Әр жас кезеңінде жас дағдарыстарының болу себептері. Д.Б Эльконин бойынша жас кезеңінің бөлінуі

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

Орындаған: Серікқанова А.
Тексерген: Құлмышева Н.А
Баланы туғаннан мектепке барғанға дейінгі аралықтың
өзінде бірнеше дағдарысты кезеңдерден өтеді. Әр даму
кезеңдеріне өткен сайын, бір жастан екінші жасқа көшу
барысында адам үлкен дағдарыстарға ұшырайды.
Дағдарыс – қалыпты емес, «ауытқушылық» құбылысы,
дұрыс емес тәрбиенің нәтижесі. Дағдарыстардың бір
қалыпты кезеңдерден ерекшелігі, ұзаққа созылмайды,
бірнеше ай болуы мүмкін. Осы қысқа, бірақ буырқанды
сатыда баланың дамуында көп қасиеттер тез өзгереді.
Осы уақытта даму апаттық сипатқа ие болуы мүмкін.
Дағдарыстық және қалыпты даму кезеңдері кезектеседі.
Жас кезеңдері тарихи сипатта болады деп П.П.Блонский мен
Л.С.Выготский тұжырымдаған қағидаларды әрі қарай
дамытады. Тарихи даму үдерісінде балалар өсетін жалпы
әлеуметтік жағдайлар, оқытудың мазмұны мен әдістері өзгеріп
отырады және бұлардың барлығы дамудың жас кезеңдерінің
өзгерісіне әсер етпей қоймайды.
Жас шамасы мен психикасының даму өзгешеліктерін білу
үшін жас кезеңдерінің арасындағы сапалық өзгешеліктерді
ажырату керек. Әр жас кезеңінің ұзақтығы әртүрлі
болғанымен бір-біріне байланысты. Сондықтан әр жас
шамасында балалық шақ кезеңі әртүрлі мөлшерде өтеді.
Мысалы: нәрестелік кезеңде бір жылдың ішінде 5 сатыдан
өтеді. 1-3 жасқа дейін 3 сатыдан, бастауыш сыныпта 3-4
сатыдан өтеді. Бұл баланың денесінің және психикасының әр
кезеңде біркелкі дамымайтындығын көрсететін ерекше факт.
1 жастағы жағдарыс. Бала өмірге келгендігін
өзінің алғашқы жылауымен білдіреді. Бала туылған
кезде физикалық тұрғыдан анасынан бөлінеді. Ол
мүлдем басқа жағдайға тап болады: температура,
жарық, кеңістік, тамақтану жолы, дем алудың басқа
жолын талап ететін орта. Жаңа ортаға бейімделуі
барысында бала дағдарысқа ұшырайды.
3 жастағы дағдарысты қарастыруға себін
тигізетін үш түрлі көзқарас бар. Біріншіден, бұл
дағдарыс баланың өтпелі кезеніне байланысты.
Өйткені бала психологиясында бұл кезеңде жаңа-
құрылымдар мен саналы ерекшеліктер пайда болады.
Бала психикасының дамуындағы дағдарыстын пайда
болуын оның жақын арадағы даму аймяғына қатысгы
қасиеттерді өзгеру заңдылығымен ұштасты түрде
іздестіру керек болады.
7 жастағы дағдарыс. Мектеп жасындағы бала, барлық жас
кезендері сияқты, психикалық дамуыңда дағдарысқа немесе к үрт
өзгерістерге ұшырап отыратындығы ғылыми әдебиеттерде баяндаған.
Мұндай өзгеріс баланын жеті жастағы дағдарысы деп те аталады.
Осы кезевде баланың акьш-ойының өсуіне орай қауырт өзгерістерге
үшырап, тәрбиесі жөнінен де бұрынғы уакытқа қарағанда неғұрлым
қиындай түсетіні айқын байқалады. Бұл кезеңде оны енді мектеп
жасына дейінгі бала деп те, оқушы деп те атау киын. Өйткені ол өтпелі
кезеңді басынан кешіреді.
13 жастағы дағдарыс. Осы кезеңде адам өзінің ішкі жан
дүниесіне алғаш рет үңіліп, онда болып жатқан өзгерістерді түсіне
бастайды, алайда өзгерістердің себептері түсінікті бола бермейді.
Сондықтан да сізге жасөспірімдік жас дағдарысының физиологиялы қ
және психологиялық мәнін сезіне отырып, балаңызға қолдау мен
көмек көрсетуге тура келеді.
Д.Б. Элькониннің жас кезеңдері мына кестеде
көрсетіледі: Нәрестелік жас туғаннан кейін -1 жас.
жетекші әрекеті –эмоциональды қарым-қатынас. Бұл
жастағы маңызды жаңалық (жетістік) қарым-
қатынасқа деген қажеттілік басқа адаммен.
Сәбилік кезең 1-3 жас. Жетекші әрекеті – заттық
әрекет. Жетістік сөйлеудің дамуы және көрнекі
әрекеттік ойлаудың дамуы.
Мектептегі жасқа дейінгі кезең-3-7 жас. Жетекші
әрекеті – рольдік ойын. Жетістігі –қоғамдық маңызы,
қоғам бағалы іс-әрекетке ұмтылу.

Бастауыш сынып оқушысы-7-14 жас. Жетекші
әрекеті – оқу. өз процесінде ес қалыптасады., сыртқы
әлемнің заттарын меңгереді. Бұл жастың жетістігі
болып психикалық құбылыстардың ырықтылығы,
ішкі әрекет жоспары, рефлекция алынады.
Жеткіншілік жас 11-15 жас. Жетекші әрекеті
қоғамда пайдалы іс-әрекет жүйесіндегі қарым-
қатынас (оқу, қоғамдық –ұйымдастыру, еңбек т.б.)
бұл процесте жеткіншек әртүрлі жағдайдағы қарым
қатынас дағдыларын меңгереді. Маңызды
жетістіктері болып өзін-өзі бағалаудың қалып,
қоршаған адам. Сын көзбен қарау «ересек болуға
ұмтылу және ұжым өмірінің нормаларына бағына
білу іскерлігі мен дербестігінің қалыптасуы.
Балғын жастық шақ 15-17 жас. Жетекші әрекет -
кәсіптік оқу, жетістігі: оқу процесінде дүниетанымы,
кәсіби қызығушылығын, өзіндік санасы, арман,
мұраты қалыптасады.
Әдебиеттер:
Возрастная психология: учебник для бакалавров / Л.Ф.
Обухова / - 2014
Психология детей младшего школьного возраста: учебник
и практикум для бакалавров / [Айгумова З.И., Васильева
Н.Н., Вачков И.В. и др.]; под общ. ред. А.С.Обухова / -
2014

Ұқсас жұмыстар

Дағдарыс туралы жалпы түсінік

Әр жас кезеңінде жас дағдарыстарының болу себептері. Д.Б Эльконин бойынша жас кезеңінің бөлінуі (толық нұсқасы)

Жас кезеңі

Жас ерекшелік дамуының кезеңдері мен күйзелістері

Балалар психологиясына кіріспе

ЖАСУША ЯДРОСЫ

Сөйлеу қабілеті бұзылған балалар

Даму психологиясы

Бронхопневмония ауруының этиологиясы

Орта кемел жастағы адамның психологиялық сипаттамасы

Пәндер