Мінез

Презентация қосу

Міне
з
Орындаған:Ахмадиева Н
Тобы: ПХ-315
Тексерген:Тезекбаева М
• Мiнез жеке адамның өзiне тəн
қылық əрекетiнде, тiл
қатынасында тұрақты
қалыптасатын дара
ерекшелiктерiнiң жиынтығы.
• Мiнез нақты адамның шыншыл,
адал, ақкөңiлдiгiне орай
сипатталмайды, аталған сапалар
əртүрлi жағдайларды көрiнiс
беретiн жеке адам қасиеттерi.
Адам мiнезiн бiле отырып, оның
алдағы ықтималды əрекеттерi
мен қылықтарын күнi iлгерi
барластырумен оларға тиiстi
реттеулер жəне түзетулер
ендiруге болады. Мiнездi
адамның қандай əрекетке
келетiнiн жаңылмай, дəл айтуға
болады.
• Адам мiнезiнiң белгiлi түрде қалыптасуы оның қоршаған
дүниеге қатынасына байланысты. Бұл қатынастардың мəнi
адам араласып, байланысқа келген өмiрлiк объекттердiң
маңызымен анықталады:
• 1.     Басқа адамдармен қатынасына қарай (шыншыл өтiрiкшi,
əдептi дөрекi т.б.).
• 2. Орындалатын iс қызметiне орай (еңбеккер - ерiншек т.б.)
• 3. Өз басына болған қатынасына байланысты (сыншылөзiмшiл
т.б.).
• 4. Заттарға қатынасынан (сақи ашкөз, ұқыпты - салақ т.б.).
• Аталған қатынастардың бəрiнiң де мiнез түрiнiң
қалыптасуында үлкен маңызға ие екенi сөзсiз, дегенмен
тұрақты, нақты мiнездiң орнығуы ең алдымен адамның
адаммен, қоғамға араласып, қатынасу дəрежесiне тəуелдi.
Ұжымнан тыс тұлғаның жолдастық, достық, махаббат, т.б.
формаларда көрiнетiн iзгi ниеттерiнен бөлек мiнез түрi
болмайды. Адамдар өзара ұзақ қатынасқа келе отырып, бiрi
екiншiсiнiң мiнезiне таңбасын салады, осыдан кей адамдар
əрекетқылығында өзара ұқсастыққа келедi немесе
қарамақарсы, бiрақ бiрiнiң кемшiлiгiн екiншiсi толықтыратын
Мiнезде жеке бiтiстер жəне
сапалармен қатар тұлғаның қоршаған
ортаға икемдесуiн қамтамасыз етушi
жалпы қылық тəсiлi мiнез типтерiн
ажыртуға болады. Мiнез типiн
анықтауда нақты адамдар мiнезiнiң
жалпы да мəндi, өмiрлiк қажеттi
тараптары ескерiледi.
Осыған орай мiнез келесi типтерге
бөлiнедi:
• 1.    Үйлесімді (гармонический)
мiнез типi қоршаған ортаға
икемдiлiгiмен ерекшеленедi. Мұндай
мiнездi адамда iшкi
қарамақарсылықтар болмайды,
ойлаған ойы мен iстеген iс бiрбiрiне
сай келедi. Көпшiл, ерiк күшi мол,
қайсар, бiр сөздi. Өмiрдiң барша
қиын жағдайларында таңдаған
бағытбағдарынан қайтпайды,
көзқарас, талғамын ауыстырмайды.
Мақсатмұраттары мен принциптерi
үшiн күреске дайын. Бұл
адамдардың өмiр сүру тəсiлi
жағдайға бағыну емес, оны өз
2. Іштей қарамақарсылықты,
бiрақ сырттай келісімді (внутренне
конфликтный, но внешне согласованный)
мiнез адамы. Бұл типтi адамның iшкi
ниеттерi мен сырт əрекет қылығы
арасында келiспестiк бола тұрып, өзiнiң
қоршаған ортамен қатынасында əлеумет
талаптарына ыңғай бередi, iсəрекетiн
соларға бағындырып, үлкен күшпен
орындайды. Өзiн ерiк билiгiнен бiрде
босатпайды, жан, ой дүниесiн сырттай
болмыс шындығынан ажыратпаудың
жолдарын iздестiруге дайын тұрады.
Сыртқы дүниемен болған араздықты
мұндай адамдар өздерiнiң ойпiкiрлерiн
қайта қарастырумен, психологиялық
қорғаныс iздестiру жəне əлеумет
қолдамаған күнделiктi тұрмыс күйбеңiне
берiлмеу жолдарымен шешуге бейiм
келедi. Қоғам мүшелерi қабылдаған
рухани құндылықтарды мойындайды, бiрақ
сыртқы жағдайларды өзгертуге ынталы
• 3.     Икемі кем,
қарамақарсылықты (конфликтный с
пониженной адаптацией) мiнез адамы: көңiлкүй,
ниеттерi мен əлеуметтiк борыштары арасында
үйлеспестiк орын алған, шамданғыш, ұнамсыз
эмоциялары басым, тiлдесу қабiлетi нашар
дамыған, iсəрекетiн ақыл сарабына сала
бермейдi. Бұл мiнез
адамдарына тəн қасиет: қоршаған дүниемен
арақатынасын нақты əрекетқылық жүйесiне
келтiрмеген,
өмiр желiсi қарапайым бағытты тез өзгерiп
тұратын қажеттерi, олар пiкiрiнше, қандай да
күш жұмсамайақ
бiр сəтте қанағаттандырылуы тиiс.
• Олар өмiр үшiн күреске дағдыланбаған,
қажырсыз. Балалық шағында бұл адамдар
шектен тыс мəпеленiп, төңiрегiндегiлердiң
орынсыз артық қамқорлығынан дербестiк
қалыпқа үйренбеген. Осыдан, əрқандай
кедергiден қорқады, ойланып, жол iздестiруге
шамасы жетпейдi. Қиыншылықтарды абыржумен
қабылдап, ырықсыз психологиялық
қорғаныстармен (шарбаялық, қыңырлық,
• 4.     Тиянақсыз (вариативный) мiнездi адам
бағытбағдарының тұрақсыздығынан, принциптiк
бостығынан
төңiректегi жағдайға ыңғайшыл келедi. Жеке
адамдық деңгейi төмен. Тұрақты мiнезқұлығы
қаланбаған,
осыдан барша iсəрекетiнде қоршаған ортаға
ыңғайлану, қатынас адамдарына жағымпаздану
бұл
адамның бойына сiңген мiнездiк көрiнiс.
• Мұндай адамдардың iшкi жан дүниесi дөрекi
қарапайымдылыққа негiзделген; тiршiлiк үшiн
болған əрекетқимылы тiке, бiрбеткей. Күнделiктi
күйбең мүдделерiне жетуде ойланыптолғануды
бiлмейдi, өз мүдделерiн шектей алмайды. Олар
үшiн кедергi бiреуақ сыртқы; iшкi сапалық,
жандүниелiк қиыншылықтарды өлшестiруге
ақылы жетпейдi, бар көздегенi мол, оңай олжа,
бiр мезеттiк игiлiк. Бұл адамдардың барша
ынтаықласы, нақты, қалыпты жағдайды
пайдаланумен қажеттерiн мейлiнше толық
қамтамасыз ету. Ыңғайласу, жағымпаздықпен
iшкi дүниесiн тысқы жағдайларға бағындыру
мұндайлардың негiзгi мiнездiк болмысы.
• Мiнез құбылысын зерттейтiн ғылым характерология ұзақ даму
тарихына ие. Ғасырлар бойы бұл психология саласы мiнездер типiн
саралап, адамның əртүрлi өмiр жағдайларындағы əрекетқылығын
болжастыру мақсатында əрқандай мiнез сипатын нақтылаумен
шұғылданып келдi. Адамның тума емес, өмiр барысында қалыптасатын
белгiсi болғандықтан, мiнез типтерiн жiктеу көбiне тұлға дамуындағы
сыртқы, жанама факторларға негiзделедi. Осы бағытта ежелден өрiстеп
келе жатқан, мiнез танып, əрекетқылық болжастырудың психологиялық
жолдары бар. Солардың кейбiрiне қысқаша түсiнiк:
• Жұлдызнама (гороскоп) адам мiнезiн туған күнiмен байланыстырып
түсiндiредi. Жалпы қабылданған уақыт өлшемдерi белгiлi кезең,
аралыққа бөлiнедi, олардың əрқайсысына нақты белгi, символ берiледi.
Осы символға (ағаш, от, су, жануар т.б.) тəн əртүрлi қасиеттерге орай
адам мiнезi суреттеледi. Мысалы, кельт жұлдызнамасында 22
желтоқсан мен 1 қаңтар аралығында туылған алмаға тектес, осыдан
мұндай адам сүйкiмдi, ақ жарқын, кеуiлшең т.б., ал қазақы
жұлдызнамада жоғарыда аталған күндерi туылғандар таутеке, яғни
мұндайлар өжет, тұрақты, төзiмдi, тұйық, сыршыл келедi.
• Физиогномика (phisis табиғат,
gnomon бiлу) адамның сыртқы
келбетiне жəне сондай келбеттi
тұлғаларды ұқсастығымен белгiлi
топқа бiрiктiрiп, олардың
психологиялық сипатын анықтайтын
ғылым. Адам дене бiтiстерiне қарай
жануармен салыстырылады да сол
жануарға тəн мiнез ерекшелiгi оған
таңылады. Мысалы, Аристотель
пiкiрiнше, адамның мұрын танауы
өгiздiкiндей жуан да қалың болып
келсе, ол ерiншектiк белгiсi;
шошқадай кең танау, жалпақ мұрын
ақымақтық; қой, ешкi жүнiне ұқсас
шашты адам үркек; доңыз, арыстан
қылшықтарындай тiке шашты адам
ержүрек, батыл ж.т.б.
• Адамның басқа да келбет көрiнiстерi
(көз, ауыз, отырыстұрыс т.б.)
негiзiнде мiнездi байқастыру осы
физиогномика аймағында жоғары
• Хиромантия (сһеіг қол, тапііа бал
ашу) адам мінезін алақанның тері
бедерлері, түсі арқылы
болжастыру жүйесі.
• Дерматоглифика бармақ, алақан
терісіне тумадан түсетін өрнектер
арқылы адам мінезін анықтайтын
ғылым жүйесі.
• Графология мəнерлі əрекет жазу
таңбасына орай адам мінезін
анықтауға бағытталған ғылым.
• Əдебиеттер:
• 1. Левитов Н.Д. Психология характера. М., 1969
(1826, 4254, 5786, 117127, 332377 беттер).
• 2. Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии.
Т.2. М., 1989 (211235 беттер).
• 3. Стихов И.В. Психология характера. Саратов
1970, (380 беттер).
• 4. Бодалев А.Л. Психология личности. М., 1988,
(1124 беттер).
• 5.Галин А.Л. Личность и творчество.
Новосибирск, 1989 (733 беттер).
• 6.Гиппенрейтер Ю.Б. Введение в общую
психологию. Курс лекции. М., 1988, (257280
беттер).Личко А.Е. Психология и акцентуация
характера у подростков. Л., 1983 (610 беттер).

Ұқсас жұмыстар

ТҰЛҒАНЫҢ ҚАБІЛЕТІ

ҰЛЫҚБҮБІ ДЕВИАНТТЫ МІНЕЗ - ҚҰЛЫҚ

Девиантты мінез

Девиантты мінез - құлық ұғымы

Мінез туралы

Мінез - құлық тәрбиесі, мәдениеті және нормалары

Мінездің қалыптасуы туралы ақпарат

Мінездің типтері

БАЛАНЫҢ МІНЕЗІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖӘНЕ ТӘРБИЕЛЕУ ЖОЛДАРЫ

Девиантты мінез - құлықты балалармен педагогикалық жұмыс жайлы ақпарат

Пәндер