Дәрумендер туралы

Презентация қосу

Дәрумендер

Орындаған: Тоқтарбеков С.Т.
Топ: Бт-407
Өндірісте өндірілген
дәрумендер
Дәрумендер туралы жалпы түсінік

• Дәрумен (Витамин)– адам мен
жануарлардың тіршілігіне, олардың
организміндегі зат алмасудың бірқалыпты
болуы үшін аз мөлшерде өте қажетті
биологиялық белсенді органикалық
қосылыстар. Витамин (латынша vіta –
тіршілік) туралы ілім.
Дәрумендердің ашылу
тарихынан...
1881жылы орыс дәрігері Н.И.Лунин өз
эксперименттері негізінде тамақ
құрамындағы қандайда бір ерекше
заттардың болмауынан ауруға
ұшырауын анықтады.

1911жылы поляк ғалымы К.Функ
тазартылмаған күрішпен қоректенген
көгершіндерді сал(паралич) ауруынан
емдеген затты күріш кебегінен алды. Ол бұл
затты витамин(лат.vita-тіршілік)деп атады.
Дәрумендер
Суда еритіндер Майда еритіндер

Н В F
Q

В D
С 12

В 66
А
В2 К Е
Ағзадағы дәрумендер
концентрациясының бұзылуы
• АВИТАМИНОЗ
• ГИПОВИТАМИНОЗ қандай да бір
витаминнің күрт
ағзадағы витаминдердің жетіспеушілігінен
жетіспеушілігі болатын ауру.
(Мысалы:бери-бери,
• ГИПЕРВИТАМИНОЗ пеллагра,
ағзадағы витаминдер құрқұлақ(цинга)
мөлшерінің артуы және т.б.)
Дәрумендерге сипаттама
Дәрумен Тәуліктік Маңызы Гиповитаминоз
атауы мөлшері

А дәрумені 1-1,5мг Эпителий -Тері құрғап жарылады;
(Ретинол) ұлпаларының -Қасаң қабығы бұзылады;
дамуын,қалып -Ақшам соқыр
ты өсуін ауруына шалдығады.
реттейді; -Баста қайызғақ пайда
Ферменттер
жұмысын болады;
күшейтеді; -Тамақтың сілемейлі
Көру пигменті қабықшасы жиі-жиі
–родопсиннің қабынады;
түзілуін
қамтамасыз
етеді;
А дәрумені - ретинол
• Эпителий ұлпаларының
дамуын,қалыпты өсуін реттейді;
• Ферменттер жұмысын күшейтеді;
• Көру пигменті –родопсиннің
түзілуін қамтамасыз етеді;
• Өсу витамині деп атайды;
• Жануартекті өнімдерде-
бауыр,сарымай,балық майында
көп.
• Өсімдіктекті өнімдерде-құрамында
каротин бар сәбіз,қызан, асқабақ,
тәтті қызыл бұрыш,өрікте көп.
• Тәуліктік мөлшері 1-1,5мг.
Қызғылт пигмент – каротин

• КАРОТИНОИДТАР ( лат. carota -сәбіз және грек. eidos -
түр), қызғылт және сарғыш табиғи пигменттер тобы.
• Жарық сәулесін сіңіру арқылы фотосинтез процесіне
қатысады; сперматозоидтың қалыптасуына;
• Эндоплазмалық тордың жарғақшасында сіңіріліп , секреттік,
тасымалдаушы нәруыздардың қалыптасуына әсер етеді;
• Митоз үрдісінде жасушаның бөлінуін реттейді.
• Адам ағзасына тағаммен түскен каратиноидтардан А
дәрумені түзіледі.
А дәруменінің
авитаминозы
• А дәрумені жетіспесе көз қызметін нашарлатып, ксерофтальмия
ауруын туғызады, теріде, көздің қарасында артық м өшерде
кератин деп аталатын ақуыздың түрі жинақталады. А
дәруменінен ретиналь деп аталатын зат түзіледі, ал ретиналь
родопсиннің – көру пигментінің активті тобы болып табылады.
Сондықтан А дәрумені жетіспесе адамның көзі нашарлайды.
• Сонымен бірге витамин А артық мөлшері бауырда
жинақталады, қажетті мөлшерден 20-30 есе артық болса, онда
адамды уландырады. Арктиканың суық суларын жайлайтын
балықтардың, ақ аюдың бауырында витамин А өте көп
мөлшерде кездеседі. Ақ аюдың бауырын жеген адам уланып,
өліп кетуі мүмкін.
Сізге А витамині жетіспеушілігін
білдіретін белгілер:
• Күндізгі жарық көзіңізге әдеттен тыс көп әсер
етсе;
• Сізге қарсы келе жатқан көлік жарығы
көзіңізге қатты әсер етсе;
• Ымыртта немесе түнде көруіңіз нашарласа,
яғни ақшам сокырлықты байқасаңыз;
• Шынтағыңыз, тізеңіз, бөксеңіз қызарып
кетсе;
• Тамағыңыздың сілемейлі қабықшасы жиі-жиі
қабынса;
• Басыңызда қайызғақ пайда болса.
D дәрумені
(кальциферол)
- Сүйектердің қалыпты
дұрыс дамуын қамтамасыз
етеді;
- Бұлшықет тонусын
күшейтеді;
- Ферменттер жұмысына
әсер етеді;
- Ағзадағы кальций
алмасуын жүзеге асырады;
- Күннің ультракүлгін
сәулелері арқылы ағзада
түзіледі;
- Тәуліктік қажеттілігі 1 мг;
- Балық майында, бауырда,
жұмыртқа сарыуызында т.б.
кездеседі.
Мешел (рахит) ауруы
- Фосфор–
кальцийлік
алмасу бұзылады;

- Бойдың өсуі
баяулайды;

- Сүйектің беріктігі
төмендейді;

- Аяқ сүйектері
қисаяды;

- Бас, қарын үлкен
болады.
К дәрумені-Филлохинон
- 1935 жылы дат биохимигі
Хенрик Дам анықтады,
1943жылы осы еңбегі үшін
Нобель сыйлығына ие
болды;

- Салат жапырағында,
бауырда көп кездеседі;

- Қан ұюына , ішекте
К авитаминозы
органикалық заттардың
сіңірілуіне қатысады;

-К витамині жетіспеушілігі
өте сирек кездеседі, себебі
ішек қабырғасында
жеткілікті мөлшерде
түзіледі.
Е дәрумені - Токоферол
-Үш түрі белгілі: α, β, γ – токоферолдар.
Өсімдік және жануар майларында, бидайда,
сәбіз бен жұмыртқада, сүтте кездеседі.
Е дәруменінің биологиялық рөлі нақтылы
биохимиялық процестерге қатысуы әліге дейін
белгісіз.
Авитаминоз:
Бұл дәрумен өсімдіктер майларында көп
мөлшерде болады. Токоферол адам ағзасына
жетіспегенде оның бауыры нашарлап,
мембраналар қызметі бұзыла бастайды.
F дәрумені
F дәрумені кешенді дәрумен, алмаспайтын
қанықпаған май қышқылдарынан: линол, линолен
және арахидоннан тұрады.
Линол мен линолен өсімдік және жануар майларында,
ал арахион тек жануар майында ғана кездеседі.
Кездеседі: Зәйтүн майы, кептірілген жемістер.
Гиповитаминоз: Гиперхолестеринемия ж әне тамыр
склерозы туындайды.

Авитаминоз: тері ауруы.
Витамин (Тиамин)
- Көмірсулар алмасуына қатысады;

- Жүрек, бұлшықет,жүйке жүйесі
мүшелерінің қызметін реттейді;

- Тазартылмаған астық тұқымынының
дәндерінде, бұршақ тұқымдастарында,
жұмыртқа сарыуызында кездеседі;

- В1 витамині жетіспеуінен “Бери- бери”
(полиневрит) ауруы пайда
болды.
Кептердегі В1
авитаминозы
Витамин (Рибофлавин)
- ХІХ ғасырдың 30 жылдары алғаш
анықталды;
- Етте, сүтте, бауырда, жұмыртқада,
астық дәндерінде, сары түсті
көкөністерде кездеседі;
- Рибитол спиртінен және
изоллоксазиннен тұрады;
- Жетіспеушілігінен көздің мөлдір
қабықшасы қабынады, ауыз
қуысының сілемейлі қабықшасы
қабынады.
Авитаминоз: Анемия пайда болады
В5 дәрумені (никотин
қышқылы ниацин немесе РР)
- Тотығу
реакцияларындағы
катализатор-
ферментердің құрамына
енеді;
- Май қышқылдарының
синтезіне қатысады;
- Аминқышқылдары
айналымына қатысады;
- Қарбызда, алмада, сыра
ашытқы кебектерінде,
бауырда, етте көп
кездеседі;
- Тәуліктік мөлшері 20мг.
РР дәруменінің авитаминозы
Пеллагра ауруы немесе
“үш Д ауруы” деп
атайды.

Дерматит Диарея Деменция

Теріде Асқорыту Психиканың
дақтар мен мүшелерінің нашарлауы,
көпіршіктер қызметі Ақыл-естің
пайда болуы бұзылып, іштің бұзылуы
қатты өтуі
Витамин (Пиридоксин)
- Ақуыз алмасуына қатысады;
- Қантамырлар қабырғасында
холестериннің жинақталуына кедергі
жасайды;
- Арпа,бауыр,бидай ұнтақтарында,сыра
ащытқыларында кездеседі.
Жетіспеушілігінен:
- бауырдың семіруі;
- көкбауырдың бұзылуы;
- Қалқанша безі қызметінің
нашарлауы байқалады.
- атеросклероздың дамуы;
- Тері ауруы (эритема, эдема) дамуы Тышқандардағы
авитаминозы
Витамин
- Азотты қосылыстар синтез реакцияларына
кофермент ретінде қатысады;
- Қан жасушалары-эритроциттер,
тромбоциттердің түзілуін жүзеге асырады;
- Жануартекті тағам құрамында- бауырда,
бүйректе, жұмыртқада, сүтте кездеседі.

-Жетіспеушілігінен
қаназдық (анемия)
ауруы пайда
болады.
Доңыздағы
қаназдық
ауруы
В тобындағы дәрумендер
• В тобы дәрумендердің 15 –ке
жуық түрлері бар;
• Зат алмасуда маңызды қызмет
аткаратын ацетилхолин
құрамына кіреді.
• Астық, бұршақ
тұқымдастарда, қызылшада,
бауырда, жұмыртқа
сарыуызында, ашытқыда
кездеседі.
Соя
В тобындағы витаминдер жетіспеушілігін
білдіретін белгілер:

- Тіліңіз қызарып кетсе;
- Жүйкеңіздің жұқаруы жиі-жиі байқалса;
- Ұйқыңыз қашып, берекетіңіз кетсе;
- Ұзаққа созылған бас айналу жиі-жиі
қайталанса;
- Көз алдыңыз қарауытып, әлдебір”дақтар”
ұшып жүрсе;
- Тынысыңыз тарылып, деміңіз жиі-жиі
жетпей қалса.
С дәрумені
(аскорбин қышқылы)
-Тотығу-тотықсыздану реакция айналымына
қатысады;
- Көптеген ферменттер құрамына кіреді;
- Ақуыз синтезіне қатысады;
- Антиденелердің қалыптасуын жүзеге
асырады;
- Дентин, шеміршектің қалыптасуына
С дәрумені қатысады, ішекке темір элементінің
сіңірілу процесін күшейтеді;
- Бүйрек үсті бездерінде норадреналиннің
түзілуін жүзеге асырады;
- Итмұрын, қара жидек, бүлдірген,апельсин,
лимон, пияз, сарымсақ, қырыққабат, алма
т.б. Құрамында кездеседі;
- жағымды дәмі бар;
- Тәулігіне 50-100 мг қажет.
Құрқұлақ (цинга)
ауруының белгілері
1. Тез шаршау;
2. Қызылиек қанталайды,
қан кетеді;
3. Бұлшықеттер ауырады;
4. Қылтамырлар үзіледі;
5. Буын ауырады;
6. Тістер босап түседі;
7. Ағзаның ауруларға қарсы
тұруы төмендейді.
Сізге С дәрумені жетіспеушілігін
білдіретін белгілер:

• Қызылиегіңіз жиі-жиі ісіп,
қанталаса;
• Жай ғана соққыдан денеңіз тез
көгеріп, қызарса;
• Бұлшықеттеріңіз себепсіз ауырса;
• Тістеріңіз босай бастаса.
А дәрумені
Тәуліктік мөлшері
1-1,5 мг

Өсу витамині

Родопсиннің
түзілуі

Ферменттер
Жұмысын күшейтеді

Эпителий
ұлпаларының
өсуін реттейді
В тобы дәрумендері

Тәуліктік мөлшері
0,2-14 мг

Ақуыз алмасуына
қатысады
Қан жасушаларының
түзілуін
жүзеге асырады
Ес, зейін,жүйке
жүйесі қызметіне
әсер етеді

Жүрек,бұлшықет,
эпителий ұлпасының
қызметін жақсартады
С дәрумені
Тәуліктік мөлшері
50 -100 мг

Ферменттердің
құрам бөлігі

Ақуыз синтезіне
қатысады

Иммунитетті
күшейтеді

Антиденелердің
Қалыптасуын
жүзеге асырады
D дәрумені
Тәуліктік мөлшері
Өсу
1 мг витамині

Кальций
Фосфор алмасуына Сүйектің
алмасуына қатысады қалыпты дамуына
қатысады әсер етеді
Пайдаланылған әдебиеттер:
«Витамины», Морозкина Т.С., 2002 жыл
«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә.
Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас
редакциясы, 1998 IV том
//kk.wikipedia.org/wiki/Дәрумен

Ұқсас жұмыстар

Дәрумендер туралы жалпы түсінік

ВИТАМИНДЕР. Дәрумендердің топтары мен түрлері

Тағамдық өсімдіктер- дәрумендер көзі. Майда және суда еритін дәрумендер

Дәрумендер туралы түсінік

Витаминдер туралы жалпы түсінік

Суда еритін витамин

Биологиялық белсенді заттар

Дәрумен немесе витамин - салыстырмалы құрылысы күрделі емес және әртүрлы табиғаты бар төменгі молекулярлы органикалық қосылыстардың тобы

Майда еритін витаминдер. А, D,E,K витаминдері туралы

Ешкі сүті

Пәндер