Өсу даму антропометриясы

Презентация қосу

Өсу даму
антропометриясы

Орындаған: Оразгожина Б.О.
Тобы: П - 409
Тексерген:Кунанбаева Н. С.
Жоспары:
1. Даму психологиясы.
2. Даму психлологиясының кезеңдері
3. Антропометрия
4. Жеткіншек психикасының дамуының өзіндік сипаты.
5. Жасөспірімдерді өзін-өзі тану пәні арқылы жасөспірімдік
кезеңдегі кедергілерден өту жолдары.
6. Отбасындағы жасөспірімдерді тәрбиелеудің
психологиялық негіздері
7. Жасөспірімдердің тұлғааралық қарым-қатынасын
анықтау
8. Қорытынды.
Даму – сапалық көрсеткіш.
Организмнің дамуы дегеніміз
ұлпалардың жекешеленіп белгілі
бір қызмет атқаруға бейімделуі,
организм мен оның жеке
мүшелерінің қызметінің артуы,
баланың ақыл-ой өрістерінің
молаюы. Организмнің дамуы екі
түрлі болады: физикалық және
функциялық.
Даму психологиясы
• Даму психологиясы немесе жас ерекшеліктерінің
психологиясы — жеке адамның психикалық
дамуын, өмір тіршілігінде қалыптасу зандылықтарын
танып білуге көмектесетін психология ғылымының
дербес саласы. Даму:
• 1) материалдық объектілердің заңды, бағытты,
қайтымсыз өзгеруі, нәтижесінде объектінің жаңа
қасиеттері туындайды;
• 2) тұлғаның сыртқы және ішкі, басқарылатын және
басқарылмайтын факторлардың әсерімен даму
үрдісі.
Антропометрия – адамның дене

мүшелерін өлшеу арқылы оның дене
қүрылысына тән жыныстық, нәсілдік
және жас ерекшеліктеріне жан-жақты
анықтамалар беретін
антропологиялық зерттеудің негізгі
тәсілдерінің бірі. Антропометрия
тәсілінің негізін алғаш француз
антропологы П. Брок қалаған (ХІХ
ғасырда). Антропометрияда өлшеу
балдық бағалар арқылы жүргізіледі.
Этникалық антрополда тірі адамның
бас, бет, дене салмағы, бойы т.б. түрлі
өлшемдер бойынша анықталады.
Балалар мен жастардың
организмі үнемі өсіп дамуда
болады. Организмдегі
клеткалардың саны мен
салмағының ұлғаюына
байланысты дене
көрсеткіштерін өсу деп
атайды. Организмнің негізгі
үш дене көрсеткіші бар:
бойы, салмағы және кеуде
шеңбері.
• Даму кезінде адамда сандық және сапалық
өзгерістер туындайды. Даму психологиясы
адамның жеке басының қалыптасуы мен
дамуының заңдылықтарын зерттейді, адам
жасының өсуіне сәйкес психикалық даму
ерекшеліктерін азаматтық қасиеттерінің
кемелдену жағдайларын, өзіндік
ерекшеліктеріндегі психологиялық
зандылықтарымен таныстырады. Даму
психологиясы психикалық дамудың қозғаушы
күшін, заңдылықтарын және адамның
онтогенезде қалыптасуын қарастырады.
Даму психологиясы келесі бөлімдерден тұрады:

• мектеп жасына дейінгі балалардың психикалық
дамуы;
• бастауыш сынып оқушыларының психикалық
дамуы мен жеке басының қалыптасуы;
• жеткіншектердің психикалық даму ерекшеліктері
мен жеке бастарының қалыптасуы;
• жасөспірімдердің психикалық дамулары мен
психологиялық ерекшеліктері;
• ересектер мен егде жастағылардың психологиялық
ерекшеліктері;
• қартайған жастағылардың (геронтопсихология)
психологиялық ахуалдары.
Функциялық
Физикалық дамудың
көрсеткіштері
дамудың
мүшенің
көрсеткіштері атқаратын
барлық қызметіне
мүшелерге байланысты
бірдей: мүшенің әртүрлі. Мысалы,
ұзындығы, ені, жүректің
функциялық
тереңдігі, дамуын анықтау
көлемі, аумағы, үшін оның
салмағы. систолалық
немесе минутық
көлемін өлшейді.
• Жасөспірім жасындағыларды тиісті әдебиеттерде « Қиын»,
«өзгерілу», «ауысу жастары» деп атайды. Соңғы жа ғдайда «ауысу
жасында» жеткіншек балалық кезеңдерден ересек жасына
ауысады. Жасөспірім өзге жастарға қарағанда педагогтар пен
тиісті әдебиеттерге көп әңгіме болып, жиі көтеріледі. Себебі бұл
кезеңде оның психикалық даму ерекшелігі жас баламен
ересектерге қарағанда әлде қайда өзгеше болады. Б ұл кезе ңге
тән тағы бір ерекшелік жасөспірім барлық нәрсені өз бетімен
орындап, үлкен адамдардың қамқорлығымен ақыл ке ңесінен
құтылғысы келеді. Жасөспірімнің ересектен айырмашылы ғы тек
үлкен адамдармен қатынасының өзгеше келетініндей емес,
сонымен қатар биологиялық дамуы (жыныс т.б жетілуі) жа ғынан
кеңінен өріс алатынында. Ал жалпы алғанда жас өспірім ты ң
өзгеше сипатта келеді. Мысалы, жеткіншек т өменгі
кластардаоқып жүргенде үйге берілген тапсырманы тек жаттап
алатын болса, жеткіншек жасында үй тапсырмасын өз с өзімен
түсінікті етіп айтуға талпынады. Кейбір жасөспірім жаста ғылар
осы кезеңде бұрынғы қалыпынан үлкен адамдармен қарым-
қатынаста болғанда мейірімді, сыпайы келсе енді өрескел т үрде,
яғни тәртіп бұзуға икем келеді. Осы мәселені аны қтаудан
зерттеушілер арасында талас бар. Дегенмен психиканы ң б ұл
ерекшелігі жасөспірімде әлеумет өміріні ң өзінің ерекшелігінен
болар. Жасөспірім бәрін өзім істей алам, «Сендер мені әлі бала деп
ойлайсыңдар» деп наразылық білдірседе оны ң қолынан әлі де к өп
нәрселер келе бермейді. Ересектерге ұқсап іске ұмтыл ғанымен,
сол істі орындаудағы мүмкіншілігі кіші мектеп жасында ғылардай
басқаша айтқанда, бір жеткіншек істі игеру жа ғынан бала да, ал
талап қою жағынан ересек.
Өсу мен дамудың барлық адамдарға ортақ бірнеше заңдылықтары бар:
1. Өсу мен даму гетерохронды болады, яғни үнемі біркелкі болмайды. Өсу мен даму адам
өмірінде бірде жылдамданып, бірде баяуланады. Тіпті бір жылдың ішінде бойдың өсуі
бірдей емес: бала жазда тез, қыста нашар немесе түнде бойы көбірек, күндіз аз өседі.
Өсу қарқыны адам өмірінде үш рет күшейеді: 1) туғаннан 3 жасқа дейін; 2) 3-7 жас
аралығы; 3) жыныстық жетілу кезеңінде.
2. Мүшелер мен мүшелер жүйелерінің өсу мен даму қарқыны әртүрлі. Баланың алғашқы
жылында миы тез өседі, 7 жасқа жеткенше оның миы ересек адамның миының 80-90%
шамасында болады. Ал лимфа ұлпаларының өсіп дамуы 10-12 жаста күшейеді, жыныс
мүшелерінің өсіп жетілуі 12 жастан әрі қарай болады.
3. Өсу мен даму баланың жынысына байланысты. Жыныстық жетілу қыздарда 9-10 жаста,
ұлдарда 10-11 жаста басталады да жынысына сай бойжеткендерде 16-18 және жігіттерде
18-20 жаста толық жетіледі. Жыныстық жетілгенге дейін ер баланың антропометрлік
көрсеткіштері қыздардан жоғары болса, жыныстық жетілу басталған кезде, керісінше
қыздардың салмағы, бойы, кеуде шеңбері анағұрлым жоғары болады. 15 жастан әрі қарай
ер балалар тез өсіп жетіледі де олардың көрсеткіштері қайтадан қыздардан жоғары
болады.
4. Өсу мен дамудың тұқым қуалау қасиеттері мен сыртқы ортаның жағдайларына
тәуелділігі. Организмнің өсу және даму қарқыны, жыныстық деморфизм және жеке
мүшелер мен мүшелер жүйесінің жетілуі тұқым қуалау қасиеттеріне байланысты. Дегенмен
олар сыртқы ортаның жағдайына байланысты ауытқуы мүмкін.
5. Өсу мен дамудың акселерациясы. Акселерациядегеніміз өсу мен дамудың қарқынды
жүруі. Яғни, қазіргі балалар мен жастардың белгілі бір мерзімінде олардың ата-
аналарының сол жасындағы денесінен ірі болып, ерте жетілуін айтады.
• Жасөспірім осы сияқты қасиеті қазірде және өткен дәуірлердің
жасөспірімдерінде де бірдей тән. Мұнымен қатар бүгінгі заман жасөспірімдері
үлкен адамдардың талабына көне кетпейді. Себебі, біріншіден қазіргі кезде
оқушылардың көпшілігінің соның ішінде жасөспірім жасындағылардың
көбінесе оқудан айналысатын басқа тапсырмасы жоқ.
Біз ілгеріде өткен дәуірлерде бала кіші жасынан материалдық игіліктерді
өндіруге (мал бағуға, от не пішен шабуға) жегілетінін ескердік. Қазір де бұл
сияқты міндеттердің көпшілігі үй –ішінде кездесіп жарымайды. Керісінше ата-
аналар жасөспірім оқу тапсырмасын орындай алмайды деп, үй шаруасынан
босатады. Ал жасөспірім бала кезінен ересек кезеңіне ауысуы психологиялық
тұрғыдан жаңа сапа, бірақ осыдан ауысудың себебі сол болып келген
психикалық дамудың салдарыан: егер үлкендер жасөспірімді бала деп
еесптесе, керісінше олар өзін есейдік деп санайды. Бұл екі арадағы дәл
келмеушілік қайткенде де жеткіншектің дамуына әсер ете алады.
Жасөспірімнің өз беттілік қасиетке ұмтылып, үлкендердің қамқорлығына
босануға тырысуы баланың бәрінде кездесетін болғаны мен бір қатары күні-
түні фантастикалық әдебиеттерді оқып, солардың кейіпкерлеріне еліктейді.
Сабақтан тыс мезгілде жасөспірім радиотехника электротехникамен танысып
едәуір білім алады. Мұнымен қатар бұл жастағылар бойынан әлі де балалық
кездесіп тұрады. (мысалы: ұлдар қыздардың шашын тартып мазалауыт.б)
бірақ сол жеткіншек таныс емес үлкен адамдардың алдында өзін мәдениетті
түрде ұстауға тырысады.
Өсу мен дамудың
акселерациясының бірнеше
белгілері бар:
- жаңа туған нәрестелердің ірі
болуы;
- белгілі бір жас мерзімінде балалар
мен жастардың денесінің ірі болуы;
-ерте жыныстық жетілу;
-баланың сүйегінің ерте қатаюы;
-бойдың өсуінің ерте тоқтауы.
Жеткіншек психикасының дамуының өзіндік
сипаты
• Сабақтан тыс мезгілде жасөспірім радиотехника электротехникамен танысып ед әуір
білім алады. Мұнымен қатар бұл жастағылар бойынан әлі де балалы қ кездесіп
тұрады. (мысалы: ұлдар қыздардың шашын тартып мазалауыт.б) біра қ сол
жеткіншек таныс емес үлкен адамдардың алдында өзін м әдениетті түрде ұстау ға
тырысады.
Әдетте жеткіншектерді тәрбиеге көнбейтін қиын жас деп сипаттайды. Солай деп
бағалайтыны біріншіден бұрынғы кездегі психикасы мінез- құл қы өзгеріп, соны ң
негізінде жаңа қасиеттер пайда болатыныннан. Кейде м ұндай өзгеріс аз уа қытты ң
ішінде болуы мүмкін. (бірақ өзгеріске ұшырау жас өспірімде бір уа қытта
кездеспейді). Екіншіден осындай психиканың жа ңа саласыны ң пайда болуынан
бала қиналысқа ұшырайды уайым шегеді, оның тәрбиеге к өнуіне б өгет жасайды.
Мұндай өзгерістерді психологтар түрліше дәлелдейді. Осы ғасырды ң бас кезінде
психолог З. Фрит жасөспірім үлкендердің қамқорлығына к өнбейтінін « өзім б әрін
орындаймын дейтінін жыныс қасиетіні ң салдарынан болатын санасысыз
әуесқойлық» деп түсіндірді.
Бұл пікірге көптеген психологтар қарсы. Жасөспірімдерді ң тәрбиеге к өнгісі келмеуі
түпкілікті емес, уақытша кездесетін уақыттың бірі. Қоғамдық ортаның жеткіншекті
тәрбиелеуге ықпалы зор. Қоғам дамуының ерекшелігіне қарай жастар ға
қойылатын талап үнемі өзгеріліп отырады. Осы талап қа сай жеткіншек бала
жасынан үлкендер жасына өтерде қоғам жа ғдайы о ған түрліше әсер етіп, баланы
әр-түрлі фантастикалық іске ұмтылтырады. М ұндай уақытша келіспеушілікпен
күресу мектептегі және үй ішіндегі тәрбие ж ұмысыны ң негізінде болады. Егер
тәрбие не оқу жұмысы жеткіншектермен жақсы ж үргізілсе ұнамсыз әдеттерден
аулақ болады.
Кең түрде жасөспірім
кезеңін 3 негізгі тұрғыда
қарастыруға болады.
1) Биогенетикалық биологиялық процес негізінде
және дамудың басқа да процестері қарастырды.

2) Социогенетикалық тұрғы тұл-ғаның өмір
барысында алдына қойған мақсаты мен

3) Психологенетикалық — өзіндік даму негізіндегі
психика процестерінің қызметтерін негіз етіп қою.
Қорытынды:
Биологиялық теорияның өнімі американ психологы Ст. Холл ол даму психологиясыны ң басты
заңы (рекапитуляция заңы) деп қарастырды. М ұнда индивидуалды даму, финогендік басты
сатысының қайталануы болып табылады.Биогенетикалы қ концепциясыны ң неміс өкілдері
“Конституционная психология” Э. Кречмер әртүрлі биологиялы қ фактор негізінде, т ұл ға
типолониясының басты проблемасын жасады. Адамны ң физиологиясы мен дамуыны ң арасында
ерекше байланыс бар деді. Кречмер барлы қ адамдарды ң екі түрі болатынды ғын к өрсетті.Бірінші
бағытқа циклоидты: көңіл күйі ауыспалы, тез қоз ғалғыш, мазасыз т.с.с., ал 2 т үріне шизоидты
тұйық қатынасқа түспейтін эмоционалды тырыспа адамдар.Н. Кречмер мен Конорадта осы ған
байланысты жеткіншектерді циклоидқа, ал жасөспірімдерді шизоид қа жатқызады.Жас өспірім
шизоидты тұлға ретінде күрделі алдында ұзақ мерзімді ж үреді.В. Целлерді “Конституция и
развития” — деген еңбегінде бала дене бітіміні ң құрылысыны ң дамуында ғы өзгерістер
самотикалық өзін сезінуі психологияның және самотинзалы қ өзара байланысуы айтылады.
Биогенетика өкілдері психиканы ж әне физиологияны дамуын өзара т әуелділігі ба ғыты қатты
қызықтырады.А. Гезел концепциясында “өсу мен даму” синоним, мінез- құлы қ, ж үріс-т ұрысы
қабілеті интеграциясы мен дифферен-циациясы мағынасын білдіреді. Гезел қандай болмасын
индивидті мәдениетке оқыту мен үйрету, оның жетілуінде ешбір орын ауыстыра алмайды деп
санайды.Жасөспірім баланың ересектікке өтуі. Гезел байынша 11 мен 21 жас аралы ғын е ң
маңызды жас мөлшері. 15 жас Гезелдің жазуынша рухани ішкі жан д үниесіні ң өсуі, т әуелсіздік, өз-
өзін ұстамдылығы, өз — өзін тәрбиелеу мен өте сезімтал болады. 16 жаста қайтадан
салмақтылық пайда бола бастайды, ішкі жауапкершілігі ұл ғайып, эмоция байсалды, қарым-
қатынасқа тез түсуі, болашаққа бағыт бағдар жасайды. Биогенетикалы қ тұр ғы ға қарама- қайшы
социогенетика. Ол жасөспірімнің құрылымын өздерін қорша ған адамдар мен қарым- қатынас
жасау арқылы анықталады. Социогенетикалық тұрғыда неміс психологы Левин теориясын айта
кеткен жөн. Адамның мінез-құлық, жүріс-тұрыс қызметіні ң бір жағы тұлға екінші жа ғынан оны
қоршаған орта, бірақта да тұлға қасиеті мен қоршаған орта өте тығыз байланысты.Левин
бойынша өтпелі кезеңдегі ең маңызды процесс тұлғаның өмірлік әлеміні ң ке ңейуі, қарым-
қатынас жасайтын ортасы, өз үйренген топ ж әне адамдар ға қатысты.
Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Жарықбаев Қ. Жантану негіздері. А.,
2002.
2. Тәжібаев Т. Жалпы психология. А.,
1993
3. Алдамұратов Ә. Жалпы психология. А.,
1995
4. Немов Р.С. Психология. М., 1998
НАЗАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Малдың өсіп жетілуі

Жас кезеңдері

Балалардың өсуі мен дамуының негізгі заңдылықтары

ГАМЕТОГЕНЕЗ САТЫЛАРЫ

Қазақстан Республикасындағы экономикалық өсу.Себептері,факторлары

Жынысты жасқа дейін

Баланың өсу заңдылықтары

Организмнің өсуі мен дамуының жалпы заңдылықтары

Гаметогенез және ұрықтану. Геннің құрылымы және қызметі

Динамикалық шама түрлері

Пәндер