Экологиялық білім берудегі этикалық және эстетикалық проблемалар. Ерекше қорылатын табиғи территориялар – қоршаған ортаны қорғау шараларының бір түрі. Табиғатты ұтымды пайдалану мен қоршаған ортаны пайдаланудың ғылыми негіздерін жасау – биосфераны ноосфераға айналдырудың міндетті сатысы

Презентация қосу

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

Тақырыбы:
СӨЖ
Экологиялық білім берудегі этикалық және эстетикалық проблемалар.
Ерекше қорылатын табиғи территориялар – қоршаған ортаны қор ғау
шараларының бір түрі.
Табиғатты ұтымды пайдалану мен қоршаған ортаны пайдаланудың
ғылыми негіздерін жасау – биосфераны ноосфераға айналдырудың
міндетті сатысы.

Тобы: ВС – 403
Орындаған : Жансолтанова А.
Тексерген : Мурзалимова А.К.
Жоспар
• Кіріспе
• Экологиялық білім берудегі этикалық және
эстетикалық проблемалар
• Ерекше қорылатын табиғи территориялар – қорша ған
ортаны қорғау шараларының бір түрі.
• Табиғатты ұтымды пайдалану мен қоршаған ортаны
пайдаланудың ғылыми негіздерін жасау – биосфераны
ноосфераға айналдырудың міндетті сатысы.
• Қорытынды
• Қолданылған әдебиеттер тізімі
Экологиялық білім берудегі этикалық және эстетикалық
проблемалар

Экология проблемасы тек бүгін көтеріліп отыр ған жо қ. Олар ғасырлар
бойы ғалымдардың зерттеу объектісінен түскен жоқ. Адамзат баласына
экологиялық этикалық және эстетикалық білім беруді ң ма ңыздылы ғы ІХ-
ХV ғғ. ғұламалары Әл-Фараби, Ж.Баласағұн, М.Қашқари, Қ.А.Иассауи,
Қорқыт ата-бабалардан бастау алады.
Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың 2030 жылға дейінгі стратегиялы қ даму
бағдарламасында қоршаған ортаны ластау ға, экологиялы қ қалыпты
жағдайды бүлдіруге жол бермеуге зор көңіл бөлінгендіктен, о қушылар ға
экологиялық білім беріп, табиғатты қорғау ға тәрбиелеу б үгінгі к үнні ң
кезек күттірмейтін өзекті мәселелерінің бірі болып табылады. Экология -
бүкіл адамзат баласының шалыс басқан әрбір іс- әрекетіне келешекте шек
қоятын, оның тыныс - тіршілігіне тікелей атсалысатын ғылымны ң жа ңа
саласы. Ол қоршаған ортаны кесапат жағдайлардан, кейбір к өлдене ң
оқиғалардан сақтауға, табиғатпен арадағы тепе-те ңдікті қалпына келтіруге
бағытталған маңызды мемлекеттік және әлеуметтік шара. ҚР «Қорша ған
ортаны қорғау туралы» (73-74 баптар), ҚР «Білім туралы» за ңдарында (3-
бап) экологиялық білім мен тәрбие беру мемлекеттік саясатты ң білім беру
саласының негізі болып табылатыны атап к өрсетілген.
Бүгінгі таңда шегіп отырған экологиялық зардаптар бүкіл адамзат
қауымын алаңдатып отыр. Қазақстандағы Арал, Балқаш проблемаларын,
Семей полигонын және тағы басқаларды адам қолымен жасал ған залалдар
деп түсінуге болады. Көптеген ғалымдардың пікірі бойынша, таби ғатта ғы
күрделі өзгерістерді болдырмау үшін экологияның адам психологиясында ғы
экологиялық мәдениетті дамытып, қалыптастырудан бастау қажет деген
ұсыныстарды айтады.
Экологиялық мәдениетті қалыптастыру бала кезден
басталады, ал балаларға қоршаған орта туралы к өз қарастарын
үнемі кеңейтуге ұмтылу тән.
Экологиялық ағарту осыны қанағаттандыра алады, сонды қтан
білім берудің негізгі баспалдағы - мектепте оны қол ға алу керек.
Қоғамның экологиялық мәдениеті негізі балалы қ шақтан
қалыптасқан әр адамның экологиялық мәдениетінен тұрады.
Қазіргі таңда мектептердің басым көпшілігі б үгінгі к үні осы
бағытта балаларға үздіксіз экологиялық тәрбие мен білім беру ісін
өзінің негізгі міндеттерінің бірі ретінде қарастыруда немесе кейбір
мектептерде жекелеген пәндерде экологиялық білім мен т әрбие
беріп оқушыларды экологиялық мәдениетті тұлға ретінде
қалыптастыруда.
Елімізде жас өспірімдерге үздіксіз экологиялы қ білім беруді
ұйымдастырудың бүгін күн тәртібіне қойылуы орынды. Оны ң өзіндік
объективті және субъективті себептері бар. Олар:
туған өлкеміздің табиғаты мен оның табиғи ресурстарыны ң ұза қ жылдар бойы
орынсыз пайдалану нәтижесінде азаюы, ластануы ж әне есепсіз сар қыла бастауы;
өндіріс пен өнеркәсіп кешендерінің зиянды қалды қтары, ғарыш айла ғыны ң
сақталуы, полигондар зардаптары, жерді ң жарамсыздануы, адам денсаулы ғыны ң
нашарлауы;
экологиялық білім, тәрбие және мәдениетті ң қалыптасуы мен «т ұрмысты қ»
қажеттілік мақсатындағы «табиғатты пайдалану» сипаты арасында ғы
алшақтықтардың ұлғаюы;
Аталған проблемаларды шешу үшін экологиялы қ білім алу ауадай қажет.
Мектеп, гимназия, колледждер ж әне бас қа да о қу мекемелері үздіксіз
экологиялық білім берудің қайнар көзі және ұйымдастырушы ордасы болуы
тиіс.
Экологиялық білім беру мен тәрбиелеудің міндеттеріне табиғат
туралы, оның тұтастығы және қоғаммен бірлігі хақындағы ғылыми
негізделген білімді меңгеру, оған ықпал етуге байланысты
туындайтын практикалық шараларды дәлелдеп орнықтыру, қоғам
мен адам үшін табиғаттың құндылығы шексіз екенін ұғындыру,
табиғи ортада дұрыс жүріп–тұрудың нормаларын сақтау, табиғат пен
сырласа білу қабілетін дамыту, табиғат пен қайта т үлеген ортаны
жақсарту жөніндегі қызметті сауатты ұйымдастыру жатады. Міне,
осы міндеттерді шешу жастардың экологиялық білімін арттырып,
олардың табиғатқа деген қарым–қатынасын қалыптастыруға
бағытталады.
Қазіргі кездегі экологиялық проблемаларды ң туындауы, соны ң
ішінде табиғи ортаға тигізетін адамны ң іс- әрекетіні ң шексіз өсуі ж әне
оның келеңсіз көріністері айқын байқалуда. О ған себеп таби ғи орта ға
деген көзқарастың, жауапкершілік сезімнің жетіспеуі. Жалпы әлемдік
денгейде мойындалып отырған экологияландыру процесіне с әйкес
ізгілік қасиеттерін, құндылық қатынастарын, теориялы қ – практикалы қ
тенденциялары айқындала бастады. Экологиялы қ т әрбие мен білім беру
– көп сатылы процес, ол кешенді т ұр ғыда қарастыруды қажет етеді.
Біріншіден адамның, қоғамны ң табиғатқа әсер ету ортасында ғы
білімнің ғылыми жүйесін қалыптастыру;
Екіншіден жеке тұлғаның ізгілік қасиеттері ар қылы д үниетанымын
қалыптастыруға тәрбиелеу;
Үшіншіден қарым-қатынас негізінде білім мен т әрбиені ң ж үзеге асуына
ықпал ету.
Ерекше қорылатын табиғи территориялар – қорша ған ортаны
қорғау шараларының бір түрі.
Халық санының өсуіне байланысты барлық негізгі таби ғи
бірлестіктердің бөліктерін бастапқы түрінде са қтап қалуды ң ма ңызы
артып отыр.
Кез келген мемлекеттің ерекше қорғалатын таби ғи территорияларды
құрып, дамыту стратегиясы негізгі екі міндетті ң орындалуын
қамтамасыз етуі тиіс:
Оның территориясындағы барлық негізгі географиялы қ айма қтар мен
өңірлердің табиғи эталондарының барынша толық көрсетілуі;
Жүйелі топтастырылған деңгейдегі биологиялы қ ресурстарды,
топырақты енгізе отырып, өсімдіктер мен жануарлар д үниесін ж әне
микроорганизмдерді сақтау.
Табиғатты қорғаудағы маңызды формалардың бірі ерекше қорғауға
алынған территориялар. Осындай территориялардың түрлері көп:
қорықтар, қорғалымдар, табиғат ескерткіштері, ұлттық жіне таби ғат
саябақтары, ботаникалық бақтар, биосфералық резерваттар.
Қорықтар
Қорық табиғатты қорғаудың бір түрі. Қазіргі кезде қорықтық
территориялар Жер шарының шамамен 1,6-2,0 % -ын құрайды.
Қазақстандағы қорықтардың барлық ауданы 1 610 973 га. Қазіргі
кезде нақты 10 қорық жұмыс істейді. Қазақстан секілді ұлан-байтақ
республика үшін қорықтар көлемінің әлі де болса аз екендігін
көрсетеді. Бұлар, әрине, Қазақстан табиғатының алуан түрлі табиғат
жағдайларын толық көрсету үшін жеткіліксіз. Сондықтан болашақта
ғалымдардың, табиғатты қорғау коғамы өкілдерінің ұсынуымен
тағы 15 қорық ұйымдастырылмақшы.
Қазақстан Республикасындағы қорықтар
тізімі:
Ақсу-Жабағылы қорығы
Наурызым қорығы
Алматы қорығы
Барсакелмес қорығы
Қорғалжың қорығы
Марқакөл қорығы
Үстірт қорығы
Батыс Алтай қорығы
Алакөл қорығы
Қаратау қорығы
Ұлттық парктер
Ұлттық парк - ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-
мәдени және рекреациялық құндылығы бар мемлекеттiк
табиғи-қорық қорының бiрегей табиғи кешендерi мен
объектiлерiнiң биологиялық және ландшафтық саналуандығын
сақтауға, оларды табиғат қорғау, экологиялық-ағартушылық,
ғылыми, туристiк және рекреациялық мақсаттарда
пайдалануға арналған табиғат қорғау және ғылыми мекеме
мәртебесi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ.
Қазақстан ұлттық парктерінің тізімі

• Шарын шатқалы
• «Алтынемел»
• Баянауыл
• «Бурабай»
• «Бұйратау»
• Жоңғар Алатауы
• Катонқарағай
• «Көкшетау»
• «Көлсай көлдері»
• Қарқаралы
• Сайрам-Өгем
• Шарын
• Іле Алатауы
Қазақстан резерваттары
Мемлекеттiк табиғи резерват — табиғи кешендердiң
биологиялық саналуандығын және олармен байланысты
табиғи және тарихи-мәдени объектiлердi күзетуге,
қорғауға, қалпына келтiруге және сақтауға арналған
жердегi және судағы экологиялық жүйелердi қамтитын
табиғат қорғау және ғылыми мекеме мәртебесi
бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ.
Қазақстан резерваттар тізімі:
# Атауы Құрылған жылы Көлемі, га Орналасқан жерi
«Ертіс орманы»
1 мемлекеттік орман 2003 277 961 Павлодар облысы
табиғи резерваты

«Семей орманы» Шығыс
2 мемлекеттік орман 2003 662 167 Қазақстан
табиғи резерваты облысы

Ырғыз-Торғай
3 мемлекеттік табиғи 2007 763 549 Ақтөбе облысы
резерваты
«Ақжайық»
4 мемлекеттік табиғи 2009 111 500 Атырау облысы
резерваты
Қостанай облысы
«Алтын дала»
Амангелді және
5 мемлекеттік табиғи 2012 489 766
Жангелді
резерваты
аудандары
Табиғат ескерткіштері
Мемлекеттiк табиғат ескерткiшi — экологиялық,
ғылыми, мәдени және эстетикалық тұрғыдан алғанда
жекелеген бiрегей, орны толмайтын, құнды табиғи
кешендердi, сондай-ақ мемлекеттiк табиғи-қорық
қорының объектiлерiне жатқызылған шығу тегi табиғи
және жасанды объектiлердi қамтитын ерекше қорғалатын
табиғи аумақ. Оларға:ормандар,үңгірлер,жартастар
сарқырама, үңгірлер, сирек кездесетін ағаштар және т.б.
Табиғатты ұтымды пайдалану мен қоршаған ортаны пайдалануды ң ғылыми негіздерін
жасау – биосфераны ноосфераға айналдыруды ң міндетті сатысы .

Әлемде адамзат тіршілігі бар орта Жер ғана. Таби ғат пен оны ң
байлықтары адамзаттың тіршілік етуінің негізгі нысандары. Ал оны
қорғау қазіргі кезде негізгі мәселелердің бірі.Қорша ған ортаны қор ғау
дегеніміз табиғат пен адамның өзара қарым қатынаста ғы атмосфералы қ
ауаны,суды,жер мен оның қойнауын, жануарлар мен өсімдіктер д үниесін
тағы басқа табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану,сауы қтыру, сапасын
жақсарту, молықтыру.
Қазақстанда табиғи ресурстар қорының азаюымен қатар оларды ң
тозуы, ластануы экологиялық жағдайдың шиеленісуімен үздіксіз
ұлғаюда. Дамудың жаңа сатысы – ғылыми-техникалы қ прогресті ң
негізіндегі жоғары технологияға ауысу таби ғатты пайдалануды ң жа ңа
стратегиясының қалыптасуы арқылы жүзеге асуы тиіс. Оны ң өзі өз
кезегінде мемлекеттік және қоғамды қ экологиялы қ саясатты м ұқият
жүргізуді талап етеді.
Адам эволюцияның барысында өз тіршілігіне керекті нәрселерді
табиғаттан дайын күйінде алумен қанағаттанған жоқ. Ол ақыл-ойы
бар саналы жан ретінде өзінің еңбек құралдарын жасау, материалдық
және рухани мәдениетті молайту, сыртқы ортаны мақсатқа сай өзгерту
қабілеттерін пайдалана отырып, тіршіліктің жасанды ортасын жасады.
Қоғам ілгері басқан сайын адам үшін бұл жасанды ортаның маңызы
мен рөлі арта түсті. Қазір ірі-ірі қалаларсыз, зәулім биік үйлерсіз,
телевизор, телефонсыз тағы басқа тұрмыстық техникасыз адамзат
қоғамын көз алдына келтіру қиын.
Еңбек пен ақыл-ойдың биосфера шеңберінде планеталық
геологиялық күшке айналуының маңызын атап көрсете келе
В.И.Вернадский адамзат өсімдіктер мен жануарлардың жаңа м әдени
түрлерін жасау арқылы тіршілікті дамытуға қандай зор үлес қосқанын
атап көрсетті. Француздың математигі әрі философы Эдуарда Леруа
1927 жылы ғылымға ноосфера ұғымын енгізгенде Вернадскийдің
биосфераның биогеохимиялық идеяларына сүйене отырып,
биосфераның дамуының қазіргі геологиялық стадиясын сипаттау үшін
енгізген болатын. Вернадскийдің пікірін сондай-ақ француздың аса ірі
геолог-палеонтологы Пьер Тейяр де Шарден де қолдап, кейін өзінің
«Феномен человека» деген еңбегінде ноосфераны дүние эволюциясының
бір стадиясы деп анықтады. Адамның өзі сияқты, эволюцияның ол
стадиясы да тірі организмдер дүниесінің мыңдаған жылдар бой ғы даму
тарихының нәтижесі дей отырып, Шарден эвлюцияның қозғаушы күші
мақсатты көздейтін сана деді. Ал Вернадский болса, керісінше, сананы ң
шығуы биосфераның дамуының заңды нәтижесі деп санады, біра қ бір
кездерде пайда болған сана кейіннен адамның еңбек қызметінің
арқасында биосфераға барған сайын күшті әсер ете бастайды.
Сонымен, ноосфера-біздің планетамыздағы жаңа геологиялық
құбылыс. Адам ноосферада тұңғыш аса ірі геологиялы қ күшке
айналады. Адам өзінің еңбегі және ақыл-ойы арқылы өз тіршілік
саласын қайта құра алады және қайта құруға тиісті, бұрынғымен
салыстырғанда мүлдем басқаша құруға тиісті-деді В.И.Вернадский.
Эволюциялық процестің негізгі бағыты ой-санасы бар тірі жанны ң
қалыптасуы және адамзаттың геологиялық ролін мойындау екендігі туралы
алғаш ой-пікірлер айтқан Вернадскийдің бұрында бірқатар ғалымдар болды.
Бірақ олар жеке-дара фактілер келтірумен ғана шектеліп, оларды бір ж үйеге
келтірмеді, теориялық жағынан түсіндіре алмады. Ал Вернадскийді ң
концепциясы белгілі эпмирикалық фактілер мен м әліметтерді, білімдерді
біртұтас жүйеге келтіріп, ол білімдер жүйесі биосферадан ноосфера ға өтуге
қандай факторлар көмектескенін сенімді т үрде т үсіндіріп берді. Оны ң
концепциясы адамның іс-әрекетінің, еңбегі мен а қыл-ойыны ң биосфераны ң
эволюциясында және сол арқылы Жердегі геологиялы қ процестерді ң
өзгерісінде, бүкіл Жер бедерінің өзгерісінде шешуші р өл ат қаратынын
мойындауға негізделеді. Сонымен қатар Вернадский адам е ңбегіні ң,
өндірістік қызметінің биосферада болып жатқан, бүкіл Жер бетінде болып
жатқан процестерге тигізетін әсерін зерттеумен шектеліп қана қойма ғанын
атап көрсету қажет. Еңбек дегеніміз адамның а қыл-ой мен ерік к үшіне
негізделген мақсатты іс-әрекет екенін жақсы т үсіне отырып, ол ноосфера,
немесе ақыл-ойы сферасы, барған сайын қоғамдық прогресті ғана ай қындап
қоймайды, сондай-ақ бүкіл биосфераның эволюциясын және сол арқылы
Жер бетінде болып жататын барлық процестерді де айқындап беретінін атап
көрсетті. Сондықтан да оның ақыл-ойды планеталық құбылыс деп
сипаттауы тегін емес. Эволюциялық процесс,- деді ол, әлеуметтік
адамзаттың ғылыми ойлауы сияқты жаңа геологиялық маңыз ға ие болды.
Ғылыми ойдың және адам еңбегінің ықпалымен биосфера жаңа күйге-
ноосфераға өтеді.
Биосферадан ноосфераға өту кезеңінде егіншіліктің тез дамуы н әтижесінде
егістіктің ауданы күрт өсуіне байланысты биосферада жасыл тірі заттарды ң
көлемі үздіксіз артуы сияқты күшті геохимиялық фактор алға шы қты.
Өсімдіктердің жаңа сорттары мен жануарлардың жаңа тұқымдарын қолдан
сұрыптаудың нәтижесінде эволюция процестері айтарлы қтай жылдамдады,
жаңа түрлердің шығуы тездеді. Ал бұл биосферада тірі организмдерді ң сырт қы
ортамен зат алмасу процесін бұрынғыдан жылдамдата түсті.
Адамның сыртқы ортаға әсер етуінің дәрежесі ең алдымен қоғамның
техникамен қарулану деңгейіне байланысты. Адамзат дамуының алғашқы
кезеңдерінде техникамен жарақтану өте аз болды. Қоғам ілгері бас қан сайын,
оның өндіргіш күштері өскен сайын жағдай мүлдем өзгерді. ХХ-ХХІ ғасырлар-
ғылыми-техникалық революция ғасырлары: ғылымның, техника мен
технологияның арасында өзара жаңа сапалық қарым-қатынасының тууы
қоғамның табиғатқа тигізетін әсерінің аумағын бұрын болып көрмеген
мөлшерде арттырды, адмзаттың алдына бір қатар жаңа, бұрын болып к өрмеген
аса шиеленісті проблемаларды ұсынды.
Техниканың биосфераға және табиғатқа тигізетін әсерін зерттеу жалпы
алғанда тек практикалық міндеттерді ғана қойып отырған жо қ, сондай-а қ
терең теориялық талдау жасауды да талап етіп отыр. Биосфераны ң негізін
құратын тірі заттар дүниесімен аналогиялық салыстыру жасай отырып,
техносфера ұғымының мазмұнын құратын техникалық заттар жайлы, я ғни
қоғамда бар барлық техникалық құралдар мен системалардың жиыны
жайлы, олардың табиғатқа тигізіп отырған әсері жайлы к өп әңгіме жасау ға
болады.
Алайда, бұл мәселелер жайлы келесі та қырыпта жеткілікті к өлемде әңгіме
болғандықтан, біз бұл жерде мынаны ғана айтуды жөн көрдік. Планета ға
тигізетін ықпалының күш-қуатының мөлшері жағынан алғанда, технозаттар
системасы тірі заттар дүниесінен кем әсер етпейді деуге болады. Техниканы ң
бұдан былайғы дамуы техникалық заттардың құрамдас системаларыны ң
өзара әрекеттесуінің ең үйлесімді варианттарын ж әне оларды ң таби ғат қа
тигізетін әсерін, ең алдымен биосфераға игізетін әсерін есептеп шы ғаруды
талап ететіні сөзсіз.
«Техносфера» ұғымы техникалық құрылыстар мен системалардың
жиынымен бірге адамның техникалық қызметін және ақыл-ойын да
қамтиды. Оның құрылымы айтарлықтай күрделі, өйткені ол техногендік
заттарды, техникалық системаларды, тірі заттарды, жер қыртысыны ң
жоғарғы бөлігін және гидросфераны да қамтиды. Ал космостық ұшулар
дәуірінің басталуына байланысты техносфера биосфераны ң ше ңберінен тыс
шығып, енді Жер айналасындағы космосты да қамтитын болды, ал б ұл
Ноосфераның аспан әлеміне тарауына байланысты ғалымдар космосты ң
Жердегі түрлі тіршілік процестеріне тигізетін әсерін жан-жа қты зерттей
бастады. Мысалы, Вернадский биосфераның дамуына әсер ететін
факторлардың қатарына космосты да қосқан болатын. Ол космос
сәулесінсіз, оның ішінде Күннің сәулесінсіз Жердегі тіршілікті ң м үмкін
еместігін атап көрсетті. Тірі организмдер космос с әулелерін биосфераны ң
өмір сүру қажетіне қарай жер энергияларына айналдырып өзгертеді.
В.И.Вернадскийдің ноосфера туралы іліміні ң аса ма ңызды бір жа ғы сол,
ол адамның сыртқы ортаны белсенді түрде өзгертуге бағыттал ған б үкіл іс-
әрекеттерін зерттегенде, жаратылыстану ж әне қо ғамтану ғылымдарын
бірлікте қарастыру қажеттігін бірінші болып т үсініп, оны ж үзеге асыру ға
әрекет жасады. Оның пікірінше, ноосфера-биосфераны ң жа ңа сапалы қ
сатысы, тек табиғатты ғана емес, адамны ң өзін де т үбірлі өзгертуге
байланысты жоғарғы сатысы. Бұл жоғарғы техника де ңгейінде адам білімін
жай қолдану сферасы емес. Бұл үшін «техносфера» ұғымы да жетіп жатыр.
Әңгіме адамзат тіршілігінің ерекше кезеңі туралы, атап айт қанда, адамны ң
сыртқы ортаны өзгертуге бағытталған қызметі айналада болып жат қан
барлық процестерді нағыз ғылыми тұрғыдан, ақыл-оймен т үсінуге ж әне
«табиғат мүдделерімен» міндетті түрде санасу ға негізделген кезе ңі туралы
болып отыр. Ноосфераның структурасын құратын барлық жақтарын
үйлесімді пайдалану оның өмірі мен дамуыны ң сенімді негізі болып
табылады.
Қорытынды
Қоршаған ортаны қорғап сақтау үшін этикалық және эстетикалы қ білім
беру арқылы табиғат ананы қорғаймыз. Білім беруді жастай мектеп
орындарында, жоғары оқу орындарында ғана емес сонымен қатар б ұны әр
тұлға өзінің соңынан ерген әрбір жас жескіншектерге, өзіні ң ұрпа ғына
даріптесе онда табиғат қазіргі деңгейіне жетпес еді. Осы таби ғатты қор ғау
мақсатында қазіргі кезде көптеген шаралар қолдануда. Олар ға арнайы
қорықтар,қорықшалар,ұлттық парктердің құрылуы ку ә бола алады.
Сонымен қатар “Қызыл кітап” жойылып кеткен немесе жойылуды ң аз а қ
алдындағы, саны аз жануарлар мен өсімдіктерге қор ғау ға ал ған. Осы кітап қа
енген жануарлар мен өсімдіктерге қиянат жасамауымыз керек. Себебі біз бізді
қоршаған биосферамен тығыз байланыстамыз. Егер оны ң бір б өлігі б ұзылса
онда тіршілік етудің өзі проблемаға айналып кетеді. Қазіргі кезде адам сана
ойының дамуы арқасында техника мен технологиялар даму үстінде.Оларды ң
кейбірі табиғатқа зиян келтірсе кейбірі оны қалпына келтіруге ат салысуды.
Бірақ бұның бәрі адамзат өмірін жеңілдеттір дамытып жат қанын айта кеткен
жөн.
Қолданылған әдебиет:

• А.Ж.Ақбасова,Г.Ә.Саинова “Экология” Алматы.2003-178-
183б.
• Ғ.С. Оспанова, Г.Т. Бозшатаева « Экология» оқулық
Алматы 2011ж. 336-337б.,321-328б., 155-158б..
• Ж.Ж.Жатқанбаева «Экология негіздер» Алматы.2003ж.-
114-132б.

Ұқсас жұмыстар

Ерекше қорылатын табиғи территориялар – қоршаған ортаны қорғау шараларының бір түрі

Экологиялық білім берудегі этикалық және эстетикалық проблемалар туралы ақпарат

1.Экологиялық білім берудегі этикалық және эстетикалық проблемалар. 2.Ерекше қорылатын табиғи территориялар – қоршаған ортаны қорғау шараларының бір түрі

Табиғатты ұтымды пайдалану мен қоршаған ортаны пайдаланудың ғылыми негіздерін жасау – биосфераны ноосфераға айналдырудың міндетті сатысы

Экологиялық білім берудегі этикалық және эстетикалық проблемалар жайлы ақпарат

Экологиялық этика табиғаттың эстетикасы спетті

Экологиялық білім берудегі этикалық және эстетикалық мәселелер

Экологиялық білім берудегі этикалық және эстетикалық проблемалар - 2 нұсқа

Табиғатты пайдалану қоршаған ортаны қорғаудың экономикалық тетігінің құқықтық негіздері

Экологиялық тәрбие берудің мазмұны

Пәндер