Өсімдіктерді сауық ыру. Гаплоидтық технология

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ атындағы МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Тақырыбы: Өсімдіктерді сауықтыру.

Гаплоидтық технология

Орындаған: Төлеубаева С.

Группа: БТ ̶ 307

Жоспар

Кіріспе

Өсімдік клеткаларын өсірудің қысқаша тарихы.

Апикальдық меристеманы өсіру

Көкөніс дақылдарын сауықтыру

Вирус жұққан өсімдіктерді айқындау

Вируствн таза материалдарды алу

Гаплоидтық технология

Тозаңқаптар мен тозаңдарды өсіріп гаплоидтарды алу

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе

Көптеген пайдалы өсімдіктер толып жатқан вирустар, бактериялар, саңырауқұлақтар қоздыратын ауыруларға шалдығады. Соның зардабынан жыл сайын олардың өнімдері төмендеп, сапасы нашарлайды. Клондық микрокөбейту кезінде стирильденген экспланттарды асептикалық жағдайда өсірудің арқасында өсімдіктер бактериялық және саңырауқұлақтық патогендерден сауықтырылады, бірақ сауықтырылады, бірақ сыртқы заласыздандыру эксплантты вирустан тазарта алмайды.

Вирустармен әдеттегі химиялық әдістермен күресуге болмайды, себебі олардың тіршілік әрекеті өздері ішіне енген қожа өсімдік клеткаларының метоболизімен тығыз байланысты.

Вирустар қоздыратын ауырумен күресудің негізгі жолы, ол ауырудан таза, сауықтырылған көшет алу. Соңғы кезде вирусы жоқ картоп және вегетативтік жолмен көбейетін өсімдіктерді алу үшін апикальдық меристеманы өсіру әдісімен бірге термоөңдеуді, хемотерапияны және вирустарды сарапқа салуды табысты қолданылады.

Өсімдік клеткаларын өсірудің қысқаша тарихы.

Клеткаларды өсіру деген ұғымға өсімдіктен бөлініп алынған клеткаларды, ұлпаларды, мүшелерді қоректік ортада заласыздандырылған жағдайда өсіру енеді. Өсімдік клеткаларын іn vitro жағдайында нәтижелі өсіру жұмыстарын ХХ ғасырдың 30-шы жылдары Ф. Уайт пен Р. Готре бастап еді. Өсімдіктің тірі клеткасы лайықты коректік ортада өзіне тән тотипатенттік қасиетін көрсетеді, яғни бүтін регенерант өсімдігін түзеді. Іn vitro жағдайында пайда болған өркені мен тамыры жетілген өсімдікті регенерант деп атайды.

Өсімдіктің жеке клеткасы жасанды ортада өздігінене дами алады. Тәжірибені алғашқы рет 1902 жылы Габерлант жүргізді, ал 1930 жылы Уайт оқшауланған тамырларды жасанды ортада өсіріп, олардың дамуын байқады. Осы әдіспен сәбіз тамырынан бөліп алған бөліктерді жасанды стирильді ортада жетілдіру арқылы каллус ұлпасы өсірілді. Каллус тек біріңғай паренхима клеткаларынан тұрады. Бұл факторлардың әсерімен каллус дифференциацияланып, одан әрі түрлі тканьдер пайда болады. Каллусты өсіру арқылы клеткалардың өсуіне, дамуына қажетті қоректік заттар, витаминдер мен гармондардың әсерлері зерттеледі.

Вирустар қоздыратын ауырумен күресудің негізгі жолы, ол ауырудан таза, сауықтырылған көшет алу. Соңғы кезде вирусы жоқ картоп және вегетативтік жолмен көбейетін өсімдіктерді алу үшін апикальдық меристеманы өсіру әдісімен бірге термо өңдеуді, хемотерапияны және вирустарды сарапқа салуды табысты қолданылады.

Жылумен өсіп келе жатқан өркен ұштарында вирустың көбеюі күшті тежеледі, сондықтан жаңадан пайда болған меристема клеткаларында вирустың болмауы мүмкін. Жылумен өңдеу нәтижелі болуы үшін донорлық өсімдіктерді жоғары температурада (34-40 0С) өсуге жақсы жағдай жасап ұзағырақ ұстау қажет. Сол кезде жаңадан өсіп шыққан өркендердің ұштары вирустан алас болады. Бірақ барлық өсімдіктер ұзақ мерзімді жылумен өңдеуге шыдамайды. Олардың өсуі бәсең болады, басқада жағымсыз өзгерістер байқалады.

Апикальдық меристеманы өсіру

Көкөніс дақылдарын сауықтыру

Жеміс -көкөніс дақылдарын сауықтыру үшін термоөңдеу, меристеманы өсіру және вирустық тестер арқасында сұрыптау тәсілдері қосыла аралас қолданылады

Вирус жұққан өсімдіктерді айқындау

Жылумен өңдеп меристеманы өсіру арқылы алынған материалда вирустың бар жоғын міндетті түрде тексеру керек. Ол үшін әр түрлі әдістер қолданылады:

3. Вирустарды анықтайтын жақсы игерілген сезімталдылығы жоғары тестің болуы.

4. Сауықтырылған материалдарды толық оңашалау жағдайында өсіріп көбейту

5. Сауықтырылған материалдың мөлшері жыл сайын алғашқы материалдың мөлшері жыл сайын алғашқы материалды жаңартуға жеткілікті болуы керек.

Вирустан таза материалдарды алу

Гаплоидтық технология

Гаплоидтық организмнің сомалық жасушаларында сыңар хромосомалар жиынтығы (n) болады, яғни толық жиынтықтың (2n) тең жартысы. Гаплоидтарды дағдылы селекция әдістерімен шығару (түрішілік және түраралық тозаңдану, рентген сәулесін түсіру және басқа стресс факторлармен ықпал ету) оңай емес және көп уақытты талап етеді. Ал аталық және аналық гаметофиттерді in vitro жағдайында өсіріп гаплоидтарды тез шығарып, селекция процесін жеңілдетуге болады. Бұл әдістер апомиксис процесіне негізделген. Апомиксис - организмдердің жыныссыз жолмен көбеюі.