ҚР пайдалы қазбалары

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

Орындаған:Ильясова Ж. Д

Тексерген: Темірғалиева А. С

Тобы: ГУ-307

Пайдалы қазбалар деп, қазіргі техниканың даму деңгейінде, табиғи түрінде немесе өңделгеннен кейін шаруашылықта пайдалануға болатын минералдар мен тау жыныстарын айтады.

Еліміздің жер койнауынан Менделеев кестесінің 105 элементі ішінде Қазақстанның жер қойнауында 99 элемент анықталған, 70 элемент бойынша қорлары барланған, 60-тан астам элемент өндіріледі.

Қазақстанда

Хром кенінің әлемдік

қорының

30 %

Марганец кенінің 25%

Темір кенінің 10%

шоғырланған

Мыс, қорғасын, мырыш

қоры

10%-13% құрайды

Қазақстан Республикасының жалпы геологиялық көмір қоры мен болжамды ресурстары 150 млрд. тоннаға бағаланады. Қазақстан:

Кобальт

Молибден

Мыс

Күміс, қорғасын, хромиттер мен уран

Мырыш, вольфрам, және бариттің барланған

қоры

Мұнай

Табиғи газ

Қалайы мен никель

Темір кені

Алтын мен көмір

Қазақстанда барланган тас көмір және қоңыр көмірдің қоры 200 млрд. тоннадан астам.

Көмір бассейндеріне Қарағанды, Екібастүз, Майкөбен, Обаған, Жіліншік, Теңіз-Қорғалжын, Шу, Іле (Қалжат), Төменгі Іле (Оңтүстік-Балқаш) және Орал-Каспий (Жайың-Жем) жатады.

Қазір Қазақстан көмірсулардың қоры бойынша дүние жүзіндегі ірі елдердің бірі больш табылады. Мұнайдың барланған қорының көлемі бойынша 12-орында, газ бен газды конденсат - 15-ші, мұнай өндіру - 23-орында. Қазақстанның үлесіне барланған мұнай қорының 2%-на дейін (Каспий шельфін қоспағанда) келеді. 200-ден астам мұнай мен кен орындарының өндірілетін қоры 2, 2 млрд. тонна, конденсат - шамамен 700 млн. тоннаны құрайды. Еліміздің болжанып отырған мұнай ресурстары шамамен 13 млрд. тонна.

Темір кендерінің қоры 8 млрд. тоннадан астам. Оның 80% Торғай темір кен бассейнінде орналасқан. Бассейннің ірі кен орындарына: Соколов Сарыбай, Қашар, Лисаков және Аят кен орындары жатады. Металлургиялық процесте темір кенінен басқа ванадий, алюминий оксиді, фосфаттық шлактар алынады. Олар минералдық тыңайтқыш ретінде пайдаланылады.

Марганец кендері Атасу темірмарганец бассейнінен басқа Сарыарқада, Ұлытауда, Қаратауда, Маңғыстау мен Семейде анықталған.

Хромит кендері негізінен Ақтөбеде табылған. Кемпірсай массивінде шамамен 30 кен орындары бар. Кеннің ұзындыгы 80 км, ені 0, 6-дан 30 км-ге дейін созылған, қалыңдығы жүздеген метрге жетеді. Кендегі хром тотығының мөлшері 20-дан 60% ға дейін. Бұл кен орнына дүние жүзінде тең келетін кең орны жоқ. Хромит кенін өндіру бойынша Қазақстан дүние жүзінде бірінші орынға шықты.

Хромит кендері Қостанайдағы Жетіқарада, Құндыбайда, Аққарғада, Ақтауда, Семейде табылған.

Ванадий кендері Қаратау мен

Жабағылтауда

табылған. Кендегі

ванадийдің

мөлшері шамамен

1% және молибден

0, 22 %. Кеннің

сапасы жоғары емес.

Ванадий

бар кендер Шыңғыс

тауларында,

Бетпақдалада,

Кіндіктаста,

Теріскей Алатауы

мен Жезқазған

аймағында кездеседі.

Титан кендері Қостанайда,

Көкшетауда,

Ақмола мен Ақтөбе

облыстарында

барланған. Ұлытау, Оңтүстік

Алтайда

және

Жезқазған облысындағы

қоры белгілі.

Қазақстан түсті, бағалы

және

сирек металдардың

көптүрлілігімен, байлығымен

сипатталады.

Мыс кендері Қазақстанның көптеген территорияларында таралған. Алтай тауларынан бастап республикамыздың батыс шекараларына дейін мыс кендері барланған. Мыстың ірі кен орындары Сарыарқада, Жетісу, Жоңғар Алатауында, Шыңғыс және Мұғалжар тауларында, Батыс Торғайда, Теңіз ойпатында, Ақтөбе маңында, Маңғыстауда, Атбасар-Терісқанда, Солтүстік Қазақстанда, Балқаш маңында, Тарбағатай, Сәуір тауларында және т. б. орналасқан. Дүние жүзіне белгілі мыс кен орындары Қоңырат, Бозшакөл, Саян, Жыланды, Ақтоғай, Жезкент, Шиелісай және т. б. еліміздің ұлттың байлығы болып табылады.