Өсімдік тіршілігінің факторларымен танысу

Презентация қосу

Қасен Бақытжан

Өсідік тіршілігінің факторлары

абақтың тақырыбы:
сімдік тіршілігінің факторларымен
танысу.

Сабақтың мақсаты:
Негізгі 5 фактор:
жарық
жылу
ауа
су
қоректік зат
Жарық, немесе күн сәулесіжер бетіндегі тіршіліктің бірден бір қайнар көзі.
Бірақ күн сәулесін тек жасыл өсімдіктер пайдаланып, өздерінде органикалық
заттар құрады, ал басқа тірі организмдер осы органикалық заттар ыдырағанда
пайда болатын жылу энергиясын өздерінің тіршілігі үшін пайдаланады.
Фотосинтез дегеніміз күн сәулесінің әсерінен қоршаған ортаның органикалық
емес қарапайым заттарынан күрделі органикалық заттардың
түзілуі.Оныңреакциялық формуласы:6СО2+6Н2О С6 Н12О6+6О2. Фотосинтез
кезінде өсімдіктер күн сәулесінің 85 пайызын сіңіреді. Оның нәтижесінде
органикалық заттар түзілуімен қатар тірі организмдердің дем алуына керекті
оттегі бөлініп шығады. Жарық сүйгіш өсімдікер күн жақсы түсетін ашық
алқаптарда өседі. Оларға ауылшаруашылық дақылдары, шалғындық және
далалық шөптер жатады. Көлеңке сүйгіш өсімдіктер жарықты онша
жақтырмайды, олар көбінесе биік өсімдіктердің көлеңкелі төменгі қабатында
өседі.Көлеңкеге төзімді өсімдіктер жарық жерде де, сонымен қатар көлеңкелі
жерлерде өсе алады.Өсімдіктерде фотосинтез құбылысына қарама-қарсы дем
алу процесі жүреді. Бұл процесте энергия және көмірқышқыл газы бөлінеді.
Жылу-өсімдік тіршілігінің ғарыштық факторына жатады, өйткені
оның негізгі көзі – күн энергиясы. Әр аймақтың топырақ -
климаттық жағдайына, жер бедеріне байланысты түсетін жылу
мөлшері әр түрлі. Республиканың солтүстік облыстарында жылудың
жетіспеушілігі байқалса, ал оңтүстік аймақта керісінше жылу өте
мол.Мысалы, Оңтүстік Қазақстан облысында жылы күндер саны
244-247, ал 50С -тан жоғары температура жиынтығы 4386-46160С,
Қызылорда облысында 207-212 күн және 3798-38760С, ал осы
көрсеткіштер Жамбыл облысында 212-223 күнге және 3674-3867
градусқа тең.
Судың өсімдік өміріндегіорны ерекше.Біріншіден, ол өсімдіктерге еріткіш ретінде қажет, өйткені
топырақтағы коректік элементтерді және олардың тұздарын өсімдіктер тек ерітінді т үрінде сі ңіре
алады.
Екіншіден, су өсімдікте жүретін фотосинтез процесіне керек, себебі фотосинтез реакциясында
судың алты молекуласы қатысады.
Үшіншіден, су өсімдік клеткаларының формасын сақтап тұрады, өйткені оны ң құрамында 80-90
пайыз су болады.Егер клетка осы судан айырылса өледі.
Төртіншіден, себілген ауылшаруашылық дақылдары тұқымдарыны ң бөртуі ж әне жер бетіне
көктеп шығуы топырақ ылғалдылығына байланысты. Бесіншіден, ыл ғал өсімдіктерді ң
температурасын реттеуге қатысады. Өсімдік жапыра қтарында ғы устицалар ар қылы булан ған
ылғал (транспирация) өсімдік ұлпаларының температурасын т өмендетіп, оларды қатты қызып
кетуден сақтайды.
Алтыншыдан, ылғал топырақта және өсімдік органдарында ж үретін әр т үрлі биохимиялы қ
реакциялар үшін қажет.
Жетіншіден, ылғал топырақ микроорганизмдерінің тіршілігі үшін керек. К өптеген
микроорганизмдердің топырақтың ылғалдылығы 25-30 пайыз болғанда белсенділігі артады.
Сегізіншіден, ылғал топырақ құнарлылығының негізгі элементі, себебі құр ға қ топыра қтарда
микробиологиялық процестер нашар жүреді, немесе мүлде тоқтайды ж әне топыра ққа берілген
минералдық тыңайтқыштардың тиімділігі төмендейді.
Тоғызыншыдан, топырақта ылғал жеткіліксіз болса (топыра қ құрғақшылы ғы) немесе ауа құр ға қ
болса (атмосфералық құрғақшылық) өсімдіктер солып қалады.
Ауа. Өсімдікке қажетті факторлардың бірі – топырақ ауасы. Оның құрамында оттегі мен
Ауа.көӨмір қышқыл
сімдікке қажетті
газы бар. ң бірі
Атмосфера
факторларды ауасында
– топыракөқмір қышқыл
ауасы. Оныгазыны ң м өлшері
ң құрамында 0,03%,
оттегі мен ал
көмір қышққыл
топыра ауасында ол 0,1Атмосфера
газы бар. ға дейін болады.
тен 1 пайызауасында көмірқышқыл газының м өлшері 0,03%, ал
топыра тұқымдарды
қ ауасында
Оттегі ол 0,1 ң
тенк1өпайыз
ктеп ғшы ғуына,
а дейін өсімдік тамырлары мен
болады. микроорганизмдерді ң
тұқымдарды
демалуына
Оттегі керек.ң Дем
көктеп
алу шы ғуына,
кезінде көмірсутектер көмірқышмен
өсімдік тамырлары қыл газы (СО 2) мен суға (Н
микроорганизмдерді ң 2О)
демалуына
ыдырап керек. Дем балу
энергия өлініпкезінде көмірсутектер
шығады. Дем алуды көң қыш қыл газы (СО
міринтенсивтігіне ауа2) мен
мен су ға (Нқ2О)
топыра ты ң
ыдырап энергия бәөсер
температурасы етеді.
лініп ғады. Дем әалуды
шыТемпература рбір 10ң 0С көтерілген сайын
интенсивтігіне ауа дем
мен алу қты ң
процесі
топыра 2-3 рет
температурасы әсералетеді.
жылдамдайды, температура 45-50ә0рбір
Температура С бол10ғанда
0
С көм үлдем то
терілген қалады.
сайын демӨалу
сімдікті ң әрбір
процесі грамм
2-3 рет
құрғақ салма
жылдамдайды, алғына күніне 40-50
температура 45-50мг
0
С оттегі қажет.Топыра
болғанда мүлдем тоққ оттегі Өжеткілікті
таалады. сімдіктің бол ған грамм
әрбір жа ғдайда
құрғ ақ салма
аэробты ғына күніне 40-50 ңмг
микроорганизмдерді көоттегі қажет.Топыра
беюі салдарынан қтаазот
онда жиналады.бол ған жа ғдайда
мол жеткілікті
оттегі
аэробты микроорганизмдердің көбеюі салдарынан онда азот мол жиналады.
ҚҚоректік
оректік заттар.
заттар. ӨӨсімдіктер
сімдіктер тірі
тірі организм
организм бол болғғанды
андыққтан
тан өөнеді,
неді,
өөседі,
седі, дем алады, ккөөбейеді,
дем алады, коректенеді, өөледі.Жа
бейеді, коректенеді, леді.Жаққсы сы өөсіп-дамуы
сіп-дамуы
үүшін
шін өөсімдіктерге жеткілікті ммөөлшерде
сімдіктерге жеткілікті лшерде коректік
коректік заттар
заттар керек.
керек.
Оларғғаа
Олар топыраққта
топыра тағғыы химиялыққ
химиялы элементтер
элементтер мен
мен
микроорганизмдердіңң тіршілігі
микроорганизмдерді тіршілігі ар арққасында
асында жинал жиналғғанан заттар
заттар
жатады.Қ
жатады. Қоректік
оректік заттар органогендік жжәәне
заттар органогендік не ккүүлді
лді элементер
элементер болып
болып
топққаа ббөөлінеді.
екі топ
екі лінеді. Ө Өсімдіктерді
сімдіктердіңң органикалы
органикалыққ салма салмағғыны
ыныңң
негізгі ббөөлігін
негізгі құрайтын
лігін құ химиялыққ элементтерді
райтын химиялы элементтерді органогендер
органогендер
деп атайды.Оларғғаа ккөөміртегі,
деп атайды.Олар міртегі, сутегі,
сутегі, оттегі,
оттегі, азот
азот жатады,
жатады, ал ал ккүүлді
лді
элементтертобына
элементтер тобынафосфор,
фосфор,калий,
калий,кальций,
кальций,магний,
магний,мырыш,
мырыш,теміртемір
жжәәне басққалары
не бас алары жатады.
жатады.Ө Өсімдіктерді
сімдіктерді жа жаққ ққанда
анда органогендік
органогендік
элементтерұұшып
элементтер шыпкетедіде,
кетедіде,ал алккүүлді элементтерккүүлде
лдіэлементтер лдеққалады.
алады.
Назарларыңызға рахмет!!!

Қасен Бақытжан

Ұқсас жұмыстар

Бастауыш сыныпта дүниетанудан дидактикалық материалдарды қолданудың ерекшеліктері

Антигендердің қасиеттері

Еркекшөп Қылтықсыз арпабас

Тамырдың соңғы құрылысы

Індетті (жұқпалы) аурулар және паразитизм туралы жалпы ұғым

Вакцина антигендер

Өсімдіктердің ауру түрлері мен топтары

Жұмыстың өзектілігі

Биотехнологиядағы процесстермен танысу

Бидайдағы пигменттер

Пәндер