Ауыспалы егіс

Презентация қосу

Ауыспалы
егіс
Мақсаты:
І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
2.1.Ауыспалы егiстерде дақылдарды
алмастырудың тиiмдiлiгiнiң себептерi
2.2.Ауыспалы егiстердi жіктеу
2.3.Қазақстанның əртүрлі
аймақтарындағы егіншілігінде
қолданылатын ауыспалы егістердің
нобайлары
ІІІ Қорытынды
Ауыспалы егiс деп –
ауыл
шаруашылығы
дақылдарының,
керек жағдайда
сүрi жердiң,
танаптарда және
уақыт кезеңiндегi,
немесе тек уақыт
кезеңiндегi
ғылыми негiзделiп
алмасуын атайды.
Тарихы
• Дақылдарды алмастыру туралы жазбаша
деректер римдiк жазушы – аграрилердiң
еңбектерi арқылы бiзге жеттi. Осыдан екi мың
жыл бұрын ертедегi агрономдар өсiрiлетiн
дақылдарды алмастырудың тиiмдi екенiн атап
көрсеткен.
• Дақылдарды кезектестiрудiң пайдасы туралы
Вергилий (б.э.д. 70-19 ж.) бұдан да нақты
жазды: «2»Жемiс алмастыру арқылы танаптар
дем алады».Ауыспалы егiстер туралы
жарытымсыз мәлiметтер ұзақ уақыт бойы
толықтырылмады. XIII ғасырда Петр
Кресценияның (шамамен 1233-1321 жж.)
«Ауыл шаруашылығының пайдалылығы
туралы» кiтабы көпшiлiкке кеңiнен мәлiм
болды, бiрақ ол өз еңбегiнде тек жоғарыда
аталған римдiк қаламгерлердiң мәлiметтерiне
сүйенді.
Соңғы он
жылдықтарда кейбiр
ғалымдардың ауыспалы егiс
iлiмi мен тәжiрибесi туралы
пiкiрлерi бiршама өзгерiстерге
ұшырады. Академик
М.Қ.Сүлейменов (1988, 1992,
1996) ауыспалы егiс iлiмi
туралы жаңа қағиданы
ұсынып, Қазақстан астықты
алқаптарында алғы егiс
(танап) ретiнде таза сүрi
танапты (пар) азайтуға, тiптi
толық жоюға болатынын
Алғы егіс деп өткен жылы осы
танапта өсірілген ауылшаруашылық
дақылын немесе парды айтамыз.
Алғы егістер дақылдардың өніміне,
мөлшеріне және сапасына күшті әсер
етеді. Осыған байланысты алғы
егістер өте жақсы (парлар), жақсы
(күздік дақылдар, көпжылдық
шөптер, отамалы және бұршақ
тұқымдас көпжылдық, біржылдық
дақылдар), қанағаттанарлық (дәнді
масақты дақылдар) және
қанағаттанарлықсыз деп төрт топқа
бөлінеді.
егiстерде дақылдарды
алмастырудың
тиiмдiлiгiнiң себептерi
Дақылдарды ауыспалы
егiсте ауыстырып отырудың
тиiмдiлiгiнiң көптеген
себептерi бар. Оларды
академик Д.Н.Прянишников
төрт топқа бөледі: 1)
химиялық себептер; 2)
физикалық себептер; 3)
биологиялық себептер; 4)
экономикалық себептер.
Химиялық себептерге
негiзiнен өсімдіктердің
азотпен және күлдiк
элементтермен
қоректенуiнiң ерекшелiктерi
жатады. Ең көп алшақтық
Өте жақсы алға
егістерге парлардың
барлық түрлері
жатады. Олар таза
(ерте және қара),
ықтырмалы, екпелі
(жаппай және отамалы)
және жасыл парларға
бөлінеді.
Таза пар өсімдік
өсіруден бос, ылғал
жинау, арамшөптерді,
зиянкес жәндіктер мен
ауруларды жою үшін
жаз бойы өңделетін
танап.
Профессор Роктанэн Л.С. және Томилов В.П.
ауыспалы егiстердiң төмендегi белгiлерi
бойынша бұрыннан белгiлi жiктеулердiң
жаңа редакциясын ұсынды
1)дақылдардың кұрамы немесе негiзгi
дақылы бойынша;
2)     буындарының аталуы бойынша;
3)     танаптарының санына қарай;
4)     қосымша (арнайы) белгiсi бойынша.
Дақылдарының құрамы бойынша ауыспалы
егiстер дәндi, мал азықтық, көкөністiк,
күрiштiк, мақталық т. б. немесе дәндi мал
азықтық т.б. болуы мүмкiн.
Танаптарының саны бойынша - үш, төрт,
бес, алты т. с. танапты болып бұлiнедi.
Төртiншi белгiсi бойынша ауыспалы егiстiң
аталуы толықтандырылуы мүмкiн. Мысалы,
топырақ қорғайтын, мал фермаларының
маңайына орналасқан, көп жылдық
• Ықтырмалы пар дегеніміз
ылғалды мол жинау
мақсатымен қыста қар
тоқтату үшін биік өсетін
өсімдіктерде (қыша,
күнбағыс) ықтырма себілген
пар танабы. Ол таза пардың
бір түрі болып есептеледі.
• Таза пар қара және
ерте таза пар болып екіге
бөлінеді. Парға қалдырған
танапты жаз-күз айларынан
өңдей бастасақ, ондай пар
қара пар деп аталады. Қара
пар республикамыздың
оңтүстік, оңтүстік-шығыс
облысының тәлімі
егіншілігінде қолданылады.
Қара парға күздік дәнді
масақты дақылдар себіледі.
• Парға қалдырылған
танап ерте көктемнен бастап
күзге дейін өңделсе оны ерте
таза пар деп атайды. Ерте
таза пар солтүстік
облыстарда жиі
қолданылады.
Қорытынды:
Ауыспалы егіс қолданғанда
ешқандай қосымша
шығынсыз – ақ өнімнің
мөлшерін көбейтуге,
өндірілген өнімнің өзіндік
құнын кемітуге болады,
яғни дақылдарды өсіру
жұмысының рентабельдігі
жоғарылайды.
Шаруашылыққа түсетін
таза табыс артады.
Назарларыңызға
рахмееееееееееее
т)

Ұқсас жұмыстар

Ауыспалы егісдерді жіктеу

Егістіктегі арамшөптермен күресу шаралары

Бақша шаруашылығында ауыспалы егістерді құрастыру

Егіс тәжірибесінің түрлері

Органикалық ауыл шаруашылығ ының әдістері

Ауыспалы егістік

Көпжылдық бұршақ – астық тұқымдастардың шөп қоспалары

Егіншілік жүйелерінің ғылыми негіздері

Ноқат дақылы

ТҮРКІСТАН ОБЛЫСЫ МАҚТАРАЛ АУДАНЫНЫҢ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ

Пәндер