1.Эксперттік жүйенің сипаттамасы. 2 Білімді көрсету. 3 Жанұялық қатынастарды көрсетудің семантикасы және синтаксисі

СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНДАҒЫ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Орындаған: Әкімжанов Б. Б.

Семей. 2015

1. Эксперттік жүйенің сипаттамасы.

2 Білімді көрсету.

3 Жанұялық қатынастарды көрсетудің семантикасы және синтаксисі.

Алғашқы эксперттік жүйелердің бірі Станфорд университетінде құрылған, спектралдық анализ негізінде химиялық қоспалардың формулаларын туындатуға арналған DENDRAL болды.

Қазіргі уақытта эксперттік жүйелер құру және жүзеге асыру өз алдына сала болып отыр. Интеллектуалды жүйелер ол мәліметтер мен білімнің негізінде мақсатты талдай алатын, әрекет жайлы шешім шығара алатын, мақсатқа қол жеткізу үшін тиімді әдістер таба алатын, адам немесе автономмен біріге жұмыс атқаратын ақпараттық процессордың техникалық құралдар мен бағдарламалық қамтамасыз ету жиынтығымен бірігуі.

1. Эксперттік жүйенің сипаттамасы.

Адам қызметінің әр түрлі салаларында нақты алгоритмі немесе әдісі жоқ міндеттер жиі кездеседі. Ол міндеттерді тек қана сол кәсіппен шұғылданатын білімді мамандар шеше алады. Ол аппаратураны диагностикалау, жұмыс аптасын жоспарлау, операцияны болжау, аппаратурада жұмыс жасап үйрену және т. б. жұмыс түрлері. Негізінен мұндай міндеттер болжау, оқыту, модельдеу сияқты салалармен қоса медицина, заң, ғылым мен техниканың алуан түрлі салалары, экономика, экология, әскери іс және т. б. кездеседі. Осындай міндеттерді шешу үшін арнайы бағдарламалар кешені - эксперттік жүйелер (ЭЖ) бар. Олар нақты емес қойылымы бар міндеттерді арнайы білім базасына (ББ) жолыға отырып шешеді, яғни ол базада пайда болған проблеманы шешуге арналған мәліметтер бар.

Эксперттік жүйе берілген шешімдердің арасынан ең үздігін таңдай отыра, жоғары сапалы мамандар тобының тәжірибесіне сүйену арқылы өзінің тиімділігін арттырады. Оларды стратегия құрылымы кезінде бағалай отыра, үлкен көлемдегі жаңа факторлардың әсерін талдайды, алдын ала болжау мүмкіндіктерін қалыптастырады.

ЭЖ-нің идеологиясын келесі формула арқылы өрнектеуге болады:

білім+қорытынды=жүйе.

ЭЖ-да білім базасы және шығару механизмі блоктары өзара әрекеттеседі. Соңғы жылдарда ЖИ-тің инструменталды құрылғыларының жаңа кластары пайда болды. Жаңа құрылғыларды технологиялық тізбек ретінде қарастыруға болады.

Аппараттық жабдықтар

Фрейм ұғымын М. Минский 1970 ж. Кеңістіктік сценаны қабылдау ұшін білім құрылымы ретінде ұсынды. Фрейм болып абстрактылы образ немесе жағдай түсініледі.

Фрейм моделі тұрады:

- фрейм-құрылым

-фрейм-роль

-фрейм-сценарий

-фрейм-жағдай

Фрейм

Заманауи ЭЖ - білім базасын қалыптастыратын, міндеттерді шешу кезінде жинақталған білім базасының көмегімен адам-маманның әрекетін модельдейтін мамандандырылған компьютерлік бағдарлама.

ЭЖ-ні ойлап табу және пайдалану ақпараттық технологиялардың дамуының концептуалды кезеңі болып табылады. Проблеманы шешудің интеллектуалдық негізіне белгілі бір іс-әрекет саласындағы тәжірибелі сарапшы-мамандардың білімдерін жаңғырту алынады.

Білімді көрсетудің логикалық моделі

Логикалық модель формальды жүйені-қандай да бір логикалық есептеуді көрсетеді. Мұнда барлық білім формула немесе ереже түрінде сипатталады.

Логикалық типті білімді көрсету тілдері интеллектуальды жүйенің дамуының бастапқы стадиясында қолданылады, одан кейін басқа типті тілдер пайда болды.

Семантикалық термині мағыналы дегенді білдіреді, ла семантика - объектілер мен символдардың ара қатнасын орнататын ғылым, яғни белгілердің мағынасын анықтайтын ғылым.

Семантикалық торлардың жіктелуінің бірнеше түрлерін енгізуге болады. Мысалы, қатынастар типінің саны бойынша:

-біртипті;

-көптипті.

Қатынастар типі бойынша:

бинарлы(қатынастар екі объектіні байланыстырады) ;

n-байланысты(қатынастар екіден көп объектіні байланыстырады)

Семантикалық торларда көбіне келесі қатынастар қолданылады:

«бөлік-тұтас»(«часть-целое») ( «класс-ішкі класс», «элемент-жиын» т. с. с. ) ;

Функционалды қатынастар(әдетте, глаголдармен анықталады «производить», «алиять») ;

сапалық( кем-менше, артық-больше, тең-равно . . . ) ;

кеністіктік(алыс-далеко от, жақын-близко от, артында-за, астында-под, үстінде-над . . . ) ;

үақыттық(ерте-раньше, кешірек-позже, аралықта-в течение

Семантикалық желілер психологиядағы адам көп уақыттық жадысының моделі ретінде пайда болған. Мұндай желілерді кәдімгі тілдердегі әсерлесу жүйелерін құрушылар қолданады. Семантикалық желі. Төбелері объектілер болатын, ал доғалары төбелер арасындағы қатынастарды сипаттайтын бағытталған графика.