жеткізу мемлекеттің экономикалық
дамуы мен өркендеуінің сенімді арқауы болды. Біздің салық жүйемізді
халықаралық стандарқа жақындататын шаралар – салық жүйесін
төмендету және салық түрлерін қысқарту болып табылады.
• Жалпы бұл жұмысытың мақсаты – салық жүйесінің теориялық
аспектілері мен салық жүйесінің жағдайына талдау негізінде салы қ
жүйесіндегі проблемаларды анықтау және оларды шешуге
бағыттылған оңтайлы шараларды ұсыну.
• Бұл мақсатқа жету үшін келесідей міндеттер шешімін табуы тиіс:
• Салық және салық жүйесінің түсінігі мен оның экономикалық мәнін
қарастыру;
• салық жүйесінің принциптеріне сипаттама беру;
• салық салу функцияларын ашып көрсету;
• салық жүйесінің шетелдік тәжірибесі;
• салық жүйесінің реформаларына талдау жасау;
• Атырау облысы бойынша салық түсіміне талдау жасау;
• мемлекеттік бюждетті қалыптастырудағы салықтардың рөлін анықтау;
• салық жүйесінің өзекті проблемаларын қарастыру.
• 1.Салық жүйесінің қалыптасуының теориялық аспектілері
• 1.1 Салықтардың және салық жүйесінің экономикалық мәні
• Салықтар дегеніміз мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан
белгілі бір мөлшерде және мерзімде түсетін міндетті төлемдер болып
табылады.
• Салықтар — шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың
мемлекетпен екі арадағы мемлекеттік орталықтандырылған қаржы көздерін
құруына байланысты туындайтын қаржылық қатынастарды сипаттайтын
экономикалық категория.
• Салықтардың экономикалық мәні мынада:
• біріншіден, салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер
мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір
бөлігін көрсетеді;
• екіншіден, шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі
бір мөлшерін мемлекет үлесіне
жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетеді.
• Салықтар мемлекеттің құрылуымен біріге пайда болады және мемлекеттің
өмір сүруі мен дамуының негізгі қаржылық көзі болып табылады. Мемлекет
құрылымының өзгеруі, өркендеуі қашан да болса оның салық жүйесінің қайта
құрылуымен, жаңаруымен бірге қалыптасады. Әрбір мемлекетке өзінің ішкі
және сыртқы саясатын жүргізу үшін белгілі бір мөлшерде қаржы көздері қажет.
• Салықтар – мемлекет қаржысының тұрақты қайнар көзі.
• Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты
экономикалық тетік ретінде пайдаланылады.
• Осы салық салуға байланысты әр дәуірлерде мемлекет қайраткерлері,
экономистер, философтар, ойшылдар көптеген еңбектер жазған.
• "Салық" ұғымымен "салық жүйесі" ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте алынатын
салық түрлерінің, оны құру мен алудың нысандары мен әдістерінің, салық службасы
органдарының жиынтығы әдетте мемлекеттің салық жүйесін құрайды. Салық жүйесі -
(гректің systema – барлық бөлімнен құралған, қосылулар ) яғни, бұл салық
төлеушілермен мемлекеттің қызығушылықтарын қамтамасыз етуге арналған, салық
жиынтығынан құралған және олардың бөліктерінен тұратын бір тұтастық немесе кешен.
• Тікелей және жанама салықтардың бірнеше ерекшеліктері бар:
• • біріншіден, тікелей салық телеушілер сияқты, жанама салықтарда занды тұлғалар
салық субъектісі ретінде салық төлеуші болып табылады.Бірақ, бұл жерде салы қ
төлеуші болып тауарды (жұмыс, қызмет) сатушылар саналады. Тауарды тұгынушы
мемлекетпен салықтық қарым-қатынаста және салық төлеуші ретінде ешқандай
келісімге келмейді. Тауарды тұтынушы тауарды сатушымен келісімге келеді, бірақ бұл
салықтық қатынастар болмаса да, тауар-ақша қатынастары болып саналады;
• • екіншіден, жанама салықтарда төлем көзі ретінде - сатушының жалпы табысы,
яғни өнімді өткізуден түскен түсім қарастырылады. Салық төлеушілер салықты өзінің
меншікті қаражаттарынан
(салық төлеушілердің меншігі ақша қаражаттарынан) төлейді.
• Тікелей және жанама салықтардыңсалық салу объектілеріне және басқа да белгілеріне
байланысты бірнеше айырмашылықтары бар. Атап айтқанда:
• • бірінші, салық объектісі мен салық бұйымына байланысты.
Жанама салықтар кезінде тауарды өткізумен байланысты болады.
Мәселен, қосылған құн салығында салық объектісі ретінде нақты
өткізілген тауарлар, ал салық бұйымы - өткізуден түскен түсім, немесе баламалы
қосылған құн. Ал, акциз салығында салық обьектісі
ретінде — нақты өткізілген акцизделетін тауарлар, ал салық бұйымы
— өткізілген акцизделетін тауарлардың құны немесе саны.
• Тікелей және жанама салықтардың бірнеше ерекшеліктері бар:
• • біріншіден, тікелей салық телеушілер сияқты, жанама салы қтарда занды т ұл ғалар салы қ
субъектісі ретінде салық төлеуші болып табылады.Бірақ, бұл жерде салы қ т өлеуші болып тауарды
(жұмыс, қызмет) сатушылар саналады. Тауарды т ұгынушы мемлекетпен салы қты қ қарым- қатынаста
және салық төлеуші ретінде ешқандай келісімге келмейді. Тауарды т ұтынушы тауарды сатушымен
келісімге келеді, бірақ бұл салықтық қатынастар болмаса да, тауар-а қша қатынастары болып
саналады;
• • екіншіден, жанама салықтарда төлем көзі ретінде - сатушыны ң жалпы табысы, я ғни өнімді
өткізуден түскен түсім қарастырылады. Салық т өлеушілер салықты өзіні ң меншікті қаражаттарынан
(салық төлеушілердің меншігі ақша қаражаттарынан) т өлейді.
• Тікелей және жанама салықтардыңсалық салу объектілеріне ж әне бас қа да белгілеріне байланысты
бірнеше айырмашылықтары бар. Атап айт қанда:
• • бірінші, салық объектісі мен салық бұйымына байланысты.
Жанама салықтар кезінде тауарды өткізумен байланысты болады.
Мәселен, қосылған құн салығында салық объектісі ретінде нақты
өткізілген тауарлар, ал салық бұйымы - өткізуден түскен т үсім, немесе баламалы қосыл ған құн. Ал,
акциз салығында салық обьектісі
ретінде — нақты өткізілген акцизделетін тауарлар, ал салы қ б ұйымы
— өткізілген акцизделетін тауарлардың құны немесе саны.
• Ал, тікелей салықтар кезінде салық объектісі ретінде - меншік құқы қтары (шаруашылы қ иеліктері, ал,
салық бұйымы — ақша түріндегі мүліктер (жеке табыс салы ғы, әлеуметтік салы қ), болмаса заттар
(жер учаскесі, мүліктер, көлік құралдары);
• Ал, тікелей салықтарда салықтың төлем көзі салық төлеушінің қатысуымен жасалады.
• Нақты салықтар деп (ағылшын сөзі, геаl - мүлік) - мүлікке салынатын салы қты атаймыз.
• Нақты салықтарда мүмкіндіктер сыртқы белгшеріне қарап алынады, я ғни салы қ салуда салы қ
объектісі назарға алынады.
• Нақты салықтарға қатыстылар:
• мүлік салығы;
• көлік құралдары салығы;
• жер салығы.
• Дербес салықтар (кейде жеке деп аталады) деп — салы қ т өлеушілерді ң табыстарына салынатын
салықтарды атауға болады.
• Дербес салықтарда тек табысы ғана емес, сонымен қатар салы қ т өлеушіні ң қаржылы қ жа ғдайы да
ескеріледі.
• 1.2 Салық салу принциптері ж әне функциялары
• Салық және салық салу ұғымдарын ажырата білген ж өн:
• Бірінші жағдайда – бұл экономикалық және қаржы категориясы, екіншісінде – экономикалық –
құқықтық механизмді пайдалана отырып салы қ төлемдерін өндіріп алу ( есептеу ж әне алу ) процесі.
• Салық бюджетке төленетін міндетті т өлем болып саналатын болса, ал салы қ салу салы қты қ т үрлері
бойынша енгізу, бекіту, есептеу ж әне төлеу т әртібіндегі мемлекетті ң жалпы ережелерін қарастырады.
• Мемлекеттің тиімді салық салу процесін жүзеге асыру үшін бірнеше принциптері бар.
• Салықтардың созылымдыльқ принципі — бұл принциптің мәні мынада, яғни, мемлекет өзіні ң
күнделікті сұранысына байланысты салық ставкасын к өтере немесе т өмендете алады.
• Салық салудың салық кодексімен бас қару принципі былайша өрнектеледі, я ғни салы қ т өлеу
бойынша міндетті осы салықтар салы қ кодексімен қарастырыл ған жа ғдайда ғана пайда болады.
• Салық салудың шындық принципі болып салы қ салуды ң экономикалы қ принципі табылады.
• Салық салудың шындық принципіне с әйкес, әрбір адам өз табысына сай мемлекетті қолдау ға
қатысуы қажет.
• Салық салудың үнемділік принципіне с әйкес, салы қ жинау е ң т өменгі шы ғындарда ж үргізілуі қажет.
• Қазақстан Республикасының салық заңдарыны ң ережелері Салы қ кодексінде белгіленген салы қ
салу принциптеріне қайшы келмеуі тиіс.
• Қазақстан Республикасының салық зандары салық салудың бірнеше принциптеріне негізделеді, атап
айтқанда:
• • бірінші, салық және бюджетке теленетін бас қа да міндетті т өлемдерді т өлеуді ң міндеттілігі;
• • екінші, салық салудың айқындығы;
• үшінші, салық салудың әділдігі;
• төртінші, салық жүйесінің бірітұтастығы;
• бесінші, салық заңдарының жариялылығы принциптері.
Ал, енді осы принциптерге жеке-жеке то қталып өтетін болсақ.
• Салық теориясы - салық маңызы мен қызметі туралы ғылыми білім және
ұғымдардың жүйесі, мемлекеттік қаржы қызметіндегі олардың рөлі.
• Салық песиесі- салықты төлеу мерзімінің өзгеруін өрнектейтін жеңілдік.
• Салық режимі - салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді
төлеу жөніндегі барлық салық міндеттемелерін есептеу кезінде салық төлеуші
қолданатын салық зандары нормаларының жиынтығы.
• Қорыта келгенде, салықтар көптеген елдерде әр түрлі аталғанымен, кейде
оларға салық салу және алыну жолдары ұқсас болып келеді. Салық төлеуші
ретінде салық төлеу жауапкершілігі жүктелген занды және жеке тұлғалар
танылса, ал салық салу объектілері болып салық төлеушінің есепті кезеңде
алған табыстары, тауарлары, мүліктері, көлік құралдары, пайдасы және тағы
да басқалар табылады. Салық ақшалай және заттай түрде әділеттілік, теңдік
және тұрақтылық тәрізді салық салу принциптері негізінде құрылған салық
ставкаларын қолдану арқылы алынады. Салық ставкалары тұрақты немесе
пайыз түрінде тағайындалады. Пайыздық ставкалар үйлесімді, үдемелі және
кемімелі болып бөлінеді. Ал салық жеңілдіктері сол мемлекеттің қазыналық
саясатының бағыттары мен бағдарламаларын ескере отырып жүзеге
асырылады.
•
• 1.3Салық жүйесінің шетелдік тәжірибесі.
• Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғалы бері 12 жыл ішінде к өптеген елдермен ты ғыз
қарым – қатынас жасап, ел экономикасын дамыту үшін инвестиция тарту барысында үлкен
жетістіктерге жеткені айқын. Эконоиканы реформалауда ғы ма ңызды саланы ң бірі – салы қ ж үйесін
реформалау, еліміздің салық жүйесін халықаралық деңгейге көтеру.Осы орйда салы қ ж үйесін к өп
жылдардан бері дамытып, біздің елімізбен тығыз сауда ж әне экономикалы қ байланыс жасап келе
жатқан Ресей, Беларуссия, Украина елдерінің салы қ ж үйесіне то қталып өтелік.
• Қазіргі кездегі Ресейдің салық жүйесінің қалыптасу кезе ңі 1991 жылды ң желтоқсанында
қабылданған Заңнан бастау алады.
• Ресей Федерациясының салық жүйесі мемлекеттің Конституциясымен қада ғаланады.Барлы қ
салықтар мен алымдарды Ресей Федерациясы Салықтар мен алымдар ж өніндегі министрлік
қадағалайды;
• Ресей Федерациясы Салық Кодексінде қалыптасқан салық ж үйесіні ң негізгі қа ғидалары:
• Салық төлеуші болып табылатын әрбір тұлға салық
заңнамасымен бекітілген салықтарды төлеуге міндетті.
• Салықтар саяси, идеологиялық, этникалық, конфессионалдық ж әне т.б. осындай критерийлер
негізінде колданыла алмайды.
• Ресей Федерациясы салық жұйесін бұзатын салықтарды
енгізуге болмайды.
• Салық мөлшерлемелерін, яғни дифференциалданған мөлшерлемслерді к өтеруге, немесе салы қтар
енгізуге рұқсат
етілмейді.
• Ресей Федерациясы субъектілерінің салықтары мен алымдары:
• • жергілікті салықтар мен алымдар.
• Федералдық салықтар Салық Кодексімен бекітіліп, елдің барлы қ аума ғында т өленеді. О ған мынадай
салықтар жатады:
• қосылған құнға салынатын салық;
• акциздер;
Украинаның салық жүйесі жалпы мемлекеттік салықтар мен бас қа міндетті т өлемдерден
(барлығы 19 салық) және жергілікті салықтар мен бас қа да міндетті т өлемдер мен
алымдардан тұрады (аталған толемдер саны 16).
• Жалпы мемлекеттік салықтар мен алымдар:
• қосылған құнға салынатын салық;
• кәсіпорын пайдасына салынатын салық;
• жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы;
• акциздер;
• кеден баждары;
• мемлекеттік баждар;
• қозғалмайтын мүлікке салынатын салық;
• жер салығы;
• рента төлемдері;
• транспорт құралдары мен басқа да өзі қозғалатын машина, механизмдер
иелерінен алынатын салық;
• кәсіпкерлікке салынатын салық;
• мемлекеттік қаражаттар есебінен орындалған геологиялық
барлау жұмыстарынан алым;
• табиғи ресурстарды арнайы пайдаланғаны үшін алым;
• қоршаған ортаны ластағаны үшін алым;
• Ендігі жерде жер салығына қысқаша тоқталатын болсақ, салы қты барлы қ меншік иелері - за ңды
және жеке тұлгалар, немесе жалға алушылар т өлейді. Салы қ салынатын объект - т ұл ға меншігіндегі,
иеленудегі жер салығының мөлщерлемесі әр жердің категориясына байланысты б өлек-б өлек
анықталады.
• Салық салу мақсатында жер бірнеше категорияға бөлінеді:
• елді мекен жерлері;
• орман және су қоры жерлері;
• өнеркәсіп мақсатындағы жерлер;
• • көлік, байланыс, қорғаныс мақсатындағы жерлер.
Салық мөлшері жер учаскесінің сапасына, орналас қан жеріне байланысты аны қталады. Жер
салығы жылына бір рет төленеді.
• Тағы да бір тоқтала кететін маңызды салықтың бірі -азаматтарды қ табысына салынатын салы қ. Б ұл
салықты Беларуссияда тұрақты немесе уақытша азаматтар, шетел азаматтары, сондай-а қ
азаматтығы жоқ тұлғалар да төлейді.
• Беларуссияда тұрақты тұратын азаматтар үшін салық салу объектісі болып азаматтарды ң ел
аумағында және елден тысқары жерде ақшалай және заттай нысанда ал ған барлы қ табыстары
саналады, ал уақытша тұратын азаматтар үшін салы қ салу объектісі болып азаматтарды ң ел
аумығында ақшалай және заттай заттай нысанда алған барлы қ табыстары саналады.
• Азаматтардың табысы бірнеше топқа жіктеледі:
• еңбекақы және сыйақы түріндегі табыстар;
• кәсіпкерлік қызметтен алынатын салықтар;
• шетелдік жеке тұлғалардың және азаматтығы жоқ
тұлғалардың Беларуссия аумағында алған табыстары;
• авторлық марапат түріндегі табыстар,
• Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке т ұлғалар к әсіпкерлік қызметтен алынған табыс салығын
төлеушілер болып табылады. Салық салынатын табыс жалпы табыс пен осы табысты алу ға кеткен
шығындар арасындағы айырма негізінде аны қталады.
• Шетелдік жеке тұлғалардың және азаматтығы жоқ тұлғалардың Беларуссия аумағында алған
табыстарына салық алғаш жіктеудегі топқа салынатын т әртіппен салынады (яғни жіктелуі-1).
• Беларуссиядағы төлем көздерінен алынған табыстарға 20% мөлшерлемемен салы қ салынады.
• Қорытынды
• Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қазіргі кезеңдегі дамуына
талдау жасау арқылы мынадай қорытындыға келуге болады.
• Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болды және мемлекеттің
өмір сүруі мен дамуының негізгі қаржыллық көзі болып табылады. Мемлекет
құрылымының өзгеруі, өркендеуі қашан да болса салық жүйесінің қайта
құрылуымен , жаңаруымен бірге қалыптасады. Әрбір мемлекетте өзінің ішкі
жіне сыртқы саясатын жүргізу үшін белгілі бір мөлшерде қаржы көздері қажет.
Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты
экономикалық тетік ретін пайдаланады.
• Қазақстанның салық жүйесіндегі проблемеларға келетін болсақ,
• ҚҚС (әсіресе бюджеттен ҚҚС орнын толтыру) әкімшіліктендіру мәселесі әр
уақытта қиын және айтулы болып табылады және тағы бір мәселе - ҚҚС
экспортерлерге уақытында өтеу, корпоративті жеке табыс салығының
қолданыстағы жүйесі жетілдіруді қажет етеді, оның дағдарыстық 1993 ж.
өзгертілмеген 30 ставкасы қарастырылған. Сондай-ақ алдыңғы қатардағы
шет елдік тәжірибеге сүйеніп, занды және жеке тұлғалардың мүлігіне салық
салудың қолданыстағы жүйесінде жетілдіру мәселесі, жер қойнауын
пайдалану жөніндегі салық салу тұтқасын жетілдіру бойынша мәселесі,
трансфертті баға түзу мәселесі мен ел басының және Қазақстан халқының
басты назарында сыбайлас жемқорлықпен күрес проблемелары жөнінде толық
қарастырылған.
• Қорыта келгенде жалпы жоғарыда айтылғандардың барлығы, яғни
салықтармен салық жүйесінің дамуы, еліміздің бюджет жүйесінің
тұрақтылығына және орнықтылығына оңды әсерін тигізеді.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі :
• 1. Үмбетәлиев А.Д., Керімбек Ғ.Е. Салық және салық салу: Оқулық. – Алматы:
Экономика, 2006. – 8 б.;
• 2. Ермекбаева.Б.Ж., Салықтар және салық салу: Оқулық. – Алматы: «Қазақ
университеті», 2003. – 5 б,;
• 3. Алиева.Б.Х., Налоги и налогооблажение: Оқулық. – Москва: «Финансы и статистика»,
2006. – 115 б,;
• 4. Сейдахметова.Ф.С. Налоги в Казахстане. – Алматы 2002. – 4 б,;
• 5. Юткина.Т.Ф. Налоги и налогооблажение: Оқулық. – Москва: инфра – м , 1999. – 41 б,;
• 6. Нурумов.А. Налоги Республики Казахстан и развитых стран: Учебное пособие. –
Алматы: Сөздік – словарь, 2005. – 5 стр,;
• 7. Найманбаев.С.М. Салықтық құқық: Оқулық. - Алматы: Жеті жарғы, 2006. – 10 б,;
• 8. Ермекбаева.Б.Ж. Жалпы мемлекеттік салықтар: Оқулық. – Алматы «Экономика», 2000.
– 15 б,;
• 9. Аронов.А.В. Налоговая политика и налоговое администрирование: Учебник. – Москва,
2005. – 33 б,;
• 10. Скворцов.О.В. Налоги и налогооблажение: Учебник. – Москва, 2006. – 12б,;
• 11. Вестник Налоговой службы Республики Казахстан: Журнал. - № 6, 2006.06. – 18 стр,;
• 12. Вестник Налоговой службы Республики Казахстан: Журнал. - № 7, 2007.07. – 9 стр,;
• 13. Ілиясов.Қ.Қ., Құлпыбаев.С. Қаржы: Оқулық. – Алматы, 2005. – 208 б,;
• 14. Сағындықов.Е.Н., Жүнісов.Б.А., Байжомартов.Ү.С., Комяши.Б.И.,Жалпы
экономикалық теория: Оқулық. – Актөбе, «А - Полиграфия», 2004. – 384 б,;
• 15. Бюллетень Бухгалтерия: Журнал. - № 51, 2007.12. – 12 стр,;
• 16. Хайруллин.М. «Салықтан жалтарудың зияны көп » Заң газеті: Газет - № 58 2008ж. 18
сәуір - 2 б;

Ұқсас жұмыстар

Салық және салық салу курсы

Салықтың қызметтері

Қазіргі кезеңдегі болашақ маманның тұлғасын қалыптастырудың өзекті бағыттар

Мемлекеттің бюджет жүйесі

Ақша массасы

ШАҒЫН БИЗНЕС СУБЪЕКТІЛЕРІНІҢ ҚЫЗМЕТІНЕ САЛЫҚ САЛУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Салықтық механизм

Салық саясаты және оның жүзеге асыру механизмі

Агробизнес

Болашақ мамандарға қойылатын талаптар

Пәндер