ХХ ғасырдың басындағы қазақ әдебиетінің тарихы (1900-1930 ж.ж.)

Презентация қосу

Семей қаласының Шәкәрім атындағы
мемлекеттік университеті
Қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасы

Пән атауы: ХХ ғасырдың басындағы
қазақ әдебиетінің тарихы (1900-1930
ж.ж.)

Тақырыбы: ХХ ғасырдың басындағы
тарихи – әлеуметтік жағдай және оның әдебиеттің
дамуына тигізген әсері
ЖОСПАР:

I. Қазақ өркениеті – 6 -19 бет
II. Қазақ кеңестік өнерінің қалыптасуы – 20-31
бет
III.XIX ғасыр соңы мен XX ғасыр басындағы
Қазақ мәдениеті – 32-41 бет
IV.ХХ ғасыр басындағы әдебиет – 41- 50 бет
Кілт сөздер:
“ХХ ғасыр басы” ; “Қазақ әдебеиеті”;
“Ағартушылық бағыт” ; “Алаш”; “Ұлт

зиялылары”; “мерзімді баспасөз”;
“жанрлардың дамуы”; “ұлттың оянуы”;
“1900-1930 жылдар”; “Ұлт-азаттық идея”

Қазақ өркениеті

[1]

[2]

Алаш партиясы — қазақтың тұңғыш ұлттық-
демократиялық партиясы (1917 — 20). 20 ғ-дағы қазақ
тарихында терең із қалдырған А.п-ның өмірге келуі,
біріншіден, қазақ елінің қоғамдық дамуының жаңа
экон., саяси және рухани негізде қайта құру
қажеттілігінің пісіп жетілгендігін, екіншіден, Ресей
империясының Қазақстанда орнатқан отарлық басқару
жүйесінің терең дағдарысқа ұшырағандығын көрсетті.

[3]

Кеңес үкіметі орнағаннан кейін,халық
арасында сауатсыздықты жою қолға
алынды.Алдымен ересектер арасында
сауатсызықты жою қолға
алынды.Ересектер жұмыстан кейін
кешкі мектептерде оқып, хат таныды.

[4]

1924 жылы «Сауатсыздық
жойылсын» қоғамы құрылды.

[5]
Оның мүшелері жер-жерлерде
аралап, халықтың арасында
сауатсыздықты жоюға үлес қосты.
1928 жылы

1928 жылы Қазақстанда халықтың
25% -ы ғана сауатты болды,оның
ішінде қазақтардың 10 %–ы ғана
сауатты саналады.

[6]

Барлық елді мекендерде жаңа
мектептер салу, оларды оқулық және
оқу құралдарымен қамтамасыз ету
үшін өте көп қаржы қажет
болды.Мұғалімдер саны
көбейді.Балаларға міндетті түрде
бастауыш білім беру туралы заң

Елде мектеп жасындағы барлық
балалар 4 жылдық бастауыш
мектепті бітіруге тиіс болды. Ниет
білдіргендер оқуларын
жалғастырып, жеті жылдық және
он жылдық мектепте оқи алатын
болды.

1931 жылы 15 пен 50 жас
аралығындағыларға міндетті түрде

Кешкі мектеп

Қазақ мектептерінде Мәскеуден
шыққан аударма оқулықтар
оқытылды.

Елімізге инженерлер, мұғалімдер
мен дәрігерлер және басқа
мамандар өте қажет болды.

[7]
Сондықтан елімізде
осындай мамандар
даярлайтын
институттар мен
техникумдар ашыла
бастады. Ұлы Отан
соғысы қарсаңында
елімізде 20 жоғары
оқу орны мен 118 орта
арнаулы оқу орны
Қазақ кеңестік өнерінің
қалыптасуы.
Хлудов қазақ бейнелеу
өнерінің негізін
салушылардың бірі болды
[8]

Оның шәкірті Әбілхан Кастеев-
тұңғыш қазақ суретшісі,қазақтың
белгілі кескіндемешісі, қазақ
бейнелеу өнері негізін
Әміре Қашаубаев атақты әнші,
актер, әрі музыкант.
Жұмат Шанин Тұрғынбайұлы -қазақ кеңес
режиссері, драматург, актер, ұлттық театр
өнерінің негізін салушылардың бірі, Қаз.КСР
халық артісі.
3304 кітапхана

5237 мәдениет үйлері
30 жылдары республикаға көшіп
келушілер көбейді, 1930 жылы қазақтар
республикамызда небәрі 21,9 % болды.
Қазақ тілі шектеліп, қазақ мектептері
Қазақ жұмысшылар саны жылдан
жылға өсе бергенімен, бірақ олардың
көпшілігінің мамандығы жоқ
болатын.
Елде күнәсіз жазалау барысында
көрнекті мемлекет қайраткерлері,
ғалымдар, мәдениет өкілдері кінәсіз

XIX ғасыр соңы мен XX ғасыр
басындағы Қазақ мәдениеті
XX ғасырдың бас кезіндегі қазақ халқының мәдениеті ғасырлар
бойы дамыған, өзіндік тарихи ерекшеліктері бар. XX ғасыр басынан

Қазан революциясына дейін Семейде, Оралда, Орынборда, басқа
Қазақстанның қалаларында кітап басып шығару нақты қолға
алынды. ХХ ғасырдың басында мәдениеттің тжаңаша сипатпен
дамуына осы кезде ашыла бастаған баспа ісі үлкен ықпал етті. ХХ
ғасырдың басында кітап басып шығару ісі Омбы, Орал, Семей,
Орынбор қалаларында жолға қойылды. Қазақ кітаптарын басу ісі
Петербург, Қазан, Ташкент қалаларында да қолға алынды. Кітап
шығару ісінде орыс географиялық қоғамының Семей, Омбы,
Орынбордағы бөлімшелері көп іс атқарды. Әдебиетші Ахмет
Байтұрсынов мұрасының маңызды бір саласы — оның ел аузынан
жинап, жүйелеп, баспа бетінде жариялаған ауыз әдебиеті нұсқалары.
Атап айтқанда, Ахмет жинаған фольклорлық үлгілер негізінде Мәскеу
қаласында 1923 жылы "Ер Сайын" жыры, 1926 жылы "23 жоқтау"
кітаптары жарық көрді.
Абайдан басталған қазақ
мәдениетіндегі тың сарын XX
ғасырдың бас кезінде ары қарай
жалғасты. Қазақ мәдениеті XX
ғасырды әрі үмітпен, әрі түңілумен

қарсы алды. Дүниежүзілік техникалық
және демократиялық прогресс Азия
орталығына да жете бастады.
Ұлттық идея темір тордағы халықты
толғандырып, оны азаттық үшін
күресуге ұмтылдырды. Әрине, ұлт-
азаттық күреске бүкіл Ресей
империясын қамтыған революциялық
және реформалық қозғалыстар да
әсерін тигізді.
Алайда Қазақстандағы толқулар тек
орыс революционерлерінің ықпалымен
болды деу жаңсақ пікір. Бірде-бір
ресейлік саяси ұйым мен белгілі [9]
қайраткерлер империяны таратып,
басқа ұлттарға азаттық әперу
туралы мәселе көтермеді.
ХХ ғасырдың басындағы қазақ ауыз
әдебиетінің дамуына Жамбыл Жабаев, Нүрпейіс
Байғанин сияқты қазақ әдебиетінің өкілдері

үлес қоса білді. Ал музыка мәдениеті бұл кезде
жақсы дамыды. Осы кездегі музыка
мәдениетінің дамуына үлес қосқан ірі
тұлғалар: Дина Нүрпейісова, Балуан Шолақ
Баймурзин, Үкілі Ыбырай, Әміре Қашаубаев,
Қали Байжанов, Естай Беркімбаев.
Осы кездегі белгілі әндер: «Гәкку» (Үкілі
Ыбырай), «Майдақоңыр» (Естай) т.б.
Қазақ халқының рухани мәдениетін дамытудағы басылымдардың
маңызы зор. "Айқап" - қоғамдық-саяси және әдеби журнал. 1911-1915

жылы Троицк қаласында басында айына бір рет, кейіннен айына екі рет
шығып тұрған. 1-2 мың данамен 88 нөмірі жарық көрген. Алғашқы
редакторы - М.Сералин. "Айқап" қазақтың қоғамдық санасының
оянуына және ұлттық мәдениеттің дамуына үлкен үлес қосқан.
Журналда қазақ ауылдарындағы оқу-ағарту жұмыстары, әйел теңдігі,
отырықшылық өмір салтына көшу, сонымен қатар Мемлекеттік Думаға
қатысу жөніндегі саяси мәселелер көтерілді. «Айқап» журналы далада
мектептер мен медреселер ашу, ескі мектептерге реформа жасауды
насихаттады. Журналда түрік және парсы тілдерінен аударылған
шығармалар, мысалы, Фирдаусидің «Шахнамасы» жарияланды. 1911
жылдан бастап редакторы Сағынгерей Бөкеев болған «Қазақстан»
газеті шыға бастады. Журналды шығару жұмыстарына А.Ғалымов,
С.Торайғыров қатысқан. ЖурналдаА.Байтұрсынов, Ш.Құдайбердиев ,
Б.Майлин, Б.Өтетілеуов, С.Көбеев, Н.Құлжанов, т.б. сияқты белгілі
жазушылар белсенді қызмет атқарған. Абай, Ш.Уәлиханов,
Ы.Алтынсарин өлеңдерімен қатар халық ауыз әдебиетінің
шығармалары, шығыс, орыс және еуропа әдебиетінің туындылары
жарияланған.
«Қазақ» газеті - 1913-1918 жылдары Орынбор қаласында
жарияланып тұрған қоғамдық-саяси және әдеби-мәдени
басылым (№1 1913 жылы 2 ақпанда шыққан). 1915жылға
дейін аптасына бір рет, одан кейін екі рет шыққан.
Бастырушысы - «Азамат» серіктігі. Газетке қаржылай
көмектескендердің көшбасында Мұстафа Оразайұлы бар.
Жалпы 265 нөмірі жарық көрген. Газет рәміздік-бейне

ретінде киіз үйді ұсынды. Бұл - қазақ ұлты деген ұғымды
берді. Оның түндігі батыстан ашылып, есігіне «Қазақ» деп
жазылды. Мұны түсіндірген ұлт зиялылары «қазақ ішіне
Еуропа ғылым-өнері таралсын, «Қазақ» газеті қазақ жұртына
әрі мәдениет есігі, әрі сырт жұрт жағынан күзетшісі болсын»
деп жазды. «Қазақ» газетін шығаруды ұйымдастырушы,
редакторы - А.Байтұрсынұлы, оның өкілетті өкілі
М.Дулатұлы болды. 1918 жылы газетті Жанұзақ Жәнібекұлы
басқарды. Басылымда А.Байтұрсынұлы, Ә.Бөкейхан,
М.Дулатұлы, М.Шоқай, М.Тынышбайұлы, Ш.Құдайбердіұлы,
Ғ.Қараш, Р.Мәрсеков, Ж.Тілеулин,Ғ.Мұсағалиев, М.Жұмабаев
, Х.Болғанбаев, Х.Ғаббасов, Ж.Ақпаев, Ж.Сейдалин,
С.Торайғыров, А.Мәметов, С.Дөнентайұлы, Х.Досмұхамедұлы
т.б. авторлардың мақалалары жарияланып тұрды. XX ғасыр
басында аталған газет оқығандардың, діндарлардың,
шәкірттердің, қарапайым сауаты бар адамдардың, тұтастай
жалпы ұлттың ықыласпен оқитын басылымына айналды.
Бұдан кейін пайда болған барша елшіл газет-журналдар осы
Шара Жиенқұлова 1936 жылы Мәскеуде өткізілген Қазақ әдебиеті және
өнерінің онкүндік мәдени шарасына қатысып, өзге халықты ұлттық би
өнерімен таң қалдырды.
Майра Уәлиқызы Шамсутдинова – халық әншісі, композитор. 1896 ж. 6-

мамырда Кереку (қазіргі Павлодар) қаласында дүниеге келген. Майра жасынан
гармон тартып, ән салған.
1926 жылы әйгілі этнограф-музыкант А.В. Затаевичпен кездесіп, өзінің
орындауындағы жеке әндері мен 13 халық әндерін жазған.
Брусиловский қазақтың ұлттық әндерін өз шығармаларында жоғары
шеберлікпен пайдаланды. Ол 250-ден астам қазақ ән-күйлерін жазып алған.
Ол — “Қыз Жібек”, “Жалбыр”, “Ер Тарғын” сияқты алғашқы қазақ
операларының авторы. Олар музыка мәдениетінде, елдің мәдени өмірінде зор
маңызға ие болды. 1970 жылдан Мәскеуде тұрған Брусиловский қазақ
тұрмысы тақырыбына 8-, 9-симфонияларын, “Қозы Көрпеш — Баян с ұлу”
балетін жазды.
Ахмет Қуанұлы Жұбанов (1906-1968) — қазақ музыкасын зерттеуші
көрнекті ғалым, әйгілі композитор, дирижер. Қазақстанның халық артисі
(1944), өнертану ғылымының докторы (1943), профессор (1948), академик.
1934 жылы А. К. Жұбанов алғаш 11 адамнан құралған домбырашылар
ансамблі негізінде Қазақ ұлттық халық оркестрін ұйымдастырды. Осы
ұжымның тұңғыш дирижері ретінде көптеген халық композиторларының
музыка туындыларын оркестрге лайықтап нотаға түсірген.
1925 жылы Парижде өткен Бүкіл дүние жүзі
сән өнері көрмесінде «Ағаш аяқ», «Қанапия»,
«Үш дос», «Жалғыз арша», «Қосбалапан», т.б.
әндерді орындап, 2-бәйгемен қоса күміс
медаль алды. «Париж апталығы» газеті мен
«Ле мюзикаль» журналы оның сирек
кездесетін талант екенін жазса, Сорбонна

университетінің профессоры Перно
фонографқа Әміренің орындауында бірнеше
ән жазып алған. 1927 жылы сәуір айында
арнайы шақыртумен Мәскеу
консерваториясының залында қазақ әндерін
тамылжыта шырқады. Сол жылы
Германияның Майндағы Франкфурт
қаласында өткен Халықаралық музыкалық
көрмеде концертке қатысып, қазақтың халық
әндерін әлемге паш етті.
Александр Затаевич Әміренің әншілік өнеріне
тәнті болып, одан «Балқадиша», «Дударай»,
Бес қарагер», «Көк көбелек», т.б. әндерді
жазып алып, «Қазақтың 500 ән мен күйі»
(1931) жинағында жариялады. Затаевич. Ол
алғаш рет қазақтың халықтық музыкасы
шығармаларымен 1920 жж. басында,
Орынборда жүрген кезінен-ақ таныса
Тұңғыш ұлттық кәсіби суретші– акварелші Ә.
Қастеев (1904-73). Оның ұстазы Н. Хлудов (11850-
1935) – көшпенділер өмірі туралы этнографиялық
дәлме-дәл және романтикалық көркем суреттердің
авторы.

Әбілхан — туған жердің әсем табиғатын, оның
дидарындағы адам қолының жасампаз өзгерістерін
зор шабытпен бедерлей алған суреткер.
Әбілхан Қастеев суретші ретінде өзіндік дара
қолтаңбасымен ғана ерекшеленіп қоймайды,
сонымен бірге, ол — туған жері мен өскен елін
перзенттік махаббатпен жырлай алған біртуар
суреткер.
Верещагин қазақ халқының тұрмыс-
тіршілігін,Қазақстан табиғатын бейнелеген
көптеген суреттер салды («Лепсі алқабы», «Шу өзені
бойындағы қазақ үйлері», «Алатауда» (1869 – 70),
СӘУЛЕТ ӨНЕРІ
Зенков Андрей Павлович (сәулетші, құрылыс инженері. Санкт-
Петербургтегі Николаев инжинериялық академиясын (қазіргі Санкт-

Петербург архитектура-құрылыс университеті) бітірген 1898 жылы
Қазақстанға қоныс аударып, Верный қаласына қоныстанған. 1907
– 17 жылдары Жетісу облысы инжинерия басқармада жұмыс істеді.
Жер сілкінісіне төтеп беретін ағаш үйлер салумен, жер сілкінісіне
төзімді құрылыстар жобасын жасаумен шұғылданды. Зенковтың
жобасымен салынған үйлер: Верный әйелдер гимназиясы (1904
жылы, қазіргі Алматы мемлекеттік университетінің көркемсурет-
графика факультетінің корпусы), Кафедральдық собор (1907), Верный
әскери мәжіліс үйі (1908 жылы, қазіргі Қазақ халық музыкалық
аспаптар музейі), Верный сауда үйі (1912 жылы, қазіргі “Қызыл
таң” мата үйі), т.б. Кеңес өкіметі жылдары Зенков Алматыны

қайта салуға қатысты.
ХХ ғасыр басындағы
ә дебиет
Кеңес өкіметі орнауымен бір мезгілде мәдениетті қайта
құру шаралары жүзеге асырыла бастады. Елде ағарту
ісін дамытуға баса назар аударылды. Қазақтың ұлт
зиялылары шығармашылық тұрғыда табысты еңбек
етіп, мәдени құрылыс барысын жеделдетуге зор
үлестерін қосты.

Қазақ тіліндегі окулықтар жазылды. Мұндай
окулықтардың авторлары қазақ зиялыларының
өкілдері - А.Байтұрсынов, Ж.Аймауытов, С.Сейфуллин
болды. Алгебрадан қазақ тіліндегі бірінші мектеп
оқулығын Қаныш Сәтбаев, географиядан - Әлихан
Бөкейханов, Қазақстан тарихынан профессор Санжар
Асфендияров құрастырды. 1929 жылы араб жазуы
негізіндегі қазақ әліпбиінен латын әліпбиіне көшу
жүзеге асырылды.[1]
Қаныш
Сәтбаев.

“Алгебра”
оқулығы,

1924 жыл.
XX ғасырдың бас кезі қазақ әдебиеті
тарихындағы ерекше кезең болды. Қазіргі
заманғы қазақ әдеби тілінің негізі қаланып,
жаңа стильдік формалар пайда болды, қазақ
жазушылары жаңа жанрларды меңгере
бастады. Осы кезеңге Спандияр Көбеевтің
шығармашылығы тән. С.Көбеевтің
шығармашылық жолы орыс жазушыларының
шығармаларын казак тіліне аударудан
басталды. С. Көбеевтің И.Крыловтан аударған
мысалдар жинағы 1910 жылы жарық көрді.
1913 жылы басылған «Қалың мал» романы
қазақ әдебиетінің тарихындағы елеулі оқиға
болды.
XX ғасырдың бас кезіндегі
қазақ әдебиетінің көрнекті
тұлғаларының бірі
Сұлтанмахмут Торайғыров еді.
Ол ауыл мектебінде және
Троицк медресесінде оқып,
білім алды. 1913-1914 жылдары
С.Торайғыров «Айқап»
журналында өзінің негізінен
әлеуметтік теңсіздік
С.Торайғыров және Фазыл такырыбына арналған
Әбутәліпов “Айқап”
журналының редакциясында. алғашқы өлендері мен
Троицк, 1913 жыл. әңгімелерін жариялады. Ол
сол кезде «Қамар сұлу»
романын жаза бастады. (1917-
Қазақ әдебиетінде көрнекті қазақ
ақыны, журналист, қоғамдық
қайраткер Мұхаметжан Сералин елеулі
із қалдырды. Ол атақты ақынның
отбасында дүниеге келіп, медреседе, екі
сыныптық орыс-қазақ училищесінде
окыды. 1900-1903 жылдары
«Топжарған», «Гүлкашима»
поэмаларын жазды. 1914 жылы М.
Сералин Фирдаусидің «Шахнамасынан»
«Рұстем-Зұхраб» поэмасын қазақ тіліне
аударды. Оның кызметіндегі негізгі сала
- журналистік кызмет еді. Ол «Айқап»
журналының бас редакторы болды.
Журналдың шыға бастауы сол кездегі
Қазақстанның мәдени өміріндегі елеулі
құбылыс саналады
Мұхамеджан Сералин. “Айқап” журналының
оқырмандарына арнау
Құрметті оқушылар! Алдыңызға үшбу журналымды саламын, кішкене
екен деп қоңыраймаңыздар!
Газет һәм журнал халық үшін екендігіне шек айту жоқ. Халы қты ң
қай дәрежеде алға кеткендігі - халық арасында тарал ған газет-журнал
һәм кітаптардан білінеді. Заман ғылым заманы болған со ң әрбір ж ұрт
қатарынан кейін қалмас үшін ақша аямай   кітап-газет, һәм журнал
бастырып халыққа таратудың әждәһатында. Соңғы замандарда
біздің халық жұртында аз-маз тіршілік көрсетіп газет шы ғара беруді
қолға алып қараса да не себепті іске ұқсатып шығара алмайды. 1907 ж.
Мемлекеттік думаның жиынымен Шәһмардан Қошығұлов «Серке»
есімді журнал шығара бастап еді. Ұзаққа бармай, үкімет тарапынан
тоқтатылды.
      Сол жылы Троицкіде Есмағамбет Айманбаев «Киргизская газета»
есімді орысша-қазақша бір газет шығармақ болып   алғашқы н өмірді
шығарды да тоқтатты. Келер жылы Орынборда Ысма ғұл Иманшалов
бас болып, елдің бірқатар жақсыларының басын қосып газет шы ғару
хақында кеңесіп еді. Баяғы қазақтың ынтымақсыздығы себеп болып,
ыдырап кетті.
Мен тағы талап етіп, осы кішкене журналды шығармақ үшін хал қыма
жармастым. Жұртқа атақ шығарып білім сату үшін емес, бәлкі дәулет
иесі ағалар мұны көрген соң, ойға қалмас па екен деген ниетпен. Қолда
пұл жоқ. Жұрт болып жұртшылық етіп, бұл журналға көбірек
қыридарлық етпесе, әлбетте бұл журнал да қазақтың дүниеге шығара
алмаған ісінің бесіншісі болар да қалар. Қазіргі үміт халы қта.
     Бұл журнал айында бір мәрте шықпақшы, программасы мынау
болмақ.
1. Сыртқы хабарлар.
2. Мұсылмандар тіршілігінен мысалдар, уақиғалар.
3. Фельетон.
4. Кітаптар хақында һәм ғылым баптан кеңестер.
5. Басқарушыға келген хаттар һәм одан-бұдан.
     Журналға «Айқап» деп есім бердік. Бұл сөзге түсінген де бар,
түсінбеген де табылар.
Біздің қазақтың «Әй, қап» демейтұғын қай ісі бар?! Газет
шығармақшы болдық, қолымыздан келмеді. Пұлы барларымыз
ынтымақтаса алмадық. Пұлы барларымыз ынтымақтассақ та,
ақшасыз істің жөні табылмады. «Қап, пұлдың жоқтығы, қолдың
қысқалығы-ай» дедік. Жақсы жерлерімізді қолда сақтар үшін қала
салмақ болдық. Басымыз қосылмады.  Қолайлы жерлер қолдан кетті.
Болыс, би, ауылнай боламыз деп таластық, қырылыстық.
Жеңілгеніміз жеңген жағымызға, «ендігі саулайда көрерміз, қап,
бәлем-ай» дедік. Осындай біздің қазақтың бірнеше жерде «қап» деп
қапы қалған істері көп. «Қап» дегізген қапияда өткен істеріміз көп
болған соң журналымыз өкінішімізге лайық «Айқап» болды.
Журналды бастыруға жіберілген сөздер қазақша, ноғайша,
орысша һәм түрікше болса да қабыл алынады.
Басқарушы, бастырушы М.Сералин. «Айқап» журналы, 1911
жыл. 1-ші нөмір.
Әлихан Бөкейханов. Ателье Булла, Санкт-Петербург, Өз үйінде. Мәскеу, 1937.
июль 1906

Атылар алдында. Мәскеу,
27 қыркүйек,1937
Қорытынды
ХХ ғасыр басында қазақтың ақын-
жазушылары көбейді. Мұнан бұрын (ХІХ
ғасырда) қазақта ақын-жазушылар, кітпап
жазып бастырушы ақын-жазушылар тіпті аз
еді. Барының көпшілігі молдалар, татар,
башқұрт, қызылбас молдалары еді.ХХ ғасыр
басындағы ақын-жазушылардың көпшілігі
қазақтың өз арасынан, қазақтың жаңа
құрыла бастаған оқығандарынан шықты.
ХХ ғасыр басында қазақтың тыңнан, өз
жанынан, төлтума шығармалар жазатын
ақын-жазушылары көбейді. ХІХ ғасырдағы
ақын-жазушылар өз жанынан, төлтума
шығармалар жазатындары аз болушы еді.
Олардың көбі қазақтың, араб, фарсының
ертедегі ауыз әдебиеті нұсқаларын жинап
ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетінде жаңа
әдебиеттік жанрлардың туа бастағаны аңғарылады.
Бұрын, ХІХ ғасырда, қазақ әдебиеті тек өлең, жыр
болып келетін, бірыңғай поэзиялық әдебиет
болатын еді. ХХ ғасыр басында қазақ әдебиетінде
тың, жаңа әдебиет жанрлары туды: бірді-екілі
прозалық (повесть, роман), драмалық шығармалар
көрінді.
Бұрыңғыға қарағанда қазақтың ХХ ғасыр
басындағы әдебиеті өзінің кадры жағынан да өсті,
маманданған әдебиетке айнала бастады.
Қазақтың ХХ ғасыр басындағы ақын-жазушылары
соншалықты көп алуан, күрделі мәселелерді
тиістінше қозғай алған жоқ. Оның көп өкілі заман
деңгейіне көтеріле алмады; өмір заңын, халық
өмірінің, заманның егжей-тегжейін, көз алдында
болып жатқан әр алуан қоғамдық құбылыстардың,
ұлы оқиғалардың мән-жайын тиісінше аңғарып
жетпеді.
ХХ ғасыр басындағы ақын-жазушыларының бір
қатары ғана жаңаша, орысша оқыды; шамалы ғана,
Тұжырым
ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті – ұлы
дәуірдің: ілгерілеулер, күрес, көтерілістер,
сұрапыл соғыстар, қиянкескі төңкерістер
дәуірінің әдебиеті. Күрделі, көп қырлы
әдебиет. Оны, қазақ ақын-жазушыларын
саяси, әдеби бағыттарына қарай мынадай
топтарға бөлуге болады: 1) ағартушы ақын
жазушылар; 2) ағартушы-демократ ақын-
жазушылар; 3 демократтық-төңкерісшіл
халық жырлары.
ХХ ғасырдың ширек бөлігінен астам
уақытын қамтитын кезеңде қазақ әдебиеті
барлық жанрда жазылып, көркемдік-
эстетикалық тұрғыдан жоғары деңгейде
дамыған әдебиет деп тануға лайық. Ол өзінің
ұлттық сипатында гүлденген және
Графикалық кескіндемелерге сілтеме:
https://im0-tub-kz.yandex.net/i?id=0238847399ae6f6db9b38ac168392d7
6&n=33&h=190&w=285
http://usl.ontustik.gov.kz/files-kz/ataposting/18684/20150305094750.jpg
https://im0-tub-kz.yandex.net/i?id=7f76724b96c900fe4ea148cbf8e934
b3&n=33&h=190&w=480
http://cs621222.vk.me/v621222730/72b6/QeeaIrn0R-I.jpg
https://im0-tub-kz.yandex.net/i?id=6a6f139403cd1a90515231
6dcfb25675&n=33&h=190&w=148

https://im2-tub-kz.yandex.net/i?id=54cac405cf4796f99e9b30f345b7
b7d5&n=33&h=190&w=319
https://im0-tub-kz.yandex.net/i?id=b31a0a282a975445c61905075
5b64782&n=33&h=190&w=329
https://im3-tub-kz.yandex.net/i?id=7c7ff50a77f6df2c54ccbd0ba80f09
c3&n=33&h=190&w=136
https://im0-tub-kz.yandex.net/i?id=f5d6ea08d40560bea56749d4bb4
7a3eb&n=33&h=190&w=254
https://im1-tub-kz.yandex.net/i?id=d3d6bed7ba335c884a471ff121eb540
0&n=33&h=190&w=128
http://mykst.kz/images/anews/15.02.2014_04.jpg

http://ilya.kazakh.ru/upload/blog/52e/11.jpg
https://im3-tub-kz.yandex.net/i?id=d46d82840cec62f5c6c0a6535419763
a&n=33&h=190&w=254
https://im2-tub-kz.yandex.net/i?id=8233071088e5f7f89efb16227f19c3
21&n=33&h=190&w=271
https://im2-tub-kz.yandex.net/i?id=47683800474d90a448822012cb
7bb1f7&n=33&h=190&w=156
https://im1-tub-kz.yandex.net/i?id=f4e7259601613648968f7e91
a6cec407&n=33&h=190&w=338
https://im3-tub-kz.yandex.net/i?id=460d3a177cfd84eb1916ed8d3f96f
8ff&n=33&h=190&w=150
http://old.qamshy.kz/wp-content/uploads/2014/12/alashorda.jpg
Пайдаланылған әдебиеттер:
1.Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық
анықтамалық.-Алматы.-2005.-”Аруна”
баспасы.
2.Б.Кенжебаев. ХХ ғасыр басындағы әдебиет. –
Алматы.-1993.
3.Ө.Әбдиманұлы . ХХ ғасыр басындағы қазақ
әдебиеті. – Алматы.-2012.
4.Қазақстан. Ұлттық энциклопедия, 1-6 том. –
Алматы . -1998-2005
5.ОТАРОВА .А.Н.XX ҒАСЫР БАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ
ӘДЕБИЕТІ. – Ақтау.-2011
Назарларыңызға
рахмет!!!
Студенттің аты-жөні, тегі: Жумаханов Бекзат;
Отарбаева Мадина; Рәшкенова Айнұр; Қазыдан
Батыл;
Оқу тобы: Фи – 311
Курсы: ІІІ курс
Мамандығы: 5В020500 “Филология: қазақ тілі”
Пән оқытушысы: Қазақ тілі мен әдебиеті
кафедрасының доценті, PhD – Арай Қанапияқызы
Тақырыбы: ХХ ғасырдың басындағы тарихи –
әлеуметтік жағдай және оның әдебиеттің дамуына
тигізген әсері

Ұқсас жұмыстар

ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің тарихы

ХХ ғасырдың басындағы тарихи – әлеуметтік жағдай және оның әдебиеттің дамуына тигізген әсері

ХХ ғасырдағы қазақ әдебиеті. Мәдениеті. Қоғамдық-әлеуметтік жағдайы

ХХ ғ. басындағы қазақ әдебиетінің дамуы

ХХ ғасырдағы Қазақ әдебиеті, мәдениеті, қоғамдық-әлеуметтік жағдайы туралы ақпарат

Еңбекші Қазақ газеті бетінде өлең

XX ғ. басындағы Қазақстанның мәдениеті

Қазақ халық әншісі

XX ҒАСЫР БАСЫНДАҒЫ ӘДЕБИЕТ, ӨРКЕНИЕТ, МӘДЕНИЕТ

XX ғасырдың 20-30 жылдарындағы қазақ зиялылары

Пәндер