Өнімнің өзіндік құнын төмендету, пайда, рентабельділікті арттыру әдістер

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік
университеті

Өнімнің өзіндік құнын төмендету,
пайда, рентабельділікті арттыру
әдістері
Жетекшісі: Нуралина К.Т.
Студент: Төлегенова Э.Қ.
Тобы: МШ-203

Семей - 2015
ЖОСПАР
I.Кіріспе
1.1. Өнімнің өзіндік құны жайлы жалпы түсінік
II.Негізгі бөлім
2.1 Өнімнің өзіндік құнын төмендету
2.2 Пайданың құрамы мен құрылымын талдау
2.3 Тауарларды өткізуден алынатын пайданы талдау
2.4 Рентабельділікті арттыру әдістері
Кез-келген кәсіпорын (фирма) өнім өндірісін бастамас б ұрын, ол
қандай пайда ала-алатынын анықтап алады. Кәсіпорынның өндірістік
шешімдері, жұмыстары нарық жағдайлары мен өндірістік шы ғындар
арқылы анықталады. Материалдық құндылықтар өндірісі, тауар саудасы,
сонымен қатар қызмет көрсету адамдық, мтериалды қ, а қшалай ресурс
шығындарын қажет етеді. Бұл қолданылған ресурстар со ңында әрт үрлі
нысанда және көлемде өзіндік құнға негізделеді. Аталған шы ғындар,
өнім және қызмет көрсетуге аударылған, өзіндік құнға қосылғандар
оларды өткізу бағасында өткеріледі. Осылайша, өзіндік құн-кәсіпорында
өткізу мақсатында өндірілген өнім мен қызмет көрсетулерге кеткен
шығындардың ақшалай түрдегі сомасын көрсетеді.
Өзіндік құн-өнім өндіруге жұмсалған барлық шығын. Өндірілген
өнімнің өзіндік құнына барлық жұмсалған шығындар: шикізат, материал,
электр энергиясы, амортизациялық жарна, еңбекақы т.б. кіреді. Өзіндік
құн сол кәсіпорын шығынының жиынтық көрсеткіші, ол әрбір өнімге
жұмсалған жалпы шығын сомасын өнім көлеміне бөлу ар қылы
анықталады.
Өнімнің өзіндік құнын төмендету – кәсіпорынның өндірістік
қызметіндегі ең басты міндеттердің бірі.
Өнімнің өзіндік құнын төмендету көздеріне:

бір өнімге жұмсалатын шикізат, материалдар, отын
және энергия шығынын төмендету;

бір өнімге шаққандағы амортизациялық
аударым шамасын азайту;

әкімшілік бас-қарушылық шығындарын
төмендету;

бейөндірістік шығындар мен шығасыны
барынша азайту
Шаруашылықты жүргізудің
нарықтық жағдайында кез келген
кәсіпорынның қызметі өндіріс үдерісіне
қажетті қаржы ресурстарын тартумен
және оларды пайдаланумен, өндірілген
өнімді (қызмет, жұмыс) өткізіп, одан
қаржылық нәтижелерді алумен
байланысты. Сондықтан қаржылық
нәтижелерді қалыптастыру процесін
талдаудың мыңызы өте зор.
Қаржылық нәтижелерді талдаудың
негізгі мақсаты – қаржылық
нәтижелердің, яғни пайда мен
Кәсіпорын қызметінің қаржылық нәтижелерін
талдаудың негізгі міндеттеріне мыналар жатады:

• пайданың құрамы мен құрылымын талдау;

• кәсіпорынның негізгі қызметінің қаржылық
нәтижелерін талдау;

• басқа да қызмет түрлерінің қаржылық нәтижелерін
талдау;

• пайданы бөлу мен пайдалануды талдау;

• кәсіпорын қызметінің рентабельділігін талдау.
Пайда

– бұл кәсіпорынның өндірістік қызметін
ынталандыратын, оны кеңейту үшін қаржылық
негізді құрайтын және еңбек ұжымының
әлеуметтік қажеттіліктерін қанағаттандыратын
маңызды фактор. Демек пайда – кәсіпорынның
тауарларды (қызмет, жұмыс) өткізу қызметінің
түпкілікті қаржылық нәтижесі, сондай-ақ
инвестициялау және әлеуметтік қорларды құру
көзі.
Кәсіпорынның жалпы пайдасы

– бұл кәсіпорынның барлық қызмет
түрлерінен алынған пайдасы. Жалпы
пайданың (ЖП) құрамына тауарларды
(қызмет, жұмыс) өткізуден алынған пайда
(ӨТП), басқа да өткізуден алынған пайда
(БӨТП) және өткізуден тыс шығындар (ӨТШ)
шегерілген өткізуден тыс алынған табыстар
(ӨТТ) құрайды:

ЖП = ӨТП + БӨТП + ӨТТ - ӨТШ
Баланстық пайда

Өнімді (жұмыстарды,
Өнімді өткізуден Басқа даБасқа
сатып өткізулерден
да Өткізуден тыс
қызметтерді) сатып түскен пайда
алынатын пайда
өткізуден түскен пайда
өткізулерден қаржылық
алынатын пайда нәтижелер

Өнімді Тауарлы Өткізу Өнімнің Бірлескен кәсіпорын-
өткізу өнімнің бағалары өзіндік құны дарға үлестік
көлемі құрылымы қатысудан түскен
пайда

Негізгі қорлар мен жерді
Дайын өнімнің ауысатын Тауарлық өнімнің сапасы жалға беруден түскен
қалдықтарының өзгерісі пайда

Алынған және
Тауарлы өнімнің Өнімді сатып өткізу
төленген төлемақы
шығарылымы нарықтары
өсімдері және
айыппұлдар
Тиелген өнім қалдық- Инфляция Есептен шығарылған
тарының өзгерісі дебиторлық берешектен
залалдар

Дүлей апаттан
Тауарлық-материалдық құндылықтарды, негізгі
залалдар
қорлар мен материалдық емес активтерді өткізуден
түсетін пайда Акциялар,
Басқа ұйымдардың жарғылық қорына үлестік облигациялар,
қатысудан алынатын пайда депозиттер бойынша
табыстар
Бірлескен қызмет түрлерінен (келісім бойынша) Валюталық және т.с.с.
алынатын алынатын пайда операциялар бойынша
табыстар мен залалдар
Тауарларды өткізуден – өнімді өндіру мен өткізудің өзіндік
алынған пайда құндары шегерілген өткізу көлемі
ретінде анықталады. Өнімді өткізуден
көлемінен тек ҚР Үкіметінің бекіткен
арнайы тізіміндегі кәсіпорынның
іскерлік шығындары ғана салықтық
шегерімдерге жатады.

Өткізу көлемі барлық жанама салықтар (ҚҚС,
акциздер) шегерілген өткізуден алынған
ақшалай түсім ретінде есептеледі.

– бұл жеткізген тауарлары (көрсеткен
Ақшалай түсім қызметтері) үшін кәсіпорынның есеп
айырысу шотына түскен ақша
қаражаттарының сомасы.
Өнімнің өзіндік құны – өнімді өндіру процесінде қолданылған
материалдық, еңбек және басқа да
ресурстардың құндық бағасы.

Басқа да өткізулерден – бұл негізгі қорларды, материалдарды
алынған пайда және т.б. өткізу нәтижесінде алынған
пайда.
Өткізуден тыс алынған
– бұл өткізуден тыс алынған табыс пен
қаржылық нәтижелер өткізуден тыс жұмсалған шығындардың
айырмасы.
Өткізуден тыс алынған
басқа кәсіпорындардың қызметіне үлестік
табыстарға қатысудан алынған табыстар,
инвестициялық мәмілелердің негізінде
инвестиция ретінде алынған ақша
қаражаты, валюталық шоттар бойынша оң
бағамдық айырмалар және т.с.с. жатады.
Ал өткізуден тыс дебиторлық берешектерді есептен
шығындарға шығарудан көретін зиян, сот шығындары,
валюталық шоттар бойынша теріс
бағамдық айырмалар және т.с.с. жатады.

– бұл кәсіпорынның баланстық пайдасы
Салық салынатын пайда мен белгіленген мөлшерлеме бойынша
салық салынатын табыстың және табыс
салығы бойынша шегерімдердің
айырмасы.

– бұл бюджетке төленетін салықтар мен
Таза пайда
басқа да міндетті төлемдерді төлегеннен
кейін кәсіпорын иелігінде қалатын пайда.
Бұл – кәсіпорынның шаруашылық
қызметінің түпкі қаржылық нәтижесі.
Пайданы талдау есепті кезеңдегі және өткен
жылдардағы кәсіпорынның баланстық пайдасының
құрамы мен құрылымын, оның элементтерінің
серпінін зерттеуден басталады. Өнеркәсіптік
кәсіпорындарда пайданың ең жоғарғы үлес
салмағын тауарларды өткізуден алынатын пайдасы
құрайды. Сондықтан талдаудың мәні пайданың
құрылымындағы пайданың осы түрінің қысқаруына
әсер ететін факторларды анықтаудан, яғни кәсіпорын
қызметінің тиімділігінің төмендеуі жөнінде түйін
жасаудан көрінеді.
Кәсіпорынның баланстық пайдасының серпінін
зерттеуде барлық көрсеткіштердің мәндері
инфляцияның мөлшеріне түзетіледі.
Тауарларды өткізуден алынатын пайданың өзгерісіне
мына төмендегі негізгі 4 фактор әсер етеді:

2) Өнімді өндіру мен
1) Өнімді өткізу
өткізудің өзіндік
бағасы (Б);
құны (ӨҚ);

4) Өнімді өткізу 3)Өткізу құрылымы
көлемі (V); (ҮС).
Кәсіпорын қызметінің нәтижелілігі тек абсолюттік
көрсеткіштермен ғана емес, сонымен қатар салыстырымалы
көрсеткіштермен де бағаланады. Кең ауқымды мағынада
рентабельділік – табыстылықты білдіреді. Егер өнімді
өткізуден алынған қаржылық нәтижелер өндіріс
шығындарын өтесе және кәсіпорынның қалыпты қызмет етуі
үшін жеткілікті пайда сомасын қалыптастырса, онда
кәсіпорын рентабельді болып саналады.
Рентабельділік көрсеткіштері пайдаға қарағанда кәсіпорын
қызметінің түпкі нәтижелерін неғұрлым толығырақ
сипаттайды. Сондықтан олардың мөлшері алынған нәтиженің
қолдағы немесе пайдаланылған ресурстарға қатынасын
көрсетеді. Рентабельділік көрсеткіштерін кәсіпорын қызметін
бағалау үшін, сондай-ақ инвестициялық және баға белгілеу
саясатының құралы ретінде қолданады.
Кәсіпорынның шаруашылық қызметін талдау
үшін рентабельділіктің келесі көрсеткіштері
қолданылады:

1.кәсіпорын қызметінің 2.өткізілген өнімнің
рентабельділігі; рентабельділігі;

3. капитал мен оның
4.өндірістік ресурстар
құрамды бөліктерінің
рентабельділігі.
рентабельділігі;
Кәсіпорын қызметінің рентабельділігі келесі формуламен
есептеледі:

мұндағы, П – пайда (баланстық немесе таза), теңге;
Ш – өткізілген өнімге кеткен шығындар, теңге.

Ал өнімнің жекелеген түрінің рентабельділігінің формуласы ұқсас
келеді:

Рентабельділіктің бұл көрсеткіші кәсіпорынның өнімді өндіру
мен өткізуге жұмсаған әрбір теңгесінен қанша пайда алатынын
көрсетеді. Тек өнім бірлігінің өзіндік құнын төмендету арқылы
ғана рентабельділікті көтеруге болады. Негізгі өндірістік қорлар
неғұрлым тиімдірек пайдаланылған сайын, өндірістің
рентабельділігі соғұрлым жоғарлап, материалдық ресурстардың
айналымдылығы шапшаңдайды.
Кәсіпорын қызметінің табыстылығы де
кәсіпорын үшін өндірістің пайдалылық деңгейін
сипаттайды. Табыстылық көрсеткіші келесі
формуламен есептеледі:

мұндағы, – өнімді өткізуден алынған пайда, теңге;
V – өнімді өткізу көлемі, теңге.
Өнімді өткізу (айналым) рентабельділігі баланстық
пайданың, өнімді өткізуден алынған пайданың немесе
таза пайданың өткізуден алынған ақшалай түсімге
қатынасын көрсетеді. Айналым рентабельділігі
кәсіпорынның ақшалай түсімнің 1 теңгесінен қанша
пайда алатынын көрсетеді:

мұндағы, T – өткізуден алынған ақшалай түсім, теңге.
Рентабельділікті факторлық талдау – рентабельділік деңгейіне
әсер ететін факторларды ашып көрсету, рентабельділіктің өткен
кезеңмен салыстырғандағы есепті кезеңдегі деңгейінің ауытқуына
факторлардың әрқайсысының әсерін бағалау. Тұтас кәсіпорын
бойынша есептелетін өндірістік қызметтің рентабельділік де ңгейі
төмендегі бірінші реттегі 4 негізгі фактордың өзгерісіне байланысты
болады:

2.өткізілетін
1. өнімді өткізу
өнімнің
көлемі;
құрылымы;

3. өнімнің 4.өткізу
өзіндік құны; бағасы.
Осы аталған факторлардың рентабельділік
деңгейіне әсер етуінің факторлық үлгісі келесідей
болады:
Содан кейін өнімнің әрбір түрі бойынша факторлық
талдау жасалады. Ал өнімнің жекелеген түрлері бойынша
рентабельділік деңгейі бірінші реттегі төмендегі 2 негізгі
фактордың өзгерісіне байланысты:

1. орташа
өткізу
бағасы; 2.өнім бірлігінің
өзіндік құны.
Осы аталған факторлардың
рентабельділік деңгейіне әсер етуінің
факторлық үлгісі келесідей болады:
Осындай жолмен өнімді өткізу (айналым)
рентабельділігін факторлық талдайды. Тұтас
кәсіпорын үшін есептелетін бұл көрсеткіштің
детерминирленген факторлық үлгісі төмендегідей
болады:
Ал өнімнің жекелеген түрлерін өткізу
рентабельділігі бағаның орташа деңгейі мен
бұйымның өзіндік құнына байланысты, демек
өнімнің жекелеген түрлерін өткізу
рентабельділігінің өзгерісін факторлық талдау
үлгісі келесідей:
Капиталдың рентабельділігі пайданың (баланстық, таза
немесе жалпы) инвестицияланған капиталдың немесе оның
құрамды бөліктерінің орташа жылдық құнына қатынасымен
есептеледі. Капиталдың рентабельділігі кәсіпорынның негізгі
капиталға немесе айналым қаражаттарына салынған әрбір
теңгеден қанша пайда алатынын сипаттайды:

мұндағы, ТП – кәсіпорынның таза пайдасы, теңге;
К – капиталдың немесе оның құрамды бөліктерінің
мөлшері, теңге.
Меншікті капиталдың рентабельділігі меншікті
қаражатты пайдаланудың тиімділігін, яғни меншікті
қаражаттың әрбір бір теңгесіне қанша таза пайда
келетінін көрсетеді:

мұндағы, МК – кәсіпорынның меншікті
капиталының мөлшері, теңге.
Меншікті капиталдың рентабельділігін факторлық талдау
Dupont формуласының негізінде жасалады. Бұл формула
меншікті капиталдың рентабельділігі мен кәсіпорынның 3
негізгі қаржылық көрсеткішінің, яғни өткізу пайдалылығы,
активтердің айналымдылығы және қаржылық тұтқаның
арасындағы өзара байланысты көрсетеді:

мұндағы, А – кәсіпорынның барлық активтері, теңге.
Сонда меншікті капиталдың рентабельділігінің факторлық
үлгісі төмендегідей болады:
Ғ А
Ы З
Ы Ң !
А Р !!
Л Е Т
А Р М
АЗ А Х
Н Р

Ұқсас жұмыстар

Өнімнің өзіндік құнын төмендету, пайда, рентабельділікті арттыру әдістері

Өнімнің өзіндік құнын төмендету, пайда, рентабельдікті арттыру әдістері

Өнімнің өзіндік құнын төмендету, пайда

Бағаны белгілеу және бағалар жұйесі

Құнды құру тізбегін талдау

Өнімнің өзіндік құнын төмендету, пайданы арттыру

ШЫҒЫНДАРДЫ БАСҚАРУ ЖӘНЕ ӨНІМНІҢ ӨЗІНДІК ҚҰНЫ

ӨНДІРІС ШЫҒЫНДАРЫ ЖӘНЕ ӨНІМНІҢ ӨЗІНДІК ҚҰНЫ

Өндірістік шығындар

Құрылыс материалдар материалдары

Пәндер