Фальклорлы зерттеу әдісі

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ

Орындаған: Баймұхаметова К.Е
Тексерген: Оралбекова Б.С
Фальклорлы зерттеу әдісі
• Бұл әдіс өзіндік ерекшелігі бар қызы қты
әдістердің бірі.Бұл әдісті халықтың
тұрмысы,мәдениеті,әдет-ғұрпы,салт-дәстүрі көрініс
береді.Фальклор ол халықтың киім-кешек, құрал-
жабдық,әдет-ғұрып,тұрмыс-салт,наным-сенім,сондай-
ақ түрлі көркем өнерін тұтастай алушы.
• 1846 жылы фальклор сөзі ауыз-әдебиеті атауы
үшін бүкіл халықаралық ғылыми атау ретінде
орныққан.Ауыз әдебиетін шығарушы
да,тыңдаушыда,жаратушысыда халық,сондықтан ол
шын мәнінде халықтың еншісі болып болы табылады.
Жазбаша материалдарды зерттеу әдісі

• ТАРИХИ ЖАЗБАЛАРДА,ЕСКЕРТКІШТЕРДЕ НЕГІЗДЕЛГЕН.
БҰЛ ЭТНОПЕДАГОГИКАНЫҢ МАҢЫЗДЫ ӘДІСТЕРІНІҢ
БІРІ,СЕБЕБІ АҚПАРАТТЫҢ АЛУАН ТҮРЛІЛІГІ Ж ӘНЕ
СЕНІМДІЛІЛІГІМЕН БАҒАЛАНАДЫ.ЖАЗБАША
МАТЕРИАЛДАР НЕГІЗІНДЕ ХАЛЫҚТЫҢ ӨЗІ ЖАЗҒАН
ТАРИХИ ЖАЗБАЛАРЫНДА НЕМЕСЕ ЕСКЕРТКІШТЕРІНДЕ
(МЫСАЛЫ: КҮЛТЕГІН,ТОНЫКӨК Т.Б ЕСКЕРТКІШТЕР)
ҚОЛДАНЫЛАДЫ.АЛАЙДА,ЖАЗБАША ЕСКЕРТКІШТЕРГЕ
ӘЛІ ЗЕРТТЕЛМЕГЕН МАТЕРИАЛДАРДЫ ДА ЖАТ ҚЫЗУҒА
БОЛАДЫ.
• МЫСАЛЫ:САЯХАТТАНУШЫЛАР МЕН ЕЛШІЛЕРДІҢ
ЖАЗБАЛАРЫ.БҰЛ ЖАЗБАЛАРДА ҚҰНДЫ МӘЛІМЕТТЕР
МЕН ДЕРЕКТЕР САҚТАЛЫНҒАН.БІРАҚ,ӨКІНІШКЕ ОРАЙ
ОЛАРДЫҢ КӨП БӨЛІГІ САҚТАМАҒАН.
Күлтегін ескерткіштері
• Бізге жеткен Түркi тарихы да осы VII-VIII ғасырларда жазыл ған Орхон-
Енисей жазба ескерткіштері арқылы белгiлi болды. Ескерткiш бiр заманда т үркiлер
мекендеген Енесей өзенiнiң бойы мен қазiргi мо ңғол Халы қ Республикасыны ң
астанасы Улан-Батордың батысындағы 400 километр жердегi Орхон өзенi бойында ғы
Кошо-Цайдам ойпатында орналасқан. Оны алғаш тауып, ғылым әлемiне м әлiмдеушi-
орыс ғалымы Н. М. Ядринцев. 1890 жылы Гейкель басфин – угор қо ғамыны ң, 1901
жылы В. Радлов бастаған Орыс ғылым Академиясыны ң Экспедициялары ескерткiш
орнатылған жерге барып, жазуды өз көздерiмен көрiп, тексерiп қайтады. 1902 жылы
Ужчжоудағы ағылшын консулы К. Кэмппель Күлтегiн ескерткiшiне бiрсыпыра зертеу
жұмысын жүргiздi. 1909 жылы француз саяхатшысы Де Ля Кост келiп кетсе, 1912
жылы ғалым В. Л. Котвич зерттеу жұмыстарын ж үргiздi. 1958 жылы монгол –
чехославак бiрiккен ғылыми экспедициясы Күлтегiн ескерткiшiнiн орнына қазба
жұмыстарын жүргiздi. Бұған басшылық еткен чех археологы Л. Иисль. Бұл В.В.
Радловтан кейiнгi жасалған қазба жұмысы едi. Қазба ж ұмыстары үстiнде қор ған
астынан екi кiсiнiң тасқа әдемi ойылып жасалған бас м үсiнiн кездестiрдi. Оны ң бiрi
Күлтегiнiң, екiншi әйелiнiң мүсiнi екені анықталды.[1,13-б] К үлтегiнге арнал ған
ескерткiш пирамида тәрiздi. Биiктiгi 3,15 метр, енi 1,24 метр, қалы ңды ғы 0,41 метр.
Ескерткiштiң жоғарғы жағы бес бұрышты, қырларында айдаһарды ң суреттерi мен
қаған таңбалары бейнеленген. Екiншi жағында ескерткiштiң орнатылған күнi –
бiрiншi тамыз, 732 жыл деп жазылған.
• Ескерткіштің негізгі бетінде 40 жол жазу бар, ол
ескерткіштің сол жақ бетіндегі 13 жол жазудың жалғасы.
Түркологиялық әдебиеттерде ескерткіштегі 40 жол « Үлкен
жазу» /КТБ/, ал 13 жол жазу кіші жазу /КТМ/ деп аталады.
• Ескерткiш негiзiнен табғаш (Қытай) және көне т үркi
жазуымен толтырылған. Ескерткiш бетiндегi Қытай жазуы
732 жылы Қытай императоры Хусен-Цунг тарапынан
бедерленген. Мұнда қытайша ескерткiштiң қысқаша мәнi
айтылған. Қытай жазуы алғаш орысша, французша, содан
кейiн немiс, ағылшын және кейiнгi кездерi түрiк тiлдерiне
аударылды. Жазудын үстiнде қытайша бiр сөйлем бар,
онда «Марқұм Күлтегiн жазуы» делінген.
Күлтегін ескерткішін зерттеуші ғалым Мырзатай
Жолдасбековтың аудармасында:
«Он оқүлым, түргiс қағанынан»
Мақраш таңбашы.
Оғуз Бiлге таңбашы келдi;
Қырғыз қағанынан
Тардуш ынаншы, Чур келдi;
Мазар тұрғызуға,
Зер салынған жазба тасты тұрғызуға
Табғаш қағанынан зергершiсi
Чаң сеңун келдi.
Күлтегiн қой жылы, он жетiншi күнi өлдi.
Тоғызыншы айдың жиырма жетiсiнде жерледiк.
Мазарын, ою - өрнегiн, жазба тасын,
Мешiн жылы жетiншi айдын жиырма
жетiсiнде тегiз аяқтадық.
Күлтегiн өлгенде қырық жетi жаста едi.» деп келтіреді.
• Күлтегiн бабамыздың ел-жұртының қамын жеген iсiне айқын
дәлел болатын тарихи жәдiгердiң көшiрмесi 2001 жылы 18
мамырда Астанадағы Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия
Мемлекеттiк Университетiнде орнатылды. Осы т ұрғыда
Қазақстан Республикасының тәуелсiздiгiнiң 10 жылдығына
арналған «Байырғы түркi мәдениетiнің жазба ескерткiштері»
атты халықаралық ғылыми-теориялық конференцияның
Қазақстанда өтуi үлкен жетістік болса, геосаяси ж әне
этномәдени жағынан түркі тілдес халықтарды жақындастыра
түседі.

• Ескерткіштің көшірмесін жасауға тікелей атсалыс қан, т үркі
мәдениетін зертеуші Иманғали Тасмағамбетовтың «Елдiк пен
ерлiктiң ерекше ескерткiшi» деген еңбегінде «Т өл
тарихымыздың ең көне ескерткiштерiнiң бiрi, түркi жұртының
ортақ мақтанышы, ұлы қолбасшы Күлтегiннiң құрметiне
орнатылған ескерткiштiң туған топыраққа оралуы, өшкенiмiз
жанып, өлгенiмiз тiрiлгендей, зор қуаныш екенiн» атап к өрсеттi.
• Күлтегін жыры, париоттық рух беретін батырлы қ
жыры. Мәтінінің негізі Түркі ұлтының тек тарихы
ғана емес Күлтегіннің батырлдығы мен ерлігін
бейнелейді. Кіші жазудың 27-ші бөлімінен ар ғы
қарайғы жазулары тек Күлтегіге арналған. Осы 27-ші
бөлімінде Күлтегіннің ағасы Білге қағанның "Інім
Күлтегінмен, екі уәзірімен өліп-тіріліп құрадым.
Сонды құрап, біріккен халықты от-су қылмадым.
Мен өзім қаған болғанда" сөздері жазылған.
• Күлтегін жыр жазуы 53 бөлімнен тұрса, соны ң 27-ден
53-ке дейінгі жазулары, Күлтегіннің батырлы ғын
және оның соғыстарда мол табыстарға жетіп
отырғандығынан мағлұмат береді.
• Қазіргі уақытта Күлтегінге арнап қойылған ескерткіш мәтіні
жазулары 732 жылы, Білге қағанға арнап қойыл ған
құлыптасындағы жазу 735 жылыдары жазыл ғанды ғы, бас қа да
Орхон – Енисей ескерткітеріне жататын көптеген құлыптас
жазулардың 716-735 жж. аралығында жазыл ған деп жорамалдауда.

• Күлтегін ескерткіші Түркі халықтарының баға жетпес мәдени
байлығы. Бұл құнды дүниенге түркі тектес халы қтар ғана емес
сонымен қоса әлем ғалымдарының назарын аударуда. Қазіргі
уақытта тарих және тіл білімі саласынан зерттелуде, әлі талай
ғылыми жаңалықтар туары даусыз. Ескерткішті ң 2001 жылы 18
мамырда Астанадағы Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия
Мемлекеттiк Университетiнiн бас ғимаратына орналастыруы Қаза қ
халқының арғы аталары Көне Түріктердің төл жазбаларыны ң
қаншалықты құнды мұра екендігін дәлелдей түседі.
Археологиялық материалдарды зерттеу әдісі

• Бұл әдіс халықтың ежелгі тарихына
байланысты,материалдық мәдени
ескерткіштер.Оған қалашықтар мен
қалалар,ежелгі қоныстардың қалдықтары,қабір
үстіне орналастырылған ескерткіштер,салт-
дәстүрлі құрылыстар.Адамның еңбек қызметін
сипаттайтын ескерткіштер,жекелеген
қазбалардың орны жатады.
ТҮЗДІК ӘДІС

• Бұл зерттеуде зерттеуші халық
туралы кең мәлімет алады.Бұл әдістің
негізгі мақсаты зерттеушінің ұзақ
уақыт этникалық ортаға кіріп өмір
сүруі.
ТАРИХИ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ АНАЛИЗ ӘДІСІ

• Бұл әдіс педагогикалық зерттеулерде
қолданылады.Онда халықтың білім
мәдениеті ғылымын зерттеуге
қолданылады.
Әлеуметтік зерттеу әдісі

• Бұл барлық әдістермен тығыз байланысты
халықтардың білімін әлеуметтік тұрғыда
бағалау.Этникалық қоғамның тәрбие
әдістері мен білім әдістерінің мазмұнын
зерттеу.
Салыстыру әдісі

• Мұнда педагогикалық құбылыстар
салыстыру,құру арқылы,әрбір
халықтың ұлттық тәрбиесімен
ерекшеліктерін заңдылықтары даму
деңгейіндегі айырмашылықтар
зерттеледі.
Педагогикалық эксперимент әдісі

• Бұл оқу мен тәрбиедегі ғылыми
негізделген әдіс.Бұл әдісте оқу мен
тәрбиелік жүйенің этнопедагогикада
қолдану,зерттеу.
Халықтық педагогикалық құбылыстарды теориялық зерттеу
әдісі

• Бұл педагогикалық құбылыстардың
тікелей
жақтарын,белгілерін,өзгешеліктерін
нықтайды.Анализдеу кезінде жеке
фактілерді топтастыру мен жүйелеуі
арқылы олардың ортақ және ерекше
ережелерін тағайындау.

Ұқсас жұмыстар

Этнопедагогиканың зерттеулерін талдау

Этнопедагогикалық зерттеу әдістері

Даму психологиясын зерттеу әдіс - тәсілдері

ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Жеке тұлға

Этнопедагогиканың зерттеу әдістері

Стереотаксикалық әдіс

Жаппай бақылау

Ғылыми - педагогикалық зерттеу әдістері

Оқу дағдылары

Пәндер