Монғолдардың Қазақстан жерін жаулап алуы

Сабақтың мақсаты: ХІІІ ғасырда Монғол мемлекетінің құрылуы олардың

шапқыншылық соғыстары туралы түсінік беру.

Білімділік: Монғол мемлекетінің құрылуы, саяси құрылымы, басқыншылық

саясаты және оның зардаптарының әсері жайында толық мағлұмат беру.

Дамытушылық: Оқушылардың белсенді ойлау қабілетін арттыру, өз бетінше

қорытынды жасауға дағдыландыру.

Тәрбиелік: Қазақ тарихындағы осы бір оқиға арқылы оқушыларды патриот-

тыққа, елжандылыққа, саяси сауаттылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Сұрақ- жауап, баяндау түсіндіру.

Көрнекілігі: Интерактивті тақта, электронды оқулық, тест тапсырмалары,

суреттер, т. б.

Пәнаралық байланыс: Дүние жүзі тарихы, география, әдебиет.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі

ІІ. Өткен тақырыптарды еске түсіру.

ІҮ. Жаңа сабақ

І-топ Моңғол империясының құрылуы

ІІ-топ Монғолдардың Қазақстанды жаулап алуы

ІІІ-топ Жаулап алудың зардаптары

Шыңғысхан 1155-1227 жылдары өмір сүрген.

Монғол ипериясының құрылуы

Монғол империясының негізін қалаушы Темүжін 1155 жылы

Монғолияның Кендітау аймағындағы Онан өзенінің жағасында,

Болдоң деген жерде дүниеге келген. Теміжүн 9 жасқа толған

кезінде әкесі Есугай батырды татарлар қастандықпен өлтіреді.

1206 жылы өткен құрылтайда Темүжінді хан етіп сайлап,

Монғол империясын құрады.

«Монғолдың құпия шежіресінде» бұл жағдайды керей ханы

Торыға барып айтқанда, ол «Монғолдарды жеңіске жеткізетін

Жеңісхан болсын» деп бата берген. Сол «жеңісхан» деген сөз

монғолша «шыңғысхан» болып аталып кеткен.

Қоғамдық құрылысы

95 түмен 10 мың әскер Түменбасы

Мыңдық 1000 әскер Мыңбасы

Жүздік 100 әскер Жүзбасы

Ондық 10 әскер Онбасы

Барунгар Жоңғар

Оң қанат Сол қанат

Кул

Орталық қанат

Монғолияның аумағы мен халқы

3 әскеи әкімшілікке бөлінді:

Мемлекеттің басты заңы «Жасақ» (Яса) деп аталды.

«Жасақ» бойынша өкімет билігінің жоғарғы органы құрылтай болды.

Монғолдардың Қазақстанды жаулап алуы

1207-1208 ж

Жошы Енесей қырғыздары мен теріскей Сібір халықтарын басып алады.

1207-1209 ж

Шыңғысхан таңғұттардың мемлекетін, одан кейін Тұрфан кінәздіктерін өзіне қаратып, ұйғырларды бағындырады.

1211-1215 ж

Қытай жерін басып алып, олардың тас атып дуал құлататын, от лақтырып өрт шығаратын соғыс техникаларын қолға түсіреді.

1217 ж

Күшіліктің Жетісудғы иеліктерін басып алуға Жебе ноянды аттандырады.

1218 ж

Монғолдардың Жетісу жеріне енуі

1219 ж

150 мың әскерді Ертіс, Сырдарияға аттандырып. Отырарды

қоршап алуы

1219-1220 ж

Сыр бойындағы қалалардың толығымен монғолдарға бағынуы

1219-1224 ж

Қазақстан мен Орта Азияны монғолдар толық жаулап алды.

«Отырар опаты» 1218 жыл.

Шыңысханның Орта Азияға

шапқыншылық жорығы.

Жетісу аймағында шапқыншылыққа дейін 200-ден астам

елді-мекендер болса, одан кейінгі ХІІІ-ХІҮ ғасырларда

20 жуық елді-мекендер қалған;

Баласағұн қаласының орны мүлдем жоғалып кеткен;

Егін шаруашылығының жүйесі бұзылды ;

Халықтардың этникалық құрамы мүлде бұзылды;

Қазақ халқы қалыптасуының аяқталуы 200 жылға

кешеуілдеді;

Мәдениеттің дамуына кедергі болды.

Жаулап алудың зардаптары

Ұлыстардың құрылуы

Қазақстан аумағында

Ұлыстардың құрылуы

Шағатай ұлысы

Оңтүстік және оңтүстік-шығыс Қазақстан (Жетісу аймағы) мен Орта Азия жерлері қарады.

Жошы ұлысы

Үгедей ұлысы

Шығысы Ертіс өзенінен батысы Еуропа жеріне дейінгі аумақ, қазақ жерінен Шығыс Дешті Қыпшақ, Арал, Сырдың төменгі ағысы, Жетісудің солтүстік-шығысы қарады.

Батыс Монғолия мен Алтай, Тарбағатай, Ертістің жоғары ағысы бойындағы жерлер қарады.