Cаң ырауқұ лақ тар

Презентация қосу

ҚР Білім және ғылым министрлігі

:

Тақырып:Cаңырауқұлақта
Орындаған:Базар.Х
Тексерген:Мирашева.
Тобы:БТ-407
МАЗМҰНЫ

1.CАҢЫРАУҚҰЛАҚТАР
2.ТАБИҒАТ ЖӘНЕ АДАМ ӨМІРІНДЕГІ МАҢЫЗЫ
3.ЖЕУГЕ ЖАРАМДЫ ЖӘНЕ УЛЫ САҢЫРАУҚҰЛАҚТАР
4.САҢЫРАУҚҰЛАҚТЫҢ КӨБЕЮІ
5.ҚАЛТАЛЫ САҢЫРАУҚҰЛАҚТАР
6.ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Саңырауқұлақтар – төменгі сатыдағы өсімдіктердің ішіндегі ең
көп тарағаны, олардың 100000-дай түрі кездеседі
Басқа өсімдіктер типтерінен басты айырмашылықтары
пластидтері,хлорофилі болмайды. Бұлар дайын органикалық
заттармен қоректенуге бейімделген гетеретрофты өсімдіктер.

Түрлері бойынша Жейтін саңырауқұлақтар және Жеуге
жарамсыз саңырауқұлақтар болып бөлінеді. Олардың
вегетативтік денесі тарамдалып матасқан гифалардан
(жіңішке жіпшелерден) тұрады. Бұлар бір-бірімен матасып
грибница немесе мицеллий деп аталатын саңырауқұлақтың
денесін құрайды.

Төменгі сатыдағы саңырауқұлақтардың кейбіреулерінде
мицелий болмайды, вегетативтік денесі жалаңаш не
қабықшасы бар протоплазмадан тұрады. Мұндай
саңырауқұлақтардың жасушаларынан тарамдалған, өте
жіңішке, ядросы жоқ қысқа жіпшелер өседі, оныризомицелий
деп атайды. Ол мицелийдің алғашқы нышаны болып
есептелінеді.

Жоғары сатыдағы саңырауқұлақтардың мицелийлері –
көлденең перделерге бөлінбеген, көп жасушалы. Олардың
Саңырауқұлақтардың табиғаттағы және
адам өміріндегі маңызы
Саңырауқұлақтар тайгада, тундрада, далалы жерлерде, тау
ормандарында, шалғындықта, батпақта, қоймаларда,
құрылыстарда кездеседі. Сөйтіп табиғатта зат
айналымына қатысады. Бактериялар мен топырақта
болатын басқа да майда саңырауқұлақтар бірлесіп,
өсімдіктер мен жануарлардың, саңырауқұлақ
қалдықтарын (өсімдіктің құраған бөліктері,
жануарлардың, майда бунақденелілердің өлекселері)
ыдыратып, шірітеді. Сөйтіп топырақты ағзалық заттармен
байытып, құнарлылығын арттырады.
Өсімдіктер мен жануарлардың қалдықтары ыдырамай,
өңделмей, топырақта жата берсе, әр түрлі жұқпалы
аурулардың таралуына себепші болар еді.
Саңырауқұлақтардың қалдықтарды ыдыратуы
топырақтың тазаруына, аурулардың таралмауына көп
пайдасын тигізеді. Қалың ағашты ормандардың
жапырақтары жыл сайын жаппай түсетіні белгілі.
Ағаштардың түбінде өсетін қалпақшалы
саңырауқұлақтар жапырақтарды ыдыратып,
олардыбактериялар қара топыраққа айналдырады.
Сондықтан орман арасындағы топырақтың құрамы
өсімдіктерге қажеттіминералды тұздарға өте бай болады.
Жеуге жарамды және улы саңырауқұлақтар

Бозарған арамқұлақ — дүние жүзі статистикасы бойынша ең көп
ажалды улану туғызатын саңырауқұлақ.
Жеуге жарамды саңырауқұлақтар да жоғары сатыдағы ағзалар.
Оларды «өсімдік еті» деген атпен бағалы тағамдардың қатарына
қосады. Оның құрамындағы 10-20% құрғақ затының 2-4%-ы нәруыз,
1%-ы май болады. Құрамында қантты заттары да кездеседі. Бұл
заттар саңырауқұлақтың дәмін жақсарта түседі. Жеуге жарайтын
саңырауқұлақтарды улы саңырауқұлақтардан ажырата білу керек.
Жауынды жыл мезгілдерінде саңырауқұлақтардың қандай түрін
болса да кездестіруге болады. Солардың ішінде жеуге жарайтын
саңырауқұлақтың 100-ге жуық түрі бар.

Ерте көктемде (наурыз, сәуір айларында) Қазақстанда ақ
саңырауқұлақтар топталып өседі. Бұл саңырауқұлақ тіпті шөл және
шөлейтті жерлерде де кездеседі. Оның дөңес қалпақшасы, мықты
түбіртегі болады және қалпақшасының астында түтікшелері бар.
Бұл саңырауқұлақты ормандағы қайыңның, шыршаның, еменнің
түбінде өсетін ақ саңырауқұлақтармен шатастыруға болмайды.
Арышқұлақтар - қарағайлы, шыршалы орманда, терекқұлақ
көктеректің түбінде өседі. Ал жеуге жарамды ақ жерқұлақтың
(белый трюфель) денесі топырақтың үстіңгі қабатында дамыды.
Саңырауқұлақтардың
көбеюі. Саңырауқұлақтар
бірнеше түрлі жолмен
көбейеді. Олардың
көпшілігінде көбеюге
қажетті арнаулы органдар
бар. Негізінен
саңырауқүлақтар споралар
арқылы көбейеді. Қоректік
ортада кез болған споралар
тез арада көбейіп, жаңадан
гифтер түзеді.
Саңырауқүлақтар
гифтерден үзіліп қалған
бөлшектерден де көбейе
алатын болса, кейбіреулері
ерекше клеткалар—
ойдийлер арқылы көбейеді.
Ойдийлер, гифтер жеке
клеткаларға бөлінгенде
пайда болады және одан
қоректік ортада жаңадан
саңырауқүлақтар өсіп
шығады. Бұл жоғары
САҢЫРАУҚҰЛАҚТАР СИСТЕМАТИКАСЫ
Морфологиялық және физиологиялық қасиеттеріне қарай
саңы-рауқұлақтарды негізгі бес класқа бөлуге болады.
Олар: архимицеттер, фикомицеттер, аскомицеттер,
базидиомицеттер және жетілмеген саңырауқұлақтар .

Архимицеттер. Бұлардың ерекшелігі гсол, мицелийі
болмайды, болса да ол нашар жетілген, 300-ден астам түрі
бар. Көбіңесе жыныссыз жолмен көбейеді. Споралары
спорангийде түзіледі.Бұл саңыраукұлактардың бірқатары
жоғары және төменгі сатыдағы өсімдіктерді закымдайды.
Фикомицеттер. Мицелийі жақсы жетілген бір клеткалы
саңырауқұлақтар, жынысты және жыныссыз жолдармен
көбейеді. Жыныссыз жолмен көбейгенде спорангийде
споралар түзіледі, ал жынысты жолмен кәбейгенде
зооспоралар пайда болады, оның 700-ге жуық түрі бар.
Бұл класқа табиғатта кең тараған мукор саңырауқүлағы
жата-ды. Мукор — тағамдық заттарды бұзатын
саңырауқүлақ. Әсіресе ол нан, жеміс және овощ
тағамдарын зақымдайды. Мукор ылғал тартқан қойма
қабырғаларында көп кездеседі. Бұның кейбір түрлері адам
мен жануарларды ауруға үшыратады. Көптеген мукор
саңырауқүлақтары қантты спирт және органикалық
іқышқылдарға айналдырады, сондықтан олардың
кейбіреулерін тамақ әнеркәсібінде қолданады.
Сонымен қатар, бұл класта фитофтора және плазмопара
деп аталатын ауыл шаруашылық дақылдарын (картоп,
помидор, жүзім) зақымдайтын түрлері бар.
Қалталы саңырауқұлақтар
Қалталысаңырауқұлақтар
Қалталы саңырауқұлақтар(Ascomycetes) –
Қалталы саңырауқұлақтар
саңырауқұлақтардың (Ascomycetes)
бір класы. –
Дүние жүзінде кең тараған.
саңырауқұлақтардың бір класы. Дүние жүзінде
30 мыңнан астам түрі белгілі. Қазақстанда 1 мыңнан кең тараған.
астам
түрі анықталған. Бұлар негізінен топырақта, өсімдік астам
30 мыңнан астам түрі белгілі. Қазақстанда 1 мыңнан
түрі анықталған.
қалдықтарында, Бұлар негізінен
тағамда топырақта,
сапрофитті өсімдік
тіршілік етеді. Қалталы
қалдықтарында,
саңы тағамда
рауқұлақтардың басты сапрофитті
ерекшелігітіршілік етеді. Қалталы
– көп клеткалы
саңы рауқұлақтардың
мицелийінің басты ерекшелігі
(жіп шумақтарының) – көп клеткалы
және жыныс процесінің
мицелийінің (жіп шумақтарының) және жыныс
нәтижесінде түзілетін қалталарының (аскаларының) процесінің
нәтижесінде
болуында. түзілетін
Олардың қалталарының
ішінде (аскаларының)
қалыпты жағдайда 8 эндогенді
болуында. Олардың ішінде қалыпты жағдайда
спора түзіледі, оларды аскоспоралар деп атайды. 8 эндогенді
спора түзіледі, оларды аскоспоралар деп атайды.
Саңырауқұлақтар
Саңырауқұлақтар бірбір клеткалы
клеткалы
жəне
жəне көп
көп клеткалы
клеткалы болып
болып
бөлінеді.
бөлінеді. Бір
Бір клеткалы
клеткалы
саңырауқұлақтардың
саңырауқұлақтардың бұтақталған
бұтақталған
мицелийлі
мицелийлі
бір
бір ғана
ғана клеткадан
клеткадан тұрады,
тұрады, ал
ал көп
көп
клеткалы
клеткалы саңырауқұлақтардың
саңырауқұлақтардың
гифінде
гифінде аралық
аралық перделер
перделер болады.
болады.

Саңырауқұлақтар
Саңырауқұлақтар
клеткасының
клеткасының жекежеке ядросы
ядросы
бар
бар ,, сондықтан
сондықтан оларды
оларды
эукариоттарға
эукариоттарға
жатқызады.
жатқызады. Зең Зең
саңырауқұлақтары
саңырауқұлақтары қоректік
қоректік
ортаға
ортаға талғампаз
талғампаз емес,
емес,
бірақ
бірақ олардың
олардың көбісінің
көбісінің өсуіне
өсуіне
оттегі
оттегі қажет.
қажет. Төменгі
Төменгі
температураға
температураға
Саңырауқұлақтар
Саңырауқұлақтар табиғатта табиғатта зат
зат айналымына
айналымына
қатысады,
қатысады, әр әр түрлі
түрлі қалдықтарды
қалдықтарды ыдыратып,
ыдыратып,
шірітіп
шірітіп топырақтопырақ құнарлылығын
құнарлылығын арттырады.
арттырады.
Сондай-ақ
Сондай-ақ қауіпті қауіпті аурулардың
аурулардың таралмауына
таралмауына
пайдасын
пайдасын тигізеді. тигізеді. Саңырауқұлақтардың
Саңырауқұлақтардың
құрамыферментке
құрамыферментке бай. бай. Жеуге
Жеуге жарамды
жарамды
саңырауқұлақтар
саңырауқұлақтар құрамында құрамында 80-90%
80-90% су,
су, 2-4%-
2-4%-
ға
ға жуықжуық нәруыз,нәруыз, 1%-ға 1%-ға жуық
жуық май
май болады.
болады.
Демек
Демек олар олар тағамға
тағамға пайдаланылады.
пайдаланылады. Өте Өте
С
Сааңңы қажетті
қажетті дәрі дәрі өндіруде
өндіруде де де маңызы
маңызы зор.
зор. Зиянды
Зиянды
ыр рааууққұұл
лааққттаар
ққұұр рддыың ңжжбактериялардың
бактериялардың
аассууш а өсуін
өсуін тежейтін
тежейтін дәрілер
дәрілер
раам
мы ыннд а
да н наассееккоом ш а қ
қ аабб ы
ы ғғ ы
ы
мд дарантибиотиктер деп
деп аталады.
ххииттиин інее ұұққссаасс,, ххит арантибиотиктер
нін ққааббыыққттаар р ы
ы н
н ы
ы ңң
аталады.
п
поол ити инн ззСаңырауқұлақтардан
аСаңырауқұлақтардан
а ттыы ж ә өсімдікті
өсімдікті тез
тез өсіретін
өсіретін
лииссааххаар и
рид дттеер ж ә н
н е
е
ж р ббоол лаад
дыыбелсенді
белсенді
.. ООл зат
зат гибереллин
гибереллин алынады.
алынады.
жаассууш шаассы ып пр о лаарр ддыы ң
ң
роттооп пллааззммаад
ооддаан нд а
да ккөөп даан н,, ббір
ір,, ееккі,і, ккеей
п яядд р
р оо д
д аан ж
н жәән йд
дее
ттұұр раад ы
ды.. ТТөөм н ее вваа к у
куоло ляяд
меен нггіі ссааттыы д даан н
сааң ы
ңыр д а
а ғ
ғы ы
рааууққұұллааққттаар
д рд дыың ңм мииццеел
ядр роол ы
лы,, аал ж
л жооғғаар ли иййл леерріі ккөөп п
ір р ы
ы с
саатты
ы дд а
а ғы
ірн е ш
нешее яяд дрроод ғ ы л а
лар рд дік
ікіі
даанн ттұұр раад ы
ды
Қолданылған әдебиеттер:
Гүлжанат Жансұлтанқызы Уәліханова,
Қуаныш Есмагұлов
Өсімдіктер биотехнологиясының негіздері

Ұқсас жұмыстар

САҢЫРАУҚҰЛАҚТАР

МОДАЛЬДІ ЕТІСТІКТЕРДІ ҚОЛДАНУ ЕРЕЖЕЛЕРІ

Галогендердің жалпы сипаттамасы

Қорытынды мектепте практика ретінде конференция мектепте

BROUGHT INTO CONFORMITY ОЙЛАН ТАП БЕКЕТІ

Қайтымды процесс

Scorm пакеті мысалы

Шығармашылық ұғымы жөнінде

Қазақ тілі

Постимпрессион изм өнері

Пәндер