Клиникалық терминдердің латын тілінде дәріптелуі

Презентация қосу

Тема: Клиникалық терминдердің латын тілінде дәріптелуі

Орындаған: Болатов
Ш.Ж. ВС 505
Тексерген: Билялов Е.Е.

Семей қ. 2015 жыл
I. Кіріспе

Клиникалық терминдердің латын
тілінде дәріптелуі

II. Қорытынды.

III. Қолданылған әдебиеттер.
Клиникалық терминология (грекше
Klinike – дәрігерлік құру өнері, науқас
адамды күту). Оған әртүрлі
клиникалық мамандықтарының,
патологиялық анатомия және
патологиялық физиология сияқты
ауруды зерттейтін пәндердің
терминдері жатады. Ол ең алдымен
терапиялық терминдер (грекше
therapia – күту, емдеу) және
хирургиялық терминдер (chеir – қол +
ergіа – жұмыс, әрекет), ауру атаулары,
патологиялық процестер мен
жағдайлар, ауру белгілері, операция
атаулары, зерттеу әдісі мен емдеу
жолдары, медициналық құрал-
жабдықтар т.б. Клиникалық
терминология – ол ауруларды зерттеу
және ауру тарихын жазу барысында
оқулықтар мен анықтамаларда
Медициналық терминология жүйесінде латын тілін қолдану
шарт емес. Клиникалық терминдерді қолдану барысында
аурудың қазақ тіліндегі атауларымен қатар олардың латынша
баламалары да қолданылады: Жарық (hеrnia), сынық
(fractura), қатерлі ісік (carcinoma) т.б. Сонымен қатар
клиникалық терминологияда арнайы латын терминдері
баламасыз қолданылады: Мыс.: status praesens т.б. Көне грек
тілінің сөзжасамымен клиникалық терминология курсын оқу
барысында танысасыздар. Медициналық терминологияның
барлық жүйелерінде күрделі сөздердің – сөз жасаушы
конструкциялардың орны үлкен. Олар түбір және сөз
жасаушы элементтері бар латын-грек терминоэлементтерінен
туындаған және клиникалық терминологияда кӛп кездеседі.
Ғылыми және кәсіби жұмыстарға, аурудың алдын алуға
(профилактикаға), ауруларды анықтауға (диагностикаға),
науқастарды емдеуге байланысты терминдер клиникалық
терминологияның үлкен бӛлігін құрайды.. Бұл бөлімде сөздің
құрамы және сөзжасамға байланысты сұрақтар
қарастырылады.
Зерттеу барысында әрбір сөздің жеке мағынасы
емес – олардың жалпы мағынасы маңызды. Осыған
дейін сіздер әр сөзді анатомиялық лексикада
дыбысталуы мен мағынасы жағынан бір бүтін жеке-
жеке шартты белгі ретінде оқыдыңыз. өз ана
тіліңізде де сөзбен білдіретін зат немесе ұғым
арасындағы байланыс мүмкіндігі осы болып
табылады. Бұның дәлелі – қазақ тілінде: тіс, көз,
көкірек, тӛмпешік т.б. немесе латын тіліндегі: caput,
dens, pectus, tuber,crista, os т.б. Дамыған
медициналық терминологияда сөздердің мағынасы
құрылымына байланысты емес. Олардың дыбыстық
құрылымына қарай мағынасын біле алмаймыз. Ал
бір түбірлі, яғни құрамында бір 4 түбірі бар немесе
көптүбірлі, белгілі бір түбірінің қайталануынан
пайда болған күрделі сөздер жоғарыда
айтылғандарға қарағанда мүлдем басқаша түсінік
беріп, есте сақталады. Мысалы: тістік, кішкене тіс,
төмпекті, төмпешік, төмпешікті,төмпешік асты;
denticulus, dentatus, dentinum; tuberculum, tuberalis,
tuberosus, tubercularis.
Клиникалық терминдер өзінің құрылысына қарай
тӛмендегідей болуы мүмкін:
А) жай клиниалық терминология – бір түбір мен жалғаудан
тұрады: мыс.: coma,atis n; ulcus,eris n.
Б) туынды клиниалық терминология – жұрнақ арқылы зат
есімнен сын есімге айналған, мыс.: comatosus,a,um;
ulcerosus,a,um
В) күрделі клиниалық терминология – екі немесе одан да көп
түбірден құралған мыс.: dermatologia, cardiodystrophia.
Г) клиниалық терминология -сөз тіркестері үш түрлі болуы
мүмкін:
1. қиысқан анықтауышы бар термин -pneumonia chronica.
2.қиыспаған анықтауышы бар термин - cancer pulmonis.
3. аралас термин – fractura transversa claviculae.
Мағыналары ұқсас сөздерде сөздің бір бӛлігі болса да
қайталанатын болса, мұндай сөздер мүшеленетін деп аталады.
Әртүрлі сөздердің мүшеленуі толық немесе жартылай бола алады.
Егер сөздің барлық бөліктері басқа да туынды сөздерде
қайталанатын болса, олар толық мүшеленетін деп аталады. Егер
сөздің барлық бӛліктері қайталанбаса, жартылай мүшеленетін деп
айтуға болады. Келесі сөздерді салыстырайық: 1) Толық
мүшеленетін: pod-algia, pod-o-metria, neur-algia, kephal-ometria. Бұл
сөздерде барлық бөліктері басқа да туынды сөздерде кездеседі. 2)
Жартылай мүшеленетін: pod-agra. Бұл сөзде бірінші бөлігі – pod,
басқа да сӛздерде қайтаналанады, ал екінші бөлігі – agra, өте
сирек жағдайда ғана қайталанады. Көптеген терминдер толық
мүшеленетін болып саналады. Өзінің мағынасын сақтап тұрған
жиі қолданылатын бөлшектер, морфемалар, терминоэлемент деп
аталады (ТЭ) Терминоэлементтер тұрған орнына қарай мынадай
болуы мүмкін: 5 - бастапқы ТЭ– cardiodystrophia; - аралық ТЭ -
cardiodystrophia - соңғы ТЭ – cardiodystrophia, негізгі мағынасы осы
терминоэлементте көрсетілген, қалғандары соны анықтайды. - бос
ТЭ – сөз ретінде және ТЭ ретінде қолданылады. Мыс.: spasmus
cordis – cardiospasmus; - байланысты ТЭ – тек қана күрделі сөздің
құрамында қолданылады.Мыс.: dermatologia, cardiographia.
Клиникалық терминдерді қолдану барысында аурудың қазақ
тіліндегі атауларымен қатар олардың латынша баламалары
да қолданылады. Оған әртүрлі клиникалық
мамандықтарының, патологиялық анатомия және
патологиялық физиология сияқты ауруды зерттейтін
пәндердің терминдері жатады. Ол ең алдымен терапиялық
терминдер (грекше therapia – күту, емдеу) және
хирургиялық терминдер (chеir – қол + ergіа – жұмыс,
әрекет), ауру атаулары, патологиялық процестер мен
жағдайлар, ауру белгілері, операция атаулары, зерттеу әдісі
мен емдеу жолдары, медициналық құрал-жабдықтар т.б.
Клиникалық терминология – ол ауруларды зерттеу және
ауру тарихын жазу барысында оқулықтар мен
анықтамаларда кездесетін мыңдаған атаулар. Осы
медициналық терминология жүйесінде латын тілін қолдану
шарт емес.
1) М.Н. Чернявский Латинский язык и
основы медицинской терминологии.,
Москва «Шико», 2008 2) Жантасова С.У.
Латын тілі жаттығулар жинағы – Алматы,
2002
3) Керимбеков Е.Б. Физиология
терминдерінің орысша-қазақша түсіндірме
сӛздігі. – Алма-Ата: Казахстан, 1991
4) Энциклопедический словарь
медицинских терминов

Ұқсас жұмыстар

Анатомиялық терминдердің латын тіліндегі дәріптелуі

Клиникалық терминдердің латын тіліндегі дәріптелу

Клиникалық терминдердің латын тіліндегі дәріптелуі

Халықаралық анатомиялық номенклатура

Фармацевтикалық терминдердің латын тіліндегі дәріптелуі

Фармацевтикалық терминология жүйесі

Медицина тақырыбындағы мәтіндерді аудару ерекшеліктері

ӨСӨЖ ФАРМАЦЕВТИКАЛЫҚ ТЕРМИНОЛОГИЯНЫ

Клиникалық терминология және рецепт

ФАРМАЦЕВТИКАЛЫҚ ТЕРМИНОЛОГИЯДАҒЫ ЛАТЫН ТІЛІНІҢ МАҢЫЗЫ. ТҮСІНІКТЕР МЕН ТЕРМИНДЕР ЖҮЙЕСІ. ДЕФИНИЦИЯЛАР

Пәндер