Отбасы - бала тәрбиесін қалыптастырушы ең алғашқы бесік

Презентация қосу

Отбасы - бала тәрбиесін
қалыптастырушы ең алғашқы
бесік

Орындаған: Молдабаева Азиза
Т-413 топ
Мақсаты:
Бала тәрбиесіндегі ата-ананың алатын
орнының ерекше екендігін түсіндіру.
Жанұядағы ата –анамен баланың
арасындағы қарым қатынасты нығайту.
Ата –анаға деген бала махаббатын ояту.
Мектеп, ұстаз, ата- ана үштігін нығайту.
Отбасы мүшелері арасындағы
бауырмалдық, қайрымдылық достық
қарым –қатынасты қалыптастыру, үлкенді
сыйлауға сыпайы, ілтипатты болуға
тәрбиелеу.
Жоспар
I - бөлім: Баланы қалай дұрыс
тірбиелеу керектігі жайлы түсініктеме
II - бөлім: Ата-аналар тәрбиесі
әдістері
III- бөлім: Бала тәрбиесіне қатысты
нақыл сөздер
IV- бөлім: Қорытынды
Қазақстан Республикасының
Конституциясында «Балаларына
қамқорлық жасау және оларды
тәрбиелеу - ата - ананың табиғи
құүқығы әрі парызы»-деп
отбасының міндеті анық
көрсетілген.
Тәрбие мәселесінің қаншалықты маңызды екенін Абдолла
Аблонидің тәрбиеге байланысты айтқан: “Тәрбие – біз үшін не
өмір, не өлім, не құтылу, не бақыт, не қайғы мәселесі”, —
сөзінен белгілі.
Қазіргі кезде тәрбие мәселесі өзінің өткірлігі жағынан еліміздегі
Арал, Балқаш сияқты экологиялық проблемалардан кем емес,
сондықтан тәрбие мәселесін экологиямен қатар қоюға тиіспіз
деп ойлаймын.
Ал бала тәрбиесінде — отбасы ең үлкен мықты тәрбие оша ғы.
Баланың адамдық қасиеттері мен әдептілігі, оның болаша қта
қандай адам болуы өзі туылған отбасында алған тәлім-тәрбиесі
мен ондағы қарым-қатынасқа байланысты. Өйткені ата-ана —
басты ұстаз. Баланың заманына лайық азамат болып өсуі –
алдымен ананың ақ сүтімен, абзал тәрбиесінің жемісі.
Ата-ана  басшылыққа алу
қажетті  ұстанымдар:

1.Баланың ең алдымен денсаулығын
қадағалау қажет
2. Баламен жақын дос,сырлас болуға
тырысу.
3.Баланың ісіне күдікпен қарамай
,түсіністікпен қарау
4.Баласының достарының арасына
түспеу
5.Балаңыздың немен
айналысатынын,қандай іске икемді екенін
бақылау
6.Баланы еркін тәрбиелеу.
7.Баланы ойланып сөйлеуге
дағдыландыру.
8.Баланың өзіне деген сенімін
қалыптастыру.
«Қазақстан - 2030»
бағдарламасында балаларымызды
алыс болашақта қандай сапада
көруіміз керектігі туралы
айтылған. Сонымен бірге «Отбасы
туралы Заң»,»Жоғары және орта
білім тұжырымдамасында» әрбір
отбасында өзінің ұрпағын
тәрбиелеп, қатарға қосу міндеті
жүктелген. Сөйтіп, отбасының
әуел бастан - ақ өзіне тән киелі
міндетін орындау қажеттілігі
бекемделе түсті.
Перзент үшін дүниеде ең жетілген, білімді де
мәртебелі адам - оның ата - анасы. Ал, ең әдемі
де жарық үй - оның туылған үйі. Сондықтан да
жас баланың дамуына ата - ананың орны
ерекше.
Отбасы тұлғаның әлеуметтенуін қамтамасыз
етеді, оның тәндік, моральдық және еңбектік
тәрбиесіне болған мүмкіндіктерді мейлінше
шоғырландырып, іске қосады. Қоғамның азамат
мүшесі отбасыдан бастау алады, қоғам келбеті
отбасыдан көрінеді. Отбасының аса маңызды
әлеуметтік қызметтері - азамат тәрбиелеу,
патриот қалыптастыру, болашақ жанұя
игерген кемелдендіру және мемлекет заңдарын
мойындап, құқықтарын сауатты пайдалана
білетін қоғам мүшесін жетілдіру.
Балалар өз бойынан ата - анасының бар болмысын
көрсетсе, керісінше ата - аналар да өмірінің
жалғасын балаларынан көреді. Әсіресе, балаларды
жас кезінен бастап тазалыққа, жинақы -
ұқыптылыққа, еңбекті сүюге және оның қадір -
қасиетін түсінуге, үлкендерді соның ішінде жасы
үлкен қарттарды құрметтеуге және оларға
мейіріммен қарауға, ал өзінен кішілерге қамқор
болуға үйрету ежелден келе жатқан тәрбие
құндылықтары болып саналады. Ата - аналар өсіріп
отырған ұл - қыздарын жағымсыз қылықтардан
сақтандырып отырған. Сондықтан да баланың
бойынан көрінген кейбір арзымайтын кемшіліктерді
дер кезінде түзеп, ескерту жасап тұрудың маңыз
үлкен болған. Себебі бүгін арзымайтындай болып
көрінген кішкентай қателік, ертең үлкен бір даулы
мәселеге жол ашып беруі мүмкін. Ал мұның соңы
жақсы нәтижеге алып келмейтіні рас.
Отбасында жасы кіші балаларды ұқыптылық негізінде тәртіпке салу,
мәдениетті етіп тәрбиелеу, оларды өздерінен үлкендерді құрметтеуге,
оларға «сіз» деп сөйлеуге, сәлемдесу ережелеріне мән беруге, жағымсыз
қылықтардан өздерін аулақ ұстауға үйретіп бару да өте қажетті маңызды
мәселе.
Кейбір ата - аналар өз перзенттерін шектен тыс еркелетіп, баланың бетінен
қақпай, көңіліне қарап тәрбиелейді немесе отбасындағы өнегелі тәрбие
мөлшеріне немқұрайдылықпен қарайды. Ал мұндай көріністер баланың
бойында кері қасиет пайда болуына тікелей жағдай тууына себеп болады.
Бұндай қолайсыз жағдайларға тап болуына баланың өз ата - анасы кінәлі
емес деп қалай айта аласыз. Бірақ осындай ата - аналар өз кемшілігін сезініп,
өздері мойындай да бермейді. Бұл тәрізді жағдайлар аз болса да өмірде
кездесіп тұратын шындық.
Қаншама ата - ана болса, баланы тәрбиелеу әдістері де,
түрі де соншалықты болатыны анық жағдай. Олаға:
жылы сөзбен көндіру, көнбесе қорқыту, айқайлап үркіту,
мақтау мен мадақтау, қаталдық құрсауына салу,
жазалау т. б. Әдістер ата - аналар таңдаған тәрбиелік
бағыт - бағдарға тәуелді келеді: біреулері өз баласын тіл
алғыштыққа тәрбиелегісі келеді, осыдан олардың
таңдаған әдісі ересектер талабын мүлтіксіз
орындатуға бағдарланады. Екінші біреулері дербес, өз
бетінше ойлай білуге негіз болар тұлғалық қасиеттерді
орнықтыруды көздеп, осыған сәйкес әдістік жолдарды
таңдастырып, қолданады.
Отбасылық тәрбие арасында ата - аналар баршаға
бірдей ортақ жалпыланған әдістерді пайдалану үрдіске
айналған. Мұндай әдістер түрі: сендіру, жазалау, кей
отбасыларда педагогтер кеңесі мен тәрбиелік
жағдайлар әдейі жасалып қолданылады.
Ата - аналар тәрбиесі әдістерін іріктеу мен қолдануда
мына жағдайларды ескеруі керек деп ойлаймын.

3. Ата -
2. Ата - аналардың аналардың
1. Әрбір ата - ана жеке тәрбиесі мен тәрбиелік
өз баласының істерінің бірлігі, іс
болмысын жете
беделі, отбасында
орнатқан - әрекеттер
тани білуі қажет. әдістерінің
қатынастар сипаты.
басымдығы
болуы.
4. Ата - аналардың
педагогикалық мәдениеті,
тәрбиелік ықпаладардың 5. Отбасылық тәрбие
қыр - сырларын үйренуі, ережелері.
тұрмыстық қажеттілікке
айналдыру.
«Әкеге қарап ұл өсер, шешеге қарап
қыз өсер» дейді дана халқымыз. Осы
айтылған халық даналығына келсек,
бала кішкентай кезінен - ақ әр
нәрсеге әуестеніп, үлкендерге
көмектескісі келіп өседі. Баланың бұл
іс - әрекетіне кейбір ата - ананың
«жұмысымды бөгейсің, істеп
жатқан ісімді бүлдіресің» деп ұрсып
жіберетіні бар. Бұл - қате түсінік.
Бала тәрбиесі ол — үлкен бір ғылым. Бір отбасында жалғыз бала болса да, 6-7 бала болса да
балаға берілген тәрбиеде кемшілік болып жатады. Дана халқымыз бала т әрбиесіне көп көңіл
бөлген, қазіргі уақытта ол күндердің әдебін көру көп жағдайда мүмкін болмай отыр. Е ң әуелі
олар баланың алдындағы өз міндетін біліп, сол міндетті жеткілікті д әрежеде орындауы тиіс. Ол
дегеніміз, байлық пен барлық қана емес, балаға рухани байлық керек. Жа қсы мен жаманды
ажырата білгені жөн. Өмірдің мәні тек ақша мен байлық деген ойдан баланы аула қ салу қажет.
Адами қасиетті бала бойына дарыта білу кез – келгенімізді ң қолымыздан келе бермейді. Тіршілік
қамымен жүріп балаға мүлдем көңіл бөлмейтін де, өз машақатымен айналысып балаға
тәрбиенің керек екенін ұғынбайтын да, тәрбиеде ең бастысы тәртіп деп бала ға тым қатал
қарайтын да, қазіргі балаға қатты айтуға болмайды деп баланың ыңғайымен жүретін де, мені ң
жиған – тергенім балама жетеді деп қалтаға сенетін де, басқа жұрт не десе о десін мені ң балам е ң
тәуір бала деп баланы жақтап отыратын ата – ана да жоқ емес. Мен өз өмірімдегі осындай
жағдайларды ескере жүріп, балаға қойылатын талаптың да, о ған берілетін ерікті ң де өз шегі
болуы керек енеіне көз жеткіздім. Демек, бала мен ата – ана арасында өте тығыз байланыс ж үру
керек. «Баланы жастан» деген, бала тәрбиесі бесікте жат қаннан басталу керек. Бала жылады деп
көп көтерсе ол соған дағдыланады. Мезгілсіз мекенсіз тамақ берсе со ған да үйренеді. Бесікке
байласа жылай береді деп бесіктен жиі босата берсе, нәресте бесіктен м үдем шы ғып алады.
Осылайша бала бесіктен белі шықпай жатып өз дегенін жасатуға да ғдыланады. Бала үшке
толғанда «болады» мен «болмайдыны» білуі тиіс. Бала т әрбиесін бес жастан бастаймын дейтіндер
де бар. Бес жастан қазір мектепке барады. Сонда мектепке келгенде бала өзіне р ұқсат етілетін мен
етілмейтінді ажырата алмаса одан не үміт, не қайыр. Мұғалім о ған қалам ұстап жазуды үйрете
ме, әлде болатын мен болмайтынды ажыратуды үйрете ме.
«Дүниенің ең асылы, бағалысы -
адам, ал оның бақыты - бала»

«Адам бақыты - бала»

«Адам бақыты - бала, егер ол саналы
болса».

Сондықтан қазақ құдайдан бала
сұрағанда:

«О, құдай, бала - бер,
Бала берсең - сана бер!
Санасыз болса,
Қайта өзің ала бер» дегенінен сан ғасыр бойы
өз ұрпағын «сегіз қырлы, бір сырлы» өнегелі де
өнерлі, адамгершілік ар - ожданы жоғары,
намысқой азамат тәрбиелеп келгені - тарихи
шындық.
Бала тәрбиесі игілікті іс деп саналады. Бала -
табиғатынан өте құмарпаз, әуесқой және
тынымсыз айнала зерттеушісі. Әр бала басынан
сипағанды, жылы сөйлегенді, аялап еркелеткенді,
ертегі мен әңгіме тыңдағанды, ойын ойнағанды
ұнатады. Мұның барлығы - баланың бойындағы
ересектерден ерекшеленіп тұратын негізгі қасиеттер.
Бұл қасиеттер тек балаға ғана тән. Сонымен қатар
осы қасиеттерді баланың жастайынан ата - анасы
ескеріп тәрбие бергені дұрыс, ескерілмей қалған
жағдайда балалық шағынан шыққан ересектің
жағымсыз қылықтары мен іс - әрекеті ата - анасына
таяқтай тиеді, баланың болашағы болмайды. Осыған
қоса баланың сезімі де пәк екенін естен шығармаған
жөн. баланы періштеге теңеу осыдан шыққан ба
деген ой келеді.
Отбасында баламен қарым -
қатынас жасау үшін ата -
аналарға мына түрдегі кеңестерді
ескерген артық болмас деп
ойлаймын.
- баланы бар қалпында сүйіп, оны бала екеніне қарамастан құрметтеу
қажет;
- баламен қарым - қатынас барысында оның санасына әсер ететін
құрғақ сөз емес, керісінше сол сөздің қалай айтылғаны мен шын
көңілден шыққанын ескерген жөн;

- баланың не айтқысы келетінін ата - ана түсініп алып, жауап
қайтарғаны жөн, ал асығыстық жасаған жағдайда қорытынды
жасаудан сақтанған дұрыс;

- бала жасаған келеңсіз іс - әрекеті үшін ата - ана жаза қолдана білгені
жөн, ол баланың жауапкелікті болып өсуіне ықпал етеді. Бірақ
ешуақытта баланың намысына тиіп, қорламаңыз, себебі бала жаман
емес, оның қылығы жаман.
- бала жөнінде басқалар (мұғалімдер, көршілер) тарапынан айтылған
сын пікірлерден қорытынды жасаудан бұрын оның өзімен
әңгімелесіп, жасаған іс - әрекетінің себебін анықтап болған соң
шешім қабылдаған жөн, жұрт алдынды балам үшін беделімді
жоғалтамын деп қорқудың қажеті жоқ, керісінше өз балаңның
сенімінен айырылмағаның дұрыс;

- балаға үйрететініңді алдымен өзің үйреніп, біліп алғаның жөн;
- күнделікті балаға қанша рет «жоқ» деп, бетін қайтаратыныңызға
мән беріңіз, шыққан қорытындыдан шешім жасаңыз. Отбасында
бала ата - анасына түгелдей тәуелді екенін ұмытпаңыз;

- бала жастығына қарамастан, ата - ана тарапынан қадағалағанды
жек көреді, өз өміріне тек шын ықыласпен араласқанды ғана
ұнатады. Бала табиғатынан ата - анасын сүйеді;
- ата - ана баланы қиындықтардың құрсаында жалғыз қалдырмауға
тырысқаны жөн.
Бала тәрбиесінде
қолданылатын басты
әдістер, бұл - үлгі -
өнеге, бірлікті еңбек,
әңгіме - сұхбат, баланы
қолдау мен қуаттау
және қорғау.
Қорытынды

«Бала – өмір гү лі», «бала – біздің болашағымыз» сияқты
көптеген стандартты сөздер бар, бұ л шын мәнінде де
солай. Өйткені біз өз балаларымызды өсіріп, оларға
тә рбие мен білім беріп, болашақта олар бізге де көмек
қолын созады деген ниетпен, өмірде көмек беру ү шін
өмір сү реміз ғой. Кез келген балаға  ата-анасының
махаббаты қажет, отбасындағы қорғалу сезімі - ол ү шін
ең бастысы. Ендеше, өз баламызды жақсы көріп,
онымен ықыласты қарым-қатынас жасауға
уақытымызды аямайық,  шынында да  біздің келешегіміз
– олардың қандай болатындығына байланысты!
Пайдаланылған әдебиттер
Қуандық, О.
Қазақ этнопедагогикасындағы отбасы тәрбиесінің
педагогикалық шарттары: Пед. ғылымд. канд. ғылыми
дәрежесін алу үшін дайынд. дис. автореф. / О. Қуандық;
Ы. Алтынсарин атынд. Ұлттық білім акад.- Түркістан,
2009.

Әбілова, З.
Этнопедагогика оқулығы/ З. Әбілова; Қ. Қалиева.-
Алматы, 1999.

Табылдиев, Ә.
Қазақ этнопедагогикасы: Оқу құралы / Ә. Табылдиев.-
Алматы: Санат, 2001

Төреқұлов, Н.
Қанатты сөздер/ Н. Төреқұлов.- Алматы: Жазушы, 1977
з ғ а
ы ң ы
рл а р !
а з а т ! !
Н х м е
ра

Ұқсас жұмыстар

Бесік жыры – балаға берілетін алғашқы тәрбие

Отпен аластау

Отбасы және бала тәрбиесі

ОТБАСЫ - ТӘРБИЕ КӨЗІ САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ

Отбасы мүшелері

Мектеп жасындағы баланың тәрбиесіне қатысты кеңестер

Ауыл және қала баласы

Бірлесіп күн көретін, туыстық қатынаста тұратын адамдар тобы

Бала тәрбиесінде халықтық педагогиканың міндеттері мен бағыттары

Адам өмірінде отбасы және туыстық қатынастардың рөлі

Пәндер