Ойлаудың әдістері, формалары және түрлері

Ойлау

Ойлау заттар мен құбылыстардың

жалпы сипаттарын, олардың

арасындағы табиғи байланыстары

мен қатынастарын бейнлейтін

психикалық

процесс

Ойлау әдістері

Талдау

Талдау деп белгілі бір затты, құбылысты, процесті оның құрамды элементтеріне,

бөліктеріне, сипаттарына ажыратуды айтады

Салыстыру

Салыстыру - бұл заттар мен олардың жеке элементтерінің, белгілерінің

арасындағы ұқсастық пен айырмашылықты белгілеу.

Абстракция

Заттардың бірқатар қасиеттерін ойша дерексіздендіріп, қандай да болса, бізге керек қасиетін бөліп алып қарау

Нақтылау

Жеке заттар мен нәрселер туралы ой

Бір немесе бірнеше пікірлерден жаңа пікір шығаратын ойлау формасы - ой қорытындылары

деп аталады

дедуктивті

индуктивті

, Шығу тегі мен пайда болуы (генезі) бойынша ойлау келесі түрлерге жіктеледі:

Көрнекі-әрекеттік ойлау-мәселені шешу жағдаятын шынайы түрлендіретін, бақыланатын қозғалыстық әрекет арқылы іске асатын ойлау түрі. Мысалы кіші жастағы балалармен жүргізілген тәжірибеде иінтіректің оң жағына бала үшін тартымды, оны алу тілегін туғызған ойыншық бекітілген. Үстелдегі ойыншықты қолмен алу мүмкін емес. Бір ғана жол бар - сол жаққа бекітілген тұтқаны пайдалану.

Көрнекі-бейнелік ойлау-жағдаят тек бейне жоспарында ғана түрленетін ойлау түрі. Психологияда сонымен қатар дербес түр ретіндебейнелік (немесе көрнекі-бейнелік) ойлау бөліктеніп тұрады.

Сөздік-логикалық (пайымдаушы) ойлау-тілдің және тілдік құралдардың көмегімен шығарылатын ұғымдарды, логикалық құрылымдарды пайданумен сипатталатын ойлаудың негізгі түрлерінің бірі.

Мәселенің түріне байланысты:

Теориялық ойлау-ғылыми ұғымдарды пайдалану негізінде заңдар мен ережелерді танып-білуден тұратын ойлаудың жоғары дамыған түрі.

Практикалық ойлау-ақиқатты физикалық түрде өзгертуге дайындық күйін (мақсат қою, жоспар, жоба, схема құру) білдіретін ойлау түрі. Бұл ойлау түрі кеңес ғылым-психологы Б. М. Тепловпен едәуір көп зерттелінген.