Қайым Мұхамедхановтың көркем туындылары

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ атындағы
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Пәні: Қайымтану
Тексерген: Арай Кунапияқызы
Тақырыбы:
Кілт сөздер:
әдебиет, пьеса, Қайым
Мұхамедханов, соғыс
Жоспар:
1. Қ.Мұхамедхановтың шығармалары.
2. Қ.Мұхамедхановтың соғыс
жылдарында жазған өлеңдері
1916 жылы 5 қаңтарда Семей педагогикалық
Семей қаласында дүниеге институтының филология
келген факультетін 1941ж бітірген

800 – ден аса ғылыми
1951 жылы “Абайдың
еңбектердің авторы,
әдебиет мектебі”
“Абайдың ақын шәкірттері”
тақырыбына
атты төрт кітаптан
Кандидаттық
тұратын жинақ
диссертация қорғаған
құрастырды

Өлең – жырлар, драматургия
Көп жыл әдебиет пәнінің
жанрында бірқатар шығармалар
мұғалімі,Абай мұражайының
жазды, тәржімә жасаумен
директоры қызметін атқарған
көбірек шұғылданды
Абайдың ақын шәкірттері “Толқын” пьессасы

Абай шығармашылығының “Майданнан майданға”
текстологиясы пьессасы

Шығармалары
У. Гаджибековтың
“Ер Білісбай” пьессасы “Аршин мол алан”
аударма

“Комиссар Ғаббасов” Ш.Камалдың
пьесса “Қажы әпенді үйленеді”
пьесасын аударған
Қайым Мұхамедхановтың «Комиссар
Ғаббасов» атты тарихи драмасы Абай
атындағы театрдың сахнасында әр түрлі
редакциямен еліміздің екі жетекші
режиссерлары, Қазақстанның халық
артистері Байтен Омаров пен Есмұқан
Обаевтің басқаруларымен 1960 және
1980 жылдары екі мәрте қойылды.
Ғалымның көлемді еңбегі «Қаракерей Қабанбай батыр» жыры.1945 жылы
М.Әуезовтың басшылығымен «Қазақ әдебиеті тарихынан» бірінші томын
даярлау қоға алынып, 1948 жылы І томы жарық к өргені белгілі. Міне осы
кітаптың «Тарихи жырлар» бөліміне кіретін Қаракерей Қабанбай, Қанжы ғалы
Бөгенбай батырларға арналған халық жырлары туралы ма қала жазу
Қ.Мұхамедхановқа тапсырылады. Жас-ғалым ұстазының а қыл-ке ңесі,
нұсқаған бағыты бойынша «Қаракерей Қабанбай батыр», «Қанжы ғалы
Бөгенбай батыр» жырларының тарихи оқиғасына, к өркемдік тіліне зерттеу
жұмысын жүргізіп, әдеби талдау жасап академия ға тапсырады. Біра қ б ұл
мақалалар түрлі идеологиялық кедергілермен жина ққа енбеді. Ғалым себебін:
«Қаракерей Қабанбай батыр» да, «Қанжығалы Бөгенбай батыр» да әдебиет
тарихы кітабына кіргізілмепті.
- Кейінірек: «Бұл қалай?» -деп Мұхаңанан сұрап едім:
- Қайтесің. Қалай дерің бар ма? Жоғарғы орында ғылар сені ң Қабанбайы ңды
да, Бөгенбайыңды да тарихқа кіргізіп дәріптеу керек емес деп тапты. Болды,
деп қысқа қайырды да қойды»-деп жазды.
«Сүйемін Отан - анамды» «Туған жерге»

Қ.Мұхамедхановтың
сұрапыл соғыс жылдарында жазған
өлеңдері

«Біз жеңеміз»
«Атылсын»

«Күткен күн»

Қ. Мұхамедханов өлеңдерімен жауға кекті ызасын ажал оғындай
арнайды, осылайша жігерлі үнмен жеңіс күнін жақындатады.
Қорытынды
Қазақтың қайсар ұлдарының бірегейі - Қайым
Мұхамедханов мұрасы бүгінгі жастарға үлгі,
өнеге. Ұрпақ өзінің ұлттық мәдениетін жандандыру
тұсында, Қайымның асыл шығармаларын оқып, оқып
қана қоймай, терең сырлы құпиясын ашып, оның
адалдық, азаматтық, жайында жазған шығармаларына
тереңнен бойлау, өзіндік талдау жасау, іздену- біздің
міндетіміз. Жан-жақты дамыған жеке тұлға боламыз
десек ұлттық рухани тәрбие берерлік, патриоттық,
адамилық қасиетке бай шығармалары бар Қайым
шығармаларын оқиық.
Тұжырым
Қайым Мұхамедханов қазақ әдебиеттану
ғылымының текстология саласының
қалыптасуына ерекше еңбек сіңірді. Оның
Махамбет, Шәкәрім поэзиялары
текстологиясына арналған мақалалары,
Бұқар жырау, Абай шығармаларының
текстологиясын қарастырған мақалалары
мен монографиясы жарық көрді. Сондай-ақ
ол қазақ әдебиетінің тарихын зерттеу ісіне
қомақты үлес қосты.
Графикалық кескіндемелер мен
қолданылған суреттерге
ақпараттық сілтеме
1. Википедия
Пайдаланған әдебиеттер:
1. Мұхамедханов Қ. Қазақ ССР 4- том. Қысқаша энциклопедия.-Алматы, 1989.-
442 б.
Мұхамедханов Қ. Советтік Қазақстан жазушылары.- Алматы: Жазушы, 1987.- 423
б.
Мұхамедханов Қ. Абай шәкірттері // Парасат.-1995.- 7.-1 б.
Мұхамедханов Қ. М.Дулатов // Қазақ әдебиеті.- 1989.-18 август.
5. Мұхамедханұлы Қ. Абайды тұңғыш рет баспасөзде танытқан Ә. Бөкейханов //
Түркістан.-1995.-9 тамыз
6. Ибрагимов Абай мектебінің оқытушысы // Семей таңы.- 1996.- 16 қаңтар.
7. Исаұлы А. Ғылым жұлдызы // Семей таңы.- 2001.- 26 қаңтар.- 3 б.
8. Жұртбай Т. Абайдың інісі, Алаштың ірісі // Ертіс өңірі.- 2004.- 23 қыркүйек.26 б.
9. Тілеубекова У. Ғұмырын ғылымға арнаған адам // Семей таңы.-1996.-16 қаңтар.
10. Шыңғысұлы Б. Сүйінерге жарар ол // Семей таңы.- 1991.- 22 қаңтар
11. Жаппасұлы Е. Тұманды жылғы тумалар: // Түркістан.- 1996.- маусым
Орындаған:
Калиева Назым
Қ – 319 с
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ атындағы
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Пәні: Қайымтану
Тексерген: Арай Кунапияқызы
Тақырыбы:
Кілт сөздер:
әдебиет, Мұхтар Әуезов,
Қайым Мұхамедханов, Алаш
Жоспар:
1. М. Әуезов және Қ. Мұхамедханов.
Мұхтар Әуезовтың Қайым
Мұхамедхановпен танысуы
Ұлы Мұхаң Қайым ағадан он тоғыз жастай үлкен еді. Соған қарамастанерте
ержетіп, ерте қанаттанған, зерделі де зейінді, алғыр да отты Қайым інісін
қасына баласындай ертіп, тең құрбыдай санап,сырласып, әңгіме д үкен
құрысып, дәмдес, дастархандас бола жүрген. О ған себеп Қайым а ғаны ң әкесі
Мұхамедхан ақсақал кезінде Семей шаһарындағы көзі ашы қ,ескіше, жа ңаша
сауатты, жаңалық атаулыға құлағы түрік, біздің елден шетке шығып, алыс
өріс-оқуда жүрген қазақтың жас зиялыларын жан тарта жақсы көріп, халы қ
үшін етер жақсылықтарынан ағалық дәме күтіп, қолынан келгенше ж әрдем,
көмегін де аямайтын абзал, жомарт жанның бірі бол ған. Мұхамедхан а қса қал
оқуда жүрген Мұхтар Әуезов елге келгенде оны әрдайым үйіне, д әмге
шақырып, мәслихат құрған. Қаланың сол кездегі нелер жақсылары мен
жайсаңдары, өнер иелері осы қарашаңырақта бас қосып, сауық-сайран
құрған. Ол кезде кішкентай бала Қайым ағамыздың бастауыш класта о қып
жүрген кезі болса керек. Ұлы Мұхаң мен Қайым ағаның алғашқы білісіп,
танысуы осыдан басталса, кейін келе бұл туыстық, араласты қты ң арты м әңгі
бақи ажырамас ғылым жолындағы бір арнаға қарай ойысады.
Ұлы Мұхаң мен Қайым арасындағы ұзақ жылдарға
созылған достықтың адал жібін ешбір күш үзе алмады.
Ғылым, өнер білім әдебиет пен тарих арасындағы қайшы
алысқан пікір алмасулар Мұхаң көз жұмып кеткенше
жүріп отырған. Бұл екі адамның ұлы достық қасиетін
шыңдай түскен, екеуін бір-біріне ағалы-інідей
жақындастырып, "телқоңырдай” табыстырып жіберген -
ол данышпан Абай атамыздың өмір жолы мен мәңгі-бақи
қайталанбас асыл шығармалары, ұлы адам өмір сүрген
дәуірдің қыры-сыры, ақынның замандастары мен
шәкірттері, ата мұраны бізге жеткізуші көнекөз қариялар
осылардың бәрі қосыла келіп, ұлы Мұхаң мен Қайым
ағаның ғұмыр бойы берік ұстанған айнымас зерттеу
объектісіне, биік армандарына айналған.
Тағдыр бізді Мұхтар Әуезовтің өзінен ерте
айырғанымен орнында қалған көзінен
айырған жоқ. Тұлпардың тұяғындай,
сұңқардың қияғындай Қайым аға
Мұхамедханов Мұхтар Әуезов есімін суық
көздің, суық сөздің сұғынан үнемі қорғап,
қоршап, өз оқырмандары мен шәкірттеріне
данышпан шығармаларын құрандай
жаттатып, қасиет-қадірін үнемі жазып та,
жалықпай айтып та келеді.
Сонау отызыншы жылдардың орта
тұсында қалыптаса бастаған Абайтану
ғылымының негізін Мүхтар Омарханүлы
Әуезов қалап еді десек, сол кезде
жиырма жасқа жаңа келген, уылжыған
жап-жас Қайым Мүхамедханов та сол
іргетасқа өз қолымен қалаған кірпіштер
сом алтындай жарқырап, көзге үнемі
түсіп тұрады.
Қорытынды
Ұлы Мұхаң мен Қайым арасындағы ұзақ жылдарға
созылған достықтың адал жібін ешбір күш үзе
алмады. Ғылым, өнер білім әдебиет пен тарих
арасындағы қайшы алысқан пікір алмасулар Мұхаң
көз жұмып кеткенше жүріп отырған. Бұл екі адамның
ұлы достық қасиетін шыңдай түскен, екеуін бір-біріне
ағалы-інідей жақындастырып, "телқоңырдай”
табыстырып жіберген - ол данышпан Абай атамызды ң
өмір жолы мен мәңгі-бақи қайталанбас асыл
шығармалары, ұлы адам өмір сүрген дәуірдің қыры-
сыры, ақынның замандастары мен шәкірттері, ата
мұраны бізге жеткізуші көнекөз қариялар осылардың
бәрі қосыла келіп, ұлы Мұхаң мен Қайым ағаның
ғұмыр бойы берік ұстанған айнымас зерттеу
объектісіне, биік армандарына айналған.
Графикалық кескіндемелер мен
қолданылған суреттерге
ақпараттық сілтеме
1. Википедия
Пайдаланған әдебиеттер:
1. Мерғали Ыбыраев, «Мұхаңның көзі»,
«Семей таңы» газеті, 5қаңтар 1991жыл
2. Мұрат Сұлтанбеков, «Шындықпен
шыңдалған тағдыр», «Қазақ әдебиеті»
газеті, 6 қаңтар 2006жыл
3. Қала әкімі мен активі, ардагерлер
кеңесі, «Орыныңыз қалды ойсырап»
9шілде 2004жыл «Семей таңы» газеті,
№29
Орындаған:
Калиева Назым
Қ – 319 с

Ұқсас жұмыстар

Қайым және Шәкәрім

Қайым Мұхамедханов өмірі мен шығармашылығы

Абайтану ғылымында атқарған еңбектерімен таныстыру

Қайым зерттеулеріндегі әдебиет және тарих мәселелері

Қайым Мұхамедханұлының Абайтануға қосқан үлесі

Әдеби бағыт және ағым

Уәйіс Шондыбайұлының шығармашылығының зерттелуі

Қ.Мұхамедханұлының Абайтануға қосқан үлесі

ӘБІЛХАН ҚАСТЕЕВ МҰРАЖАЙЫ

Халық педагогикасы

Пәндер