Молекулалар қозғалысы. Термометр. Температуралық шкалалар

Презентация қосу

Молекулалар қозғалысы. Термометр.
Температуралық шкалалар

Физика пәнінің мұғалімі: Оңғарбай Ж.
Орман ауасының құрамына
кіретін газдар: 1 - азот, 2 - оттегі,
3 - аргон, 4 – көмірқышқыл
газы, 5 - су, 6 – озон, 7 –
терпинеол.
• фуллерен C80,
Молекулалар қозғалысы
• Молекулалар қозғалыс кезiнде бiр-бiрiмен өзара
тартылыс және тебiлiс әсерiнде болады.
• Тартылу және тебiлу күштерi r-дан тәуелдiлiгi әртүрлi,
сондықтан олардың қорытқы күшi нөлден өзгеше.
Белгiлi бiр r = r0 арақашықтықта тебiлу күшi арасында
тепе-теңдiк орнайды. Молекулалардың диаметрiмен
салыстырылатын бұл арақашықтық тепе-те ңдiк
жағдайына сәйкес келедi. r < r0 болғанда тебiлу күшi
тартылу күшiнен басым болады. Сонды қтан молекулалар
бiр-бiрiне ене алмайды.
• Олардың арасындағы арақашықтық r > r0 өскен сайын,
молекулалардың тартылуы тебiлуiн жеңе бастaйды.
Олардың ыршып кетуiне жол бермейдi. r >> r0 кезiнде,
молекуларалық күштердiң әсерi болмайды.
Қазiргi заманғы приборлар көмегiмен алынған
жеке атомдар мен молекулалар кескiнi. Суретте
вольфрам инесiнiң ұшында атомдардың
орналасуы (ақ дақтар)
Кремний пластинасы бетiнiң
микрофотографиясы келтiрiлген,
мұндағы дөңдер – кремнийдiң жеке
атомдары.
Температура
• температура денелер жүйесiнiң
жылулық тепе-теңдiк күйiн сипаттайды.
• өзара жылулық тепе-теңдiкте тұрған
жүйенiң барлық денелерiнiң
температуралары бiрдей болады.
• температура дене бөлшектерінің
орташа кинетикалық энергиясының
өлшемі болады, бұл энергия неғұрлым
көп болса, дененің температурасы
соғұрлым жоғары болады.
табиғат пен техникада кездесетін
кейбір температуралар
Адам есінен айырылатын критикалық температура + 42 °С
Жер бетіндегі ең жоғарғы температура (Солтүстік
+ 58°С
Африка)
Жер бетіндег ең төменгі температура (Антарктида) – 88 °С

Марстағы орташа температура – 60 °С

Шолпандағы орташа температура + 470 °С

Қағаздың тұтану температурасы + 233 °С

Май шам жалынының температурасы + 1100°С

Күн бетіндегі температура + 6000°С

Күн ядросындағы температура +15 000 000 К

Сұйық азоттың температурасы – 200 °С
Термометрлер өте көп түрлі
Термометр тарихы

Галилео Галилей 1592 жылы
суреттегі термоскоп принципін
жасады.
• Ең алғаш сұйық термометрді 1631 жылы
француз физигі Ж. Рей ойлап тапқан.
Температура шкалалары
• Мұздың еруі (00С) және судың қайнауы (1000С)
температуралары негізге алынып жасалған шкала
швед астрономы А.Цельсийдің құрметіне “Цельсий
шкаласы” деп аталады.
• АҚШ пен Англияда 1714 жылы неміс физигі
Фаренгейт ұсынған “Фаренгейт шкаласы” осы
уақытқа дейін қолданылады.
• Оның 3 тірек нүктелері бар. Алғашқысы 1709 жылғы
қатал қыс температурасы (00Ғ), екіншісі еріген
мұздың температурасы (320F), Үшінші тірек адам
денесінің температурасы (980F) алынған.
• 1848 жылы У. Томсон (лорд Кельвин) ұсынған
температураның термодинамикалық шкаласы
бойынша өлшенетін температура абсалют
температура деп аталады.
Температуралық шкалалар
Судың
қайнау
нүктесі

Мұздың
еру
нүктесі

Абсалют ноль

Фаренгейт Цельсия Кельвин
шкаласы шкаласы шкаласы
А-де ң гей
1. Суреттегі
термометрлерге
қарап бөлік құнын
анықтаңдар
(Фаренгейт және
Цельсия шкаласы
бойынша),
көрсетулерін
жазыңдар.
2. Зат
молекулаларыны
ң өте кіші
екендігін қалай
дәлелдеуге
болады?
В-де ң гей
1. Темір жолдың рельстерін неге бір біріне тиістірмей
арасына саңылау қалдырады?
2. Неге сүт, бензин сияқты сұйықтарды ернеуіне дейін
толтыра құюға болмайды.
3. Темір де, бетонда қыздырғанда ұлғаяды. Темірбетон
құрылыстарында іс жүзіне оның маңызы қандай?
4. Мыс бұрандаға темір гайканы қолмен бұрап кіргізді.
Артынан бұранданың біразын салқын цехқа, біразын
температурасы жоғары ыстық цехқа жөнелтті. Сонда
салқын цехтағы бұранадаларды қолмен бұрап алу
оңай ал, ыстық цехтағы бұрандаларды қолмен бұрау
мүмкін емес. Неге?
5. Мыс пластинкадан дөңгелек шеңбер сызылды. Егер
пластинканы қыздырсақ, шеңбер дұрыс қалпында
қала бере ме?
С-де ң гей
1. Берілген температураларды 00C, 150C,
-570C, 1000C, 1800C Келвин және
Фаренгейт шкаласына түрлендір.
2. 1500K, -25K,300K, 450K, 0K, -180K
температураларын Цельсия және
Фаренгейт шкаласына түрлендір.
3. 70F, -35F, 100F, -300F, 20F
температураларын Цельсия және
Kельвин шкаласына түрлендір.
Ү й ж ұ мысы

• §15 мазмұндау
• Есептер жинағынан 85-88 сұрақтарға жауап.
Рефлексия

• Бүгінгі сабақта қандай жаңа, қызықты
нәрселер білдіңіздер?
• Қандай түсініктерді есте сақтау қажет?
• Сабақта не ұнады? неге?
• Сабақтың несі ұнамады.?

Назарлары ң ыз ғ а рахмет!
Есіңе сақта-Remember!
Физика физика Physics
Табиғат природа The nature
Физикалық физический Physical
эксперимент эксперимент experiment
Теория теория The theory
Гипотеза гипотеза Hypothesis
Физикалық физические Physical sizes
шамалар величины
Құрал прибор The device
ХБЖ Международная The international
система единиц system of units
Дене тело Body
Зат вещество Substance
Материя материя Matter
Құбылыс явления The phenomena
Тәжірибе опыт Experience
Заңдар законы Laws

Ұқсас жұмыстар

Жылулық қозғалыс

ТЕМПЕРАТУРА ЖӘНЕ ОНЫ ӨЛШЕУ АСПАПТАРЫ

Сабақ Жаңа жоспары сабақ

Полимерлердің кристалды күйі

Siemens фирмасының температура өлшегіштері

Термоэлекторлық термометрлер

ЖЫЛУЛЫҚ СӘУЛЕ ШЫҒАРУ

Молекулалардың қозғалысы

Химиялық реакциялардың кинетикасы

Екі тізбекті тік автоклав

Пәндер