Субъекті иеленуіндегі қатер тудыратын факторлардың ролі және олардың қатерге тигізетін әсері

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

МӨЖ №2
Субъекті иеленуіндегі қатер тудыратын
факторлардың ролі және олардың қатерге
тигізетін әсері
Дайындаған:
1 курс магистранты, М.К. Сыдыкова
ПБМ-501,
6M073500 - "Тағам қауіпсіздігі"

Тексерген:
«Тамақ өнімдерінің және жеңіл өнеркәсіп бұйымдарының
технологиясы» кафедрасының т.ғ.к, доцент м.а
А.Н. Нұрғазезова
Өнеркәсіптік-өндірістік сайыстың көрінісі: өндірістік
мүмкіндіктің күшеюі, өнімнің жаңа түрлерінің
шығарылуы, өндіріс шығындарының төмендеуі.
Жетілген бәсеке жағдайында фирмалар нарыққа еркін
кіріп, еркін шыға алатын болғанда, фирмалар өндірудің
оптималдық нормасын көздеп әрекеттенеді - өндіріс
тиімді болу үшін, үлес шығындарының барынша төмен
болуы үшін, өнімдердің бағасы төменгі дәрежеде
белгіленіп, орташа жалпы шығындармен үйлесімді түрде
болады. Таза монополия жағдайында фирма өнім
шығару көлемін азайтып, бағаны жоғарылатып, осының
нәтижесінде ресурстар шығынын төмендетіп, пайдасын
барынша жоғарылата алады. Бірақ бәсекелестік кезінде
шығындар біресе өсіп, біресе кеміп ауытқып тұрғанда,
жағдай шиелінесе түседі..
Бұнда екі жағдай қолданылады – ауқым нәтижесі және «х - тиімсіздік» түсінігі.
Ауқым нәтижесі. Көп фирмалардың өндіріс көлемі, олардың әрқайсысына
масштабтың өсуінен болып тұрған нәтижені жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Ал
технология және өндіріс шығындары берілген болғанда көп бәсекелес фирмаларды
қолдауға тұтынушылық сұраныс жетімсіз болуы мүмкін. Бұндай жағдайда нарыққа
қатынасы жағынан фирма ірі монополистік болуға тиісті, шығарылатын өнімнің
бірлігіне келетін өндіріс шығындары төмен болғанда өнімді тиімді өндіруге қабілетті
болуы керек.
«Х -тиімсізідік» Әдетте, өндіріс шығындарын зерттегенде, мына жағдай болады деп
есептеледі: барлық технологиялардан фирма ең тиімдісін, шығарылымның әр
дәрежесінде оған орташа шығындардың барынша төмен шамасын жұмсауын
қамтамасыз ететінін таңдап алады деп. Ал нақты өмірде, фирманың қандайы
болмасын, шығындарды төмендетудің бар мүмкіндігін толық қолданбайды.
Шығындарды орташа шығындардың ең төмен дәрежесіне жеткізудің потенциалдық
мүмкіндігін бағалау үшін «Х-тиімсіздігі» түсінігі енгізілген. Бұл мына жағдайда орын
алады - өндірістің көлемі қандай болмасын, фирманың нақты шығындары
минималдық мүмкін шығындардан артық болғанда. Осындай артықшылық фирма
кәсіпкерлік тәуекелдіктен бас тартқанда, қабілетті төмен жолдас-жораларды,
туыстарды жұмыспен қамтамасыз еткенде, фирма жұмыскерлерін орынсыз қолдап
ынталандырғанда орын алады.,
Сауда-саттық сайысы. Бұл сайыс бағаны қолдану арқылы жүреді.
Ал бағаның өзі үш жақты сайыстың нәтижесінде белгіленеді:
біріншіден, жоғары бағамен сату үшін сатушылар арасындағы;
екіншіден, тауарларды төмен бағамен алу үшін сатып алушылар
арасында; үшіншіден, тауарларды қымбат бағамен сату үшін
сатушылар және оларды арзан бағамен сатып алу туралы сатып
алушылар арасындағы сайысу нәтижесінде.
Осыған байланысты бәсеке бағаға қатысты және бағаға қатыссыз
болып бөлінеді. Әдетте, бағаға қатысты бәсеке белгілі өнімнің бағасын
әдейі, жасанда түрде төмендетуді көздейді: мұнда бағалық
алалаушылық кең қолданылады – шығындардың дәрежесінің әр түрлі
болуымен дәлелденбесе де, тауарлар әр түрлі бағамен сатылады.
Бағалық алалаушылық үш шарт болуын тілейді:
- сатушының монополист болуын;
- сатушының сатып алушыларды төлем қабілеттерін топтарға бөле
алатын мүмкіндігінің болуын;
- алғашқы сатып алушы осы тауарды немесе қызметтерді сата
алмауы керек.
Бағалық алалаушылық мынадай жағдайларда кең қолданылады: қызмет
көрсетуде (дәрігерлердің, адвокаттардың, қонақ үйлерін басқарушылардың),
өнімді көлікпен тасу қызметін көрсетуде; тауарды сатуда, егер оны нарықтың
біреуінен екіншісіне жеткізу мүмкіндігі болмағанда (тез бүлінетін өнімдерді бір
нарықтан екіншіге көлікпен жеткізуде).
Бағаға қатыссыз бәсеке көбінесе өнім сапасын көтеру, сату жағдайларын
жақсарту, сервистік қызметтерді көбейту арқылы жүреді. Сапаны екі бағытта
көтеруге болады: бірінші – тауардың техникалық сипаттамаларын жетілдіру; екінші
– тұтынушылар қажеттігіне қолайлы қызмет көрсету. өнімнің сапасын жоғарылату
арқылы жүретін бағаға қатыссыз бәсеке өнім бәсекесі деп аталады. Бәсекенің
бұл түрі немесе ескі үлгіден елеулі айырмашылығы бар немесе соның
модернизацияланған баламасы болып табылатын жаңа тауар шығару арқылы,
салалық нарықтың бір бөлігіне ие болуды көздейді. Сапаны жақсартуға
негізделген бәсекенің қайшылықтары аз емес. Бір жақтан, сапаның жоғарылауы
бағаны бүркемелі түрде төмендетудің және өткізуді көбейтудің әдісі; екіншіден –
сапа деген субъективтік бағалау, сондықтан жарнама және көз тартатын буып-
оралуы арқылы оны бұрмалауға және көзбояушылыққа мүмкіндік тудырады.
Тауарлардың бәсекеге жарамдылығының көрсеткіштері
Нарықтық жағдайда тұтынушының қанағаттануы тауарға деген өзінің
ерекшелігінің жиынтығы сатып алу-сату актісінде к өрінеді. Мұндай ерекшелікті ң
үйлесуі, өндіруші мен тұтынушының мүдделерінің сақталуы негізінде тауарлар және
тұтынушылар талабының сипаттамасын, сол сияқты нары қ жа ғдайында тауарды ң
толық сәйкестігін бәсекенің жарамдылығы деп атайды.
өнімнің бәсекеге жарамдылығы ерекше жа ғдайын қана ғаттандыруына м үмкіндік
беретін тұтыну кешенінің (сапалық және сандық) сипаттамасын аны қтайды. Б әсекеге
жарамдылығы өнім рынокта жеңіл және тез сатылады. Әрбір сатып алушы өзіні ң жеке
мұқтаждығын ең жоғары қанағаттандыратын тауарды ғана алады. Жалпы ал ғанда,
сатып алушылар бағалармен салыстырғанда қоғамдық мұқтаждығына толы қ с әйкес
келетін тауарды сатып алады. Сондықтан, сатып алушыны ң тауар ға деген
қанағаттанушылық деңгейінде жеке дара көрсеткіштер пікір жиынты ғын құрайды,
оның тағы да нарықтың пайда болу қарсаңында қалыптасады.
Сонымен, тауарға бәсекенің жарамдылығын, оның сапалы қ ж әне құнды қ
сипаттамасының жиынтығы деп түсінуге болады. ол сатып алушыны ң на қтылы
мұқтажын қанағаттандыруды қамтамасыз етеді және сатып алушы үшін тиімділігі
ұқсас тауар – бәсекелестер ерекшеленеді.
Бұл маңызды көрсеткішті анықтаудың бірнеше тәсілдері белгілі.
Пайдаланған әдебиеттер
1. А.Қ.Мейірбеков, Қ.Ә.Әлімбетов Кәсіпорын экономикасы Алматы,
«Экономика»,2003.
2. С.Әкімбеков, А.С.Баймұхамбетова, У.А.Жанайдаров Экономикалық
теория
Астана,2002.

Ұқсас жұмыстар

Биотикалық факторлар

Өсімдіктердің ауру түрлері мен топтары

Топырақтың жылулық қасиеттері мен құбылымдары

Бірінші әдіс стратегиялық жоспарлау тәсілдерімен тығыз байланыста

Химиялық факторлар

Тамақтану туралы ғылымының дамуына отандық ғалымдардың рөлі

Тамаққа қосатын заттар

Қазақстанның экологиялық апаты

Семей ядролық полигоны ауданында

БАСҚАРУ ПРОЦЕСІНІҢ МАҚСАТЫ

Пәндер