МЕХ ТЕРІЛЕРІН ӘРЛЕУДЕГІ МЕХАНИКАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАР

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

Тақырыбы:
МЕХ ТЕРІЛЕРІН ӘРЛЕУДЕГІ
МЕХАНИКАЛЫҚ
ОПЕРАЦИЯЛАР

Орындаған: Қонақбаев Е.М.
Топ: ТК-321
Тексерген: Бауыржанова А.З.
ЖОСПАР

1. Мехты механикалық жолмен
жұмсарту (откатка)

2. Жүнді жабынды тарау

3. Мехтың түкті жабынын тазарту
және сабау

4. Түкті жабынды қырқу

5. Қылшық жүнді қырқу (эпилирлеу)

6. Үтіктеу

7. Ауданын өлшеу
Міндеті: Терілерді өңдеу барысында шикізатты
және қажетті материалдарды өте ұқыпты жұмсап,
технологиялық процесстерді мұқият жүргізіп, еңбек
тәртібі мен техника қауіпсіздігін бұлжытпай
орындауы талап етеді.
Мех терілерін әрлеудегі механикалық операциялардың
ішіндегі кейбір жүнді жабынның сапасы мен тері өзеңіне
үлкен әсер етеді. Бұған мысалы, жұмсартудың әртүрлі
түрлерін: ағаш үгіндісімен өңдеу және үгіндісін қағып сілку
сияқты операцияларды жатқызуға болады. Ал тері өзегінің
қасиетіне әсер ететін механикалық операцияларға тегістеу,
қыртысын жазу, созу, түрпілеу жатады. Түкті жабынның
сыртқы түрін өзгертіп, сапасын арттыратын механикалық
операцияларға тарау, қыру, сабау, қылшық жүнін қыру,
үтіктеуді жатқызады. Бұл операциялардың дұрыс
орындалмауы мехты ң сапасына кері
әсерін тигізуі м үмкін
1. МЕХТЫ МЕХАНИКАЛЫҚ ЖОЛМЕН ЖҰМСАРТУ (ОТКАТКА).

Жұмсартудың мақсаты - кептіруден соң, мех жартылай
фабрикатының тері өзеңін ылғалдандырып, оны жұмсарту (1-ші
операция) және түкті жабын мен тері өзеңінен байланыспаған
майлы заттар мен бояғыштарды аластау (2-ші операция).
Жұмсарту кезінде интенсивті механикалық әсерден мехтың
жартылай фабрикат терісінің жұмсақтығы жоғарылап, ал түкті
жабын ағаш үгіндісімен жанасудан судырап, тап таза
жалтыраған күйге енеді. Операцияның бірінші сатысында ағаш
үгіндісінің ылғалдылығы 25-30ºС-ке, массасы мех терілерінің
массасына тең немесе одан азырақ болады, ал жұмсартудың
екінші сатысында үгіндінің ылғалдылығы 10-12% болып, оған
скипидар немесе таза майда құм қосады.
Операцияны ң д ұрыс ж үруіне
ағаш үгіндісінің түрі, формасы және өлшемі
әсер етеді.
2. ЖҮНДІ ЖАБЫНДЫ ТАРАУ. ТАРАУ АРҚЫЛЫ ШАТАСЫП,
ҰЙЫСЫП, БІРІГІП ҚАЛҒАН ЖҮНДІ АЖЫРАТЫП, ОҒАН
БЕЛГІЛІ БІР БАҒЫТ БЕРЕДІ.

Түкті жабынды тарағанда механикалық кірлеуден
(шаң-тозаң) арылады және қисайған, оралған, ұйысқан
түктері түзуленеді. Тарау кезінде мехтық жартылай
фабрикаттың сыртқы көрінісі жақсарып, түгі жалтырап,
мамықтай үлпілдеп, жүннің сапасы арта түседі. Түкті
жабынды жартылай мехтық фабрикаттағы түктің түріне,
қалыңдығына, ұзындығына байланысты машинамен
бірнеше рет қайталап тарайды.
3. МЕХТЫҢ ТҮКТІ ЖАБЫНЫН ТАЗАРТУ ЖӘНЕ САБАУ.

Бұл операция түкті жабыннан шаң, ағаш үгінділері мен
жұлынған жүннен және басқа лас-қоқысты заттардан тазартып,
оның сыртқы көрінісін жақсартады. Түктердің табиғи үлпілдек
қалпына түсуіне жағдай жасайды. Өңделетін мехтың терінің
ауданы мен түкті жабынының түріне қарай, оларға әртүрлі әсер
етіліп, соған байланысты машиналар қолданылады. Бұл
операция айналу білігіне бекітілген белдіктермен сабау арқылы
немесе қатты ауа ағынында жүргізіледі. Мехтық қоян терісін
белдіктермен сабау, арнайы білікті КМ2-500 маркалы машинада
атқарылады: қой терілері үшін КМП-1200 машинасы
қолданылады.
4. ТҮКТІ ЖАБЫНДЫ ҚЫРҚУ.

Қырқу түкті жабынның ұзындығын теңестіріп, мех
терілерін имитациялау мақсатында түкті жабынның
биіктігін өзгерту үшін қолданылады. Майда терілердің
жүнін қырқу үшін КСМЗ-70, ал қой терісін қырқу үшін
КСМЗ-120 маркалы қырқатын машиналары
қолданылады. Бұл машиналар бір-бірінен тері өтетін ені
мен теріні ұстап тұратын тетігімен ерекшеленеді. Мех
Алдын қыр
терілерін алақу: қырқу соңында
(рубка) қырқу
5. ҚЫЛШЫҚ ЖҮНДІ ҚЫРҚУ (ЭПИЛИРЛЕУ).

Кей жағдайларда мех терілерін имитациялау кезінде қылшық
жүн қырқылып тасталады. Қылшық жүн қырқылғаннан кейін
теріде біртегіс, біркелкі жібектей мамық жүнді жабын қалады.
Бұл операцияға тек қана бірінші сортты, түкті жабыны қалың
терілер жарамды. Осылай етіп, ондатра, саз құндызының және
мысық терілері өңделеді. Қазіргі уақытта қылшық жүн белгілі
бір биіктікте кесу арқылы, арнайы эпилирлейтін Эм2-550
маркалы машинасында жүргізіледі. Қылшық жүн мамық
түктерге қарағанда берік болғандықтан, тез түзіледі де кесуші
түйінге тез ілінеді. Егер жұмыс істеу тәртібі бұзылса, қылшық
жүн бірқалыпты қырқылмай немесе мамық түктер де қырқылып
кетуі мүмкін.
6. ҮТІКТЕУ.

Түкті жабынды әсемдеу, оған термомеханикалық әсер ету
үтіктеу операциясы арқылы жүзеге асырылады. Соның
нәтижесінде түкті жабын түзуленіп, жалтыраған күйге өніп,
формасын ұзақ сақтайды. Үтіктеуді ГМА2-30 және ГМА1-
120 маркалы өтпелі үтіктегіш машинасында жүргізеді.
Біліктегі үтіктеу температурасы 160-220ºС болады. Тері
үтіктеу бірлігіне 1кН күшпен қысылады. Механикалық әсер
білікке орнатылған кертігі бар болат пластинаның көмегімен
атқарылады. Жұмыс орнының арнаулы қорғаны болады,
ал иісі бар, ұшатын заттардың буы, түк және шаң
аспирациялы қ т үтік ар қылы тыс қа
шы ғарылады.
7. АУДАНЫН ӨЛШЕУ.

Мехтық терінің ауданын өлшеу үшін электронды
«Метроник» машинасын қолдануға болады (34-сурет). Тері
жарық беретін қондырғыдан (4) өткен кезде, ондағы
инфрақызыл шамдардың (5) әсерінен, фоторезисторда (6)
импульстер пайда болады да ол электрондық санақ
арқылы электронды таблоға бейнеленіп қағаз лентаға
жазылады. Лентаның ұзындығы 35-36 мм, ені 16-17 мм
жұмысшы оны жыртып алып, тері өзеңіне жапсырады, мех
терілерінің ауданын өлшегенде, таңбалайтын қондырғыны
уақытша сөндіріп қояды.
ҚОРЫТЫНДЫ

Жалпы Қазақстан Республикасында
шикізатты өңдеу және тәжірбиелік
ерекшеліктерін ғылыми тұрғыда зерттеу
қажеттілігі жалғасуда. Өндіріс саласының қай
саласы болмасын оның дамуы, ғылыми –
техникалық прогрестің дамуына негізделіп,
әлемдік жетістіктердің алдыңғы қатарлы
табыстарына с үйенгенде
ғана сұранысқа сай бұйымдар өндіруі
мүмкін.
Дайын өнім
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:

1. «Мех өңдеу технологиясы».
К. Бейсеуов, Д. С. Ділдабек.
Тауар 1999 ж.
2. «Былғары және үлбір
бұйымдарының технологиясы»
С.Е.Мунасипов. Тараз 2006.
3. Рахметбай А.К.,Ділдабек
Д.С.,Рахметбайұлы К. «Былғары
және үлбір технологиясы».
Тараз, 2003-129 б.

Ұқсас жұмыстар

Тері топографиясы құрылысы және химиялық құрамы

Былғары және үлбір шикізаттарын консервілеу әдістері. Ылғалды тұздау

Былғары шикізатының тағайындалуы

Малдың терісіне әсер ететін факторлар Жібіту үрдісінің мақсаты және жібітуге әсер ететін факторлар

Былғары-тері шикізаттар микробиологиясы

Терінің топографиясы, құрылысы және химиялық құрамы. Малдың терісіне әсер ететін факторлар

Иленген тері бұйымдарының ассортименттері

Жібіту үрдісінің орындалуы.Жүннен арылтудың мақсаты және тәсілдері.Теріні күлдеу

Бағалы аң терісін сұрыптау, сақтау және сату

ЖАСАНДЫ БЫЛҒАРЫ

Пәндер