Гүлдер әлемі

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ
МИНИСТРЛІГІ СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

БАӨЖ
Орындаған: Аққазынова Ж.Ғ.
Тексерген: Джанманова Г.Е.
Тобы: АГ-213
Гүлдер әлемі
Гүл дегеніміз - көбеюге қажетті, жыныс
мүшелері бар, бұтақтанбайтын, түрі
өзгерген, қысқарған өркен.
Гүлдің құрылысы. Гүл серігі

Егер гүлде гүл серігінің
екеуі де(тостағанша, күлте)
болмаса гүл серіксіз гүлдер
деп аталады.

Тал, терек гүлі
Гүлдің құрылысы. Дұрыс гүл

Гүл жазықтығына
бірнеше сызық
жүргізгенде бірдей
бөліктерге бөлінсе
дұрыс гүл деп аталады.
Мысалы: алма,
итмұрын, қазтабан т.б.
Гүлдің құрылысы. Бұрыс гүл

Егер гүл жазықтығына
бірнеше сызық
жүргізгенде теңдей
бөлінбесе бұрыс гүл
деп аталады. Мысалы:
соя, бұршақ, үрме
бұршақ, ас бұршақ т.б.
Гүлдің құрылысы
Гүл серігі

аталық Гүлдің
негізгі
аналық бөліктері

күлте
Әр түсті

тостағанша жасыл

гүл табаны
гүл сағағы
лалагүл

қызғалдақ

інжугүл
р ау
оңы
қ

за
ро
Қоңыраугүл (Campanula) – бір немесе көп жылдық
шөптесін өсімдіктер.
ТМД елдерінде 150-дей түрі белгілі.Қ азақстанда,
көбінесе, Ақтөбе, Шығ ыс Қазақстан облысында, Тобыл, Есіл
алқабында, Жетісу (Жоңғ ар), Іле, Күнгей Алатауларында өсетін 10 түрі
бар. Ара тісті жапырағ ы кезектесіп орналасқан.
Тостағ анша жапырақшалары 5 тісті түтік пішінді, жатынымен бірігіп
кеткен. Гүлінің күлте жапырақшалары 5 қалақты, қоңырау
тәрізді, ақ, көк, ақшыл көк түсті. Гүлдері сыпыртқы немесе шашақ
гүлшоғ ырына топталғ ан. Жемісі 3 – 5 ұялы, қақырап ашылатын
қорапша. Айрықша маңызы бар түрі – рапунцел тәрізді қоңыраугүл
(campanula rapunculoіdes). Оның биіктігі 30 – 100 сантиметр. Саба ғы тік
өседі. Жапырағ ы жұмыртқа не қандауыр пішінді. Көк, күлгін түсті гүлі
бір-бірден қысқа гүл сағ ағ ында
орналасқан. Шілде – тамызда гүлдеп,қыркүйекте жеміс береді.
Жапырағ ы мен тамыры жеуге жарамды. Қоңыраугүлді әсемдік,
тағ амдық және дәрілік мақсатта қолдану үшін өсіреді.
Шегіргүл (лат. Viola tricolor) — фиалка туысына жататын
шөп өсімдіктерінің бір түрі. Мұны кейде: «үштүсті гүл», «ағ айынды
гүл», «бақ фиалкасы» деп те түрліше атайды.
Шегіргүл тұқ ымдасына жататын көп жылдық шөптесін өсімдіктер,
кейде шала бұталар. Жер шарында негізінен қоңыржай аймақтарда
кездесетін 500-ге жуық түрі белгілі. Қазақстанның барлық
аймақтарындағ ы шалғ ынды жерлерде, тауаралық шалғ ынды
алқаптарда, өзен жағ аларында, орман арасында, жыраларда өсетін
31 түрі бар. Жиі кездесетіні — үш түсті шегіргүл (Viola tricolor). Оның
биіктігі 10 — 15(25) см. Сабағ ы тік, аласа. Жапырақтарының пішіні әр
түрлі: төм. жапырақтары жалпақ, жұмыртқа пішінді, ал жоғ арғ ылары
— жіңішке, қандауыр тәрізді, шеті иректеліп келеді. Гүлдері ірі, қос
жынысты, ұзын гүлсағ ағ ында (ұзындығ ы 3 — 12 см) орналасады.
Аналық мойны шар тәрізді. Жоғ арыкүлтесі қанық көк, қошқыл, екі
жағ ындағ ылары — ашық көк, төменгілері — сары түсті
болады. Сәуір айында гүлдеп, шілде — тамызда жеміс салады. Жемісі
— үшұялы қауашық, піскен кезде өздігінен жарылып кетеді.
қолданады.
Қырмызыгүл (лат. Caléndula) — күрделігүлділер тұқымдасына
жататын жартылай бұта, бір жылдық, кейде көп жылдық
шөптесінөсімдік. Биіктігі 50 см-дей. Сабағ ы бұтақтанып өседі.
Жапырақтары ұзынша қондырма, қандауыр пішіндес, жиектері тегіс.
Гү л шоғ ы ұзын гүл сидамына орналасқан себетгүл, оның шетін 1 —
2 қатар жапырақ қоршап тұрады. Гүлі көбіне сары, сарғ ыш түсті,
сондай-ақ қос жынысты, хош иісті. Тұқымы тағ а
пішінді. Мамыр айының аяқ шенінен бастап, суық түскенге дейін
гүлдейді. Жемісі — дәнек. Қазақстанның барлық аймағ ында
егілетін 1 ғ ана түрі бар, ол — дәрілік қырмызыгүл (С. offіcіnalіs).
Оның құрамында календен атты ащы зат, шайыр, әр
түрлі қышқылдар, шырышты заттар
және каротиноидтар, алкалоидтар, эфир майы бар. қырмызыгүлдің
дәрілік қасиеті ежелгі Грекияда белгілі болғ ан. Халықтық
медицинада қырмызыгүл жара, безеу, шиқан, ұшық және көз
ауруларын емдеуге қолданылады. Себеті тамаққа пайдаланылады.
Саябақтар мен гүлзарларда әсемдік үшін қолдан егіледі.
Қалампыр (Dianthus) — қалампырлықтар тұқымдастарына
жататын біржылдық және көпжылдық өсімдіктерінің бір туысы.
Қалампырдың Азияда, Африкада, Еуропада шөп және бұта болып
есетін 300-дей түрі бар. Солардан бұрынғ ы КСРО жерінде
өсетіндері — 80. Қалампыр топтанып өседі. Гүлінен эфир майы
алынады. Қалампырдың бірнеше түрі декорация ретінде
теплицаларда, құмыраларда өсіріледі. Кейде шала бұта түрінде де
кездеседі. Қазақстанның далалық аймақтарында, су алабындағ ы
шалғ ындарда, тасты төбе баурайында, шалғ ынды тау бөктерінде
өсетін 29 түрі бар. Еуразия мен Африкада, негізінен, Жерорта теңізі
жағ алауларында кездесетін 300-ге жуық түрі белгілі. Кейде шала
бұ та түрінде де кездеседі. Қазақстанның далалық аймақтарында,
су алабындағ ы шалғ ындарда, тасты төбе баурайында, шалғ ынды
тау бөктерінде өсетін 29 түрі бар. Көбінесе қызыл, қызғ ылт, ақ, ала
түсті, хош иісті, дара гүлдері сабағ ы мен бұтағ ының басында
жетіледі. Гүл жапырақшаларының шеті тілімденген не ара тісті
ирек.
Жалбыз (лат. Méntha piperíta)- еріндігүлділер тұқымдасына
жататын көп жылдық тамырсабақты өсімдік. Қазақстанда жалбыз
туысының 10 түрі өседі, соның ішінде дәрілік мақсатта бұрышты
жалбыз қолданылады. Ол - хош иісті, көп жылдық шөптесін өсімдік.
Сабағ ы тік, жапырақтары қарама қарсы орналасқан болады. Оныӊ
дала жалбыз, су жалбызы, бұйра жалбыз, кермек немесе б ұрыш
жалбыз секілді маӊ ызды түрлері бар. Дала жалбызы суармалы
жерлерде, өзен, көл, бұлақ маӊ ында, шалғ ындықтар мен
тоғ айларда, арық бойында өседі. Оны сабынныӊ иісін жақсарту
ү шін пайдаланады, дәрілік те маӊ ызы бар. Ал кермек жалбыздыӊ
жапырағ ы мен гүл шоғ ынан жалбыз эфир майы алынады. Бұл
майдыӊ негізгі құрам бөлігі - ментол. Ментю парфюмерия,
косметика кондитер, кондитер, тамақ өнеркәсібінде, сондай- а қ тіс
порошогы мен пастасын жасауда пайдаланылады. Жүрек тамыр
жұйесі ауруларына қарсы қолданылатын дәрі Валидол осы
ментолдан алынады.
Құлмақ (Humulus lupulus) – тұт тұқымдасына жататын
шырмалып өсетін қос үйлі өсімдік. Қазақстанның барлық
жерінде кездеседі. Негізінен ылғ алды жерлерде өседі. Биіктігі 3
– 5 метр. Жапырағ ы қарама-қарсы орналасқан, ұшы үшкір.
Гүлі сарғ ыш, жасыл түсті, аналығ ы – біреу, масақ пішіндес, 5
аталығ ы сыпыртқы тәрізді гүлшоғ ырында орналасқан. Маусым
– шілде айларында гүлдеп, шілде – тамызда жемісі піседі.
Жемісі – жаңғ ақша. Құлмақ бүрінен сыра қайнатуғ а қажетті
шикізат алынады. Оның құрамында 8 – 10% илік және жұпар
иісті заттар бар. Медицинада, косметикада қолданылады.
Құлмақтың жалбыз, шүйіншөп, т.б. өсімдіктермен бірге
қайнатылғ ан тұнбасын циститпен ауырғ анда ішеді. Сабағ ынан
қап тоқитын және жіп есетін талшық алынады. Құлмақты
техникалық дақыл ретінде де өсіреді.
Назарларыңызға рахмет

Ұқсас жұмыстар

“Мен зорлық – зомбылыққа қарсымын”

Алтын Орда дәуір әдебиеті

Екі айырма бойынша белгісізді табуға берілген есептерді шығару

Қарбыздың халық шаруашылығындағы маңызы, морфологиялық және ботаникалық сипаттамасы

Гүлшоғырлар,биологиялық маңызы

Гү лдің құ рылысы меи диаграммасы

Пәндер