Бөртегүл (Syringa)

Презентация қосу

Бө р
т ег ү
л
(Syr
in g a
рындаған:Ағали Н
оп:АГ – 213 )
ексерген:Джаманова Г.Е.
Жоспар:
Кіріспе
1.1 Жалпы Бөртегүл гүліне
сипаттама
Негізгі бөлім
2.1 Бөртегүл гүлінің биологиялық
ерекшеліктері
2.2 Гүлді күтіп – баптау жұмыстары
2.3 Гүлді көбейту
2.4 Халық шаруашылығындағы
маңызы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Бөрте
гүл (S
yringa
зәйтү – Сире
Тұқым ндер н ь)
дасын
көпжы а ж ат
лдық, атын,
бұтақ
өсімд ты
1.1 Жалпы
Бөртегүл
гүліне
Қазақ халқы бөртегүл туралы да біраз нәрсені баян етеді. «Б өртегүлдей г үл
қайда, иісі жұпар аңқыған, даладағы бақытты иісіменен шақырған» деген
өлең жолдары бар. Расында, бөртегүл гүл жарған кезінде бүкіл даланы жұпар
иісімен жаулап алады. Оның жұпар лепті хош иісі, сұлу тілі өзін жарнамалап
«мен мұндамын» дейді. Гүл сөйлемейді, иісі арқылы басқалармен тілдеседі.
Гүлдің тілі – иісі. Бөртегүл гүл ашқан кезінде-ақ атырапта жұпар иісін
аңқытады. Хош иісі мұрынды жарып, жанға жағымды сезіледі. Гүлінің иісін
иіскеп отырған адамның сезімі сергиді, қуаты бекиді, қиялы қия ға сам ғайды,
әсем де әдемі гүлі көз ләззатын қандырады.
Қазақ халқы бөртегүлдің осындай қасиетіне қарап, оны «жұпар гүл», «иісті
гүл», «тілді гүл», «сырлы гүл» деп әр алуан аттармен атайды.
2.1 Бөртегүл
гүлінің
биологиялық
ерекшеліктері
Бөртегүл бұтасы өте танымал
бақша өсімдігі, оны білмейтін адам
кемде-кем. Мамыр айында
гүлдейтіндіктен халық «мамыргүл»
деп те атайды. Биіктігі 3-3,5 метр
аралығында. Табиғатта 30-дан
астам түрі бар, гүлдері қызғылт,
сиякөк және көгілдір түсті болады.
Қазіргі кезде гүлінің пішіні мен
көлемі, түсі мен гүлдеу мерзіміне
қарай ондаған түрі, жүздеген сұрпы
бар. Көгалдандыруда бөртегүлді жеке
дара, топтап және қоршау жасауға
қолданады. Бөртегүл тек әдемі, хош
иісті өсімдік қана емес, сонымен
қатар оның бүршігінде, гүлінде
және діңінің қабығында дәрілік
қасиеттер бар.
2.2 Гүлді
күтіп –
баптау
жұмыстар
ң келі
а к ө ле й ді .
і, а л үл д е
й ед а қ г
ү н д і сү сіп, ұз а ғ ан й
қ к с ы ө қ ур б е
Аш ы а қ со ң к із
е д е ж
л ғ ан т өт ,
д о ы і
жер үлдеп б рын уақ к. Себеб ры
Г р ла к е ре а ла
оғ ы а у б ұ т д еп
л ш с т е н ү л
гү с іп та гүлдег д ы .Г л сіз
ке дің жарм қатар а й ә
е г ү л л п
ө р т г ү м е н а л ы
б
і ж ылы сабағы н кесіп айды,
с е
келе соң гүл а түбін талғам ыр,
ен д қ м
бітк аларын . Топыра реді. Ма ын
бұт керек ө с е бе опырағ рса,
а с тау ерде де нда т ып оты
т і ж айлары суғар
ә к т
у с ы м е рм ей е ді.
м а ж іб л б е р
ы п м о
ұ р ға т г ү лд і
қ
2.3 Гүлді
көбейту
Бөртегүл жыл сайын
тамырынан бірнеше жас
өскін шығарады. Осы
өскінді түбінен бөліп
алып, оған жақсы
сұрыпты қалемшені
жалғау арқылы көбейтуге
болады. Жаз айларында
көлеңке жерде, күзде
ашық алаңда қалемшелеп
көбейткен жөн.
2.4 Халық
Шаруашылығындағ
ы
маңызы
Қазақтың байырғы емшілері бөртегүлді
дәрі ретінде әр алуан ауруларға ем етіп
қолданған. Оның қабығынан жасалған
дәрілер арқылы қызуы өрлеген адамдардың
қызуын түсірген, суыққа тоңып, тұмау
тигізген адамдарды терлету арқылы жазған,
қуығы тұтылып, жіңішке ауруына тап
болған адамдардың несебін айдап, қуық
тұтылу жолын ашқан. Осыған қарап
«дәрігүл», «зәр айдауыш гүл» деп те атаған.
Қорытынды
Сонымен қорыта келгенде бөртегүл тілдік
қолданысымызда сирень атауымен белгілі гүл.
Гүлдерінің түсі сия көктен бастап, алқызыл,
сары, қызыл болып келеді. Өзіне тән жұпар исі
бар бөртегүл мамыр айының басынан бастап
гүлдейді де, күн қызғанша тұрады, қазіргі
таңда оның жүзге жуық түрлері
белгілі.Халық шаруашылығындағы маңызы
өте зор болып келеді.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. «Гүлстан» республикалық ғылыми-танымдық
көпшілік журналы. №4, 2010 ж.
2. Иващенко А. А. Қазақстан өсімдіктер әлемі.
Алматыкітап баспасы, 2012.
3. «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас
редактор Ә.Нысанбаев – Алматы «Қазақ
энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998.

Ұқсас жұмыстар

Өсімдік - тірі организм

Жапырақты ағаштар

Күрделі гүлділер немесе астралар тұқымдасы

Күрделігүлділер тұқымдасы жайлы

Тың және тыңайған жерлерді игерудің зардаптары

Бала және қоғамдық ақпарат құралдары

Қарт адамдарға күтім жасау

Тың және тыңайған жерлерді игеру кезінде

Соғыс жылдарындағы ғылым, мәдениет және білім

Қыл қобыз Көкше руынан шыққан Шақар бақсының қобызы

Пәндер