Ұлтаралық компаниялардың дүние жүзі экономикадағы ролі

Ұлтаралық компаниялардың дүние жүзі экономикадаға ролі

Трансұлттық компаниялар

ТҰК - 2 немесе одан да көп мемлекеттерде өз филиалдары бар компания. Олар бір бірімен мүліктік қатынастар негізінде байланыс жасауда.

ТҰК -аналық және одан таралған акционерлық немесе жеке меншік компания, филиалдары. Аналық компания таралған компаниялардың активтері мен мүліктерін бақылауға алады.

ТҰК ҚҰРАМЫ

Еншілес компания -акционерлық компания акциялар пакеттері мен жарғы капиталы, басқа компаниялардың меңшігі болып саналады.

Филиал - қабылтаушы мемлекеттің толық немесе біріккен меншігіндегі шетелдік инвестордың кәсіпорны

ТҰК ЕРЕКШЕЛіКТЕРІ

1. Орталықтырылғын бақылаудағы кәсіптік : жабдықтау, өңдіріс және өнім өткізу бойынша халықаралық іс -әрекеттері

2. Халықаралық еңбек бөлінісін пайдалана отырып, әр түрлі мемлекетердегі технологиялық кәсіпорындар бір бірімен трансферттық бағалар негізінде жиынтықтаушы бұйымдармен алмасады;

3. Нарықтарды филиал арасында бөлу және оларды технологиялық қамтамасыз ету

Өнеркәсіптің дүниежүзі бойынша орналасуына ықпал ететін факторлар

а) Физикалық факторлар:

қуат/ энергия

сауданың табиғи маршруттары

жерлер/орындар

шикізат

судың бар-жоқтығы.

Өнеркәсіптің дүниежүзі бойынша орналасуына ықпал ететін факторлар

ә) Адами/экономикалық факторларға енеді:

көлік пен өнімді тасымалдау мүмкіндігі

нарықтар

капитал

жұмыс күші

экономика масштабы

мемлекеттік саясат

технологиялар

демалыс нысандары

АҚШ-та- 23

Францияда -13

Германияда-9

Ұлыбританияда -10 орналасқан.

100 ірі компаниялар ішіндегі ТҰК:

ТҰК іс-әрекеттерінің көрсеткіштері

Кәзіргі заманда 65мың ТҰК, олардың 850 мың шетелдік филиалдары бар

ТҰК әлемдік ЖІӨ 10%,

әлемдік сауданың 1/3,

Расходы на НИОКР с ТНК и странах 2002 год Источник: ЮНКТАД, млн долларов

World Investment Report 2005

1992-2012 жж.

Әлемдік тауар сату мен қызмет көрсету 6, 1 млрд. долл. 25, 2 млрд. долл. -ға дейін өскен;

ТҰК -дың шетелдік кәсіпорындарында 54, 6 млн. адам еңбек етеді,

ТҰК -дың шетелдік филиалдарының тауарлар мен қызмет көрсету экспорты 1, 5 трлн. долл. - дан 4, 7 трлн. долларға дейін өскен немесе 3 есе.

Негізгі ТҰК басым бөлігі 80% дамыған елдерде қалыптасқан: АҚШ, ЕО елдері және Жапонияда.

Дамушы елдерде 19, 5% негізгі және

50% шетелдік филиалдар,

пост кеңестік мемлекеттерде шамамен

0, 5% және 17%.

("Yutchison Whampoa" - Гонконг,

"Cemex" - Мексика, "LG Electronic" -

Корея Республикасында,

"Petroleos de Venezuela»

-Венесуэла, "Petronas" -Малайзия) .

Ірі ТҰК өнім шығару бағыттары :

электроника

автомобильсалу

азық-түлік өнімдерін шығару

мұнай өңдеу

ТҰК

Дамыған елдердің ТҰК

ТҰК

Мемлекет

Шетелдік активтері,

Млн. долл.

Сатылымдары, млн. долл.

Шетелдегі жұмыс орындары

Дженерал

электрик

АҚШ

412692

59815

155000

Водафон

Ұлыбритания

161174

39497

51052

Дженерал

Моторз

АҚШ

175254

65288

194000

Бритиш Петролеум

Ұлыбритания

161174

200293

78100

Роял Датч Шелл

Ұлыбр/ Нидерланд

151324

184047

92000

Дамушы елдердің ТҰК

ТҰК

Мемлекет

Активтері,

Млн. долл.

Сатылымдары, млн. долл.

Шетелдегі жұмыс орындары

Хатчисон

Вампоа

Гонконг

61607

24721

165590

Петронас

Малайзия

26530

12995

4016

Семекс

Мексика

21793

12088

39630

Сингтел

Сингапур

18000

5556

8832

Самсунг

О. Корея

17481

62100

27664

Өтпелі экономика елдердің ТҰК

ТҰК

Мемлекет

Шетелдік активтері,

Млн. долл.

Сатылымдары, млн. долл.

Шетелдегі жұмыс орындары

Газпром

Ресей

24536

Лукойл

Ресей

7792

26408

13929

Норильск

Ресей

1413

5968

1772

Новошип

Ресей

1296

350

Плива

Хорватия

1032

939

3394

Корпорация

Жарғылық

капитал

Өзіндік капитал

Барлық

активтер

Таза айналымдағы капитал

Таза пайда

АООТ “Корпорация “Казахмыс”*

100 731

37 750 740

78 906 248

-13 119 001

186 765

ОАО “Казахтелеком”

12 136 529

38 278 483

66 962 591

6 653 210

2 041 235

ОАО “Казкоммерцбанк”

2 853 902

10 378 227

50 299 880

1 046 000

ОАО “Қазақстанның Халық банкі”

3 011 900

4 297 204

38 929 375

465 388

АО “ТҰК “Казхром”

7 903 485

22 832 769

37 568 855

4 490 747

-1 932 666

ОАО “Маңғысстаумұнайгаз”

10 894 602

10 922 693

33 374 373

-10 656 061

5 205 824

ОАО “Қазақстан алюминийі”

5 834 811

5 497 751

12 974 944

-110 597

213 942

ОАО “Шымкентмұнайоргсинтез”

83 097

11 301 652

12 880 517

3 603 681

2 399 269

ОАО “УКТМК”

21 582

5 337 632

6 863 179

1 456 900

644 371

ОАО “Темiрбанк”

1 000 000

1 317 820

5 403 488

188 950

Қазақстандағы ірі ТҰК(мың тенге) .

Меншік түріне байланысты өнеркәсіп өнімдері құрылымдары

UNCTAD мәліметі бойынша Қазақстанда 1600 шетелдік ТҰК филиалдары тіркелген, ондағы жұмысшы саны 18 мың адамды құрайды . Бұл халық санының 0, 12% үлесі

Қазақстан экономикасында, Батыс Еуропа - 13, Азия - 7, АҚШ-5 ТҰК филиалдары жұмыс істейді

Шетелдік ТҰК тарту факторлары неде?