Психологияның ежелгі бастаулары: мифологиядан алғашқы ғылыми түсініктерге дейін

СӨЖ

ОРЫНДАҒАН:ӨТЕГЕНОВА Ж. А

ТЕКСЕРГЕН:ЕДИГЕНОВА А. Ж

ТОБЫ:ПХ-415

Психология ерте заманнан келе жатқан гылым саласының бірі. Оның дүниеге тұңғыш келген жері - Греция. Психологиялық ойдың ең алғаш бейнесі мифологиялық тұрғыда дамыды. Мифология адамның қауымдық сананың алғашқы қалыптасуының корінісі. Ол ешбір құбылыстың шығу себебін ашпайды. Мифологиялық көзқарасына білімсіздік, аңқаулық, алданушылық, соқыр, наным-сенім кездеседі. Мифология адамзаттың рухани мәдениетінің ең көне формасы. Онда білімнің діни сенімнің бастамасы өнер мен адамның қасиеттерін бейнеленді. Миф (аңыз, ертегілер ) сананың әлі жетілмеген біртұтас формасы болып табылады.

Ежелгі Шығыс елдерінде ең бірінші кезекте “психология “ терминінің шыққан отаны Грецияны алатын болсақ яғни, ол кезде Грецияда психология жалпы психикаға байланысты көптеген түсініктер қалыптасты. Мысалғы: Бұл елде психология туралы түсінікті тікелей Эроте пен Психея атты аңызбен байланыстырады. Осы аңызда Эрот-қанаты бар тірі жан ретінде, ал Психея - жас әел кейпінде ол Эротпен бірге ол көзге көрінбейтін кезде ғана өмір сүре алады екен. Бұл аңыздың сюжеті өте қысқа. Осы аңыздың негізгі мәні, Психея көзге көрінбейтін құдайға ғашық болады да, ал көзге көрінбейтін құдай болса Психеяны түнде ғана оралып отырған

Ежелгі әдебиеттер бойынша, адам қайтыс болғаннан кейін, ол басқа адамға барып қонады деген түсініктер де бар. Австриялықтар адамда екі жан бар деген пікірлер айтқан болатын. Біріншісі- уақыт жаны яғни, ол белгілі бір уақыт аралығында пайда болатын жан. Ал екіншісі-адамдар қайтыс болғанда оның жаны келесі бір адамға беріледі деген. Ал славян халықтарының сенімі бойынша, жан тәннен бөлек өмір сүре алады, деген.

Ал ежелгі мысыр халықтары адамның жаны туралы көптеген өздерінің пікірлерін айтқан болған. Олардың ойынша, адам бес субстанциядан тұрады. (КА, БА, АХ, ХАТ, ХУ) бұл туралы А кітабында көп мәлімет алуға болады. Осылардың і ішінде екеуі ерекшелентіндері КА және БА . КА- бұл адамның қосы, оның өмірлік күш-қуаты, ал БА- адамның басы сияқты құстың бейнесі . Мысырлық адамдар психология мен парапсихология ғылымдарын терең зерттеген

Ерте замандардан бастап адам баласының назары, ақыл-ойы өзінің маңындағы дүниенің сырын танып білуімен бірге, өз денесінің ішкі дүниесінің, ақыл-ойы мен іс-әрекетінің тіршілік бейнесінің құпия сырларын ашып білуге ұмтылған. Біздің дәуірімізге дейінгі бірнеше мыңдаған жылдар бұрын Шығыс елдері Мысыр мен Үндістанда, Қытай мен өзге елдерде, адам баласының мәдениеті өсіп, дамып, осы заманғы ғылыми білімнің бастапқы іргетасы қалана бастаған. Қоғамның дамуына қарай өндіріс күштері өсті, әлеуметтік өмірде таптар пайда болды. Алғашқы құл иеленушілік мемлект құрылды. Қоғамда адамдардың әр-қилы наным сенімдерге негізделген көз-қарастары пайда болды. Мұндай көзқарастар тек діни нанымдарға негізделіп қана қойған жоқ, адамның жан дүниесі жайлы табиғи - ғылыми көз қарастардың тууына себепші болды.

Ертедегі Шығыс елдерінде, сонан соң Ежелгі Грецияда адамның тәні мен жанының сырын білуге ден қойылды. Адам тіршілігінің негізі - қан айналуына ерекше мән берілді. Тіршіліктің негізі - қан айналымындағы сұйықтық және ондағы құрам деген түсінік қалыптасты.

Ертедегі Қытай медицинасында б. з. д. ХІІІ ғасырда денені басқарушы жүрек қызметі деп санап, ол ауа тектес нәрседен жаралған деді. Ондай нәрселер организмде тегі бөлек заттармен қосылып, адамның физиологиялық тіршілігімен бірге психикалық қызметінде реттеп отырады, мұндай тіршілік адамның сөйлеу қабілетін оятып, ойын дамытады деген тұжырым жасалды. Адамның ойын жүрегі билесе, ал оның сезімдік қызметін бауыры атқарады деп түсінілді.