Теріні жібіту. Теріні жүннен арылту

Презентация қосу

Теріні жібіту. Теріні
жүннен арылту

Тексерген:Бауыржанова А.З.
Орындаған:Тұрсағатова Қ.
Тобы:ТК-421

www.PresentationPro.com
ЖОСПАР:
1.Теріні жібіту
2.Жібіту үрдісінің негізгі
операциялары
3.Теріні жүннен арылту
4.Теріні күлдеу
5.Пайдаланған әдебиеттер
Теріні жібіту
Консервіленген теріде мал денесінен жаңадан сыпырылған теріге қара ғанда
ылғалдылық аз болады. Жас теріде талшықтар суланған және еркін орналас қан,
ылғалдап тұздалған консервілеуде ылғалдың мөлшері аз болғандықтан
талшықтар жақын орналасады, ал құрғақ тұздауда жабысады.
Консервіленген теріде қан, лас, кір, лай қалдықтары болуы м үмкін, ал
ылғалды және құрғақ тұздалған теріде тұздың мөлшері көп болады.
Малдың үстінен сыпырылған жас тері дұрыстап жуылып, ары қарайғы
өткізілетін үрдістерде жақсылап өңделеді. Сондықтан өңдеу үрдістерінде
консервіленген терілерді мүмкіндігінше, малдың үстінен жаңадан сыпырылған
күйге жақындату қажет. Бұл операция жібіту деп аталады. Ол теріні суға салып
жібіту арқылы оның бойынан кір, лас, қан, лай қалдықтарынан және
консервілеген заттардан, яғни тұздан тазартуға негізделген.
Жібіту үрдісінде келесідей факторлардың мәні зор: терінің жағдайы, жібіту
суының температурасы мен сапасы, жібітудің ұзақтығы, 1 кг жібітілетін теріге
кететін судың мөлшері, суды ауыстыру саны және механикалық әсерлер.
Терінің жағдайы

Жібіту суының
температурасы мен
сапасы

Жібіту Жібітудің
үрдісі ұзақтығы

1 кг жібітілетін
теріге кететін
судың мөлшері

Механикалық
әсерлер Суды ауыстыру
саны және
Терінің жағдайы. Теріде лас, кір, лай және қанның болуы оның шіруін тудырады. Егер
тері жаман немесе бірқалыпты консервіленген болса, онда оларды жібіту біркелкі
жүрмейді. Консервіленген теріде ылғалдың мөлшері неғұрлым аз бол ған сайын, жібіту
соғұрлым ұзақ өтеді. Сондықтан, жоғарыда көрсетілгендей, шикізатты ң өндірістік
партиясын жағдайы беркелкі терілерді таңдау арқылы ж үргізу керек.
Жібіту суының температурасы мен сапасы.

Суланған кезде тері ісінеді, оның салмағы мен қалы ңдығы жоғарылайды. Ісіну
дегеніміз тері талшықтарының арасындағы ке ңістікке суды ң бойлап енуі, соны ң әсерінен
олар біршама жылжиды да терінің көлемі ұлғаяды.
Су теріге ақырындап сіңеді, әрбір қабат суланады. Олар қалы ң бол ған сайын, тері
баяу суланады. Жібіту үрдісінде терінің ісінуіне белгілі бір шама ға дейін ғана р ұқсат
етіледі. Тым артық сулану терінің негізгі а қуызды қ заттарын жо ғалту ға әкеліп
соқтырады, нәтижесінде былғарының сапасы төмендейді, я ғни борпылда қ, беріктігі
азаяды. Теріні жеткіліксіз немесе тым арты қ сулау кезекті был ғарыны өңдеу
операцияларының жүруіне және соңғы өнімнің сапасына кері әсерін тигізеді.
Шикізатты жібітуге арналған судың маңызы зор. Өзен,
көл суларында көптеген бактериялар болады.
Сондықтан, жібітуга арналған су таза, бактериялардан
тазартылған болуы тиіс, ал жібіту операциясы
неғұрлым қысқа мерзімде жүруі керек. Жылы
(20÷25°С) суға қарағанда , шамамен 2 ден 10°С дейінгі
температуралы суық суда бактериялар баяу дамиды.
Алайда жібіту суының температурасы төмен болған
жағдайда терінің сулануы өте баяу жүреді. Егер де
температураны 20°С дейін жоғарылатқанда, жібіту
үрдісі тездейді, бірақ бактериялардың да өміршеңдігі
біршама күшейеді. Сондықтан қалыпты жібіту
температурасы 16÷20°С, себебі мұндай температурада
теріні суландыру ұзақтығы азаяды және шіріткіш
бактериялар қауіпсіздігі азаяды.
1 кг жібітілетін теріге кететін су көлемі сұйықтық коэффициенті деп аталады. Ол
жібіту кезіндегі терінің салмағынан судың (сұйықтың) салма ғы қанша есе к өп
екендігін көрсетеді. Мысалы

Тері партиясының
салмағы 2000 кг
болса 8000 л суда
жібітіледі

Яғни
с.к=8000/2000=4
Жібіту үрдісі кезінде суда көптеген мөлшерде кір, лай жиналады, ол
бактериялардың дамуына оң әсерін тигізеді. Сондықтан жібітуге
мүмкіндігінше таза су пайдаланған дұрыс, я ғни кірленген суды таза
сумен ауыстырып отыру қажет. Суды ауыстыру саны шикізатты
консервілеу түріне, оның сапасына және шикізатты ң ластану
дәрежесіне байланысты анықталады.
Теріні суландыру үрдісін тездету үшін әртүрлі механикалы қ
операциялар қолданылады.
Жібіту үрдісінің негізгі операциялары

сс

Жібіту
Жуу шелдеу қырқу
(суландыру)
Жуу - теріні ластан, кірден, қан қалдықтарынан және тұздан арылту. Терілер
барабандарда және баркастарда жуылады.
Шелдеу - теріні шелден
арылту, яғни малдың үстінен
сыпырылған теріде қалып
қойған тері асты шел
қабатынан, жарғақшадан,
сіңірден, еттен, майдан
арылту. Операция шелдеу
Қырқу - теріде қалған салмақ машиналарында орындалады.
бергіш қалдықтар (ет және
май кесіндісі, басқы және т.б.)
Обрядка қалыпта қолмен
жүргізіледі, шелдегіш немесе
тұйықтық қолданылады.
Жібіту (суландыру), яғни консервіленген терінің күйін құрылымы
бойынша да, суландыру дәрежесі бойынша да жас терінің күйіне жақындату.
Және де жібіту үрдісінде терідегі лас, кір, қан және тұз қалды қтарынан
арылту тоқтайды. Жібіту чандарда, барабан мен баркастарда орындалады.
Шикізаттың сулану сапасын және ластану дәрежесін пайымдау үшін
жібітуден кейін теріні өлшейді. Жібітуден кейінге былғары шикізатыны ң
өндірістік партиясының салмағы жібіту салмағы деп аталады.
www.PresentationPro.com
ТЕРІНІ ЖҮННЕН АРЫЛТУ

Алдын-ала жүннің
Жібіту үрдісінде суланған теріде жүн, қыртыс және терінің беткі
және тері асты шел қабатының қалдықтары қабатының
болады. Тері талшықтарының өзара қыртысының
аралықтары өзара талшықтық ақуыздық өзеңмен байланысын
заттармен толтырылған. Келесі өңдеу үрдісінде әлсірету
теріні осы қалдықтардан, яғни жүн, қыртыс
және тері асты шел қабаты қалдықтарынан Жүнне
тазартып, аралық талшықтық заттардан
арылтып, өзең қабатына илегіш ерітінділердің
н
енуі үшін талшықтар шоғырларын бөлу керек арылту
және талшықты жұмсартып қопсыту қажет. үрдісі
Теріні жүн мен қыртыстан арылту үрдісі
жүннен арылту деп аталады.
Жүнді жүн алатын
машина арқылы
механикалық жолмен
алып тастау
Жүннен арылтудың әртүрлі әдістері бар:
www.PresentationPro.com
Теріні күлдеу
Күлдеу теріні жүннен арылту әдістерінің ең көп таралған әдісі.
Күлдеу үрдісінде сілтілердің әсерінен түк пен өзеңнің байланысы
әлсірейді, қыртыс бұзылады, талшықаралық ақуыздық заттар ериді
және жойылады, коллаген талшықтары қопсиды.
• Күлдеу үрдісіне әсер
ететін әртүрлі
факторлар

Күлдеу
сұйықтығын
Температура
да терілердің
ның әсері
жату
уақыты

Өткір Механикалық
күлдегіштерд әрекеттерді
ің әсері ң әсері
Күлдеу сұйықтығында терілердің жату
уақыты.

• Күлдеу сұйықтығы - әк ерітіндісі - күлдеу
үрдісінде бірнеше рет қолданылады. Ізбесті
ерітіндіні ұзақ қолданған сайын, яғни неғұрлым
көп тері партиясын содан өтсе, соғұрлым түк
ұясы жылдам бұзылып, түк әлсірейді. Мұндай
ерітінді "ескірген күлдік" деп аталады, мұнда
кальций гидроксидімен бірге ақуыздың
ыдырауынан пайда болған өнімдер болады, олар
аминқышқылдар және аммиак, сонымен қатар
бактериялар үлкен мөлшерде кездеседі.
• Былғары өнімдерін өңдеуде күлдеудің ұзақтығы
5÷10 тәулікті құрайды. Өте ұзақ күлдеуге,
әсіресе ескі күлдеу сұйықтығында, жол
берілмейді, себебі бұл кезде жарғақтық
заттардың көп мөлшерін жоғалтуға әкеледі.
Күлдеу сұйықтығын пайдаланудың ең ұзақ
•Температураның әсері
•Ізбестпен күлдеу үрдісі кезінде терінің жүннен арылуы өте баяу жүреді,
мысалы, 170 сағат. Күлдеу үрдісіне әсер ететін маңызды факторларды ң бірі
күлдеу сұйығының температурасы болып табылады. Температураны
жоғарылатқан кезде, жүннен арылту үрдісі жылдамдайды, алайда б ұл кезде
жарғақтық заттардың шығыны болады да терінің шіруіне әкеп соқытарады.
Сонымен берге температураны жоғарылатқан кезде ісіну азаяды. Т өмен
температурада күлдеудің ұзақтығы өседі және коллагеннің еруі азаяды.
•Сондықтан әдетте теріні күлдеу күлдеу сұйығының температурасы
16÷22°С болғанда орындалады. Жаз мезгілінде температура 22°С-ден
жоғарылағанда әрбір 2°С үшін күлдеу ұзақтығы қысқартылады. Кейде
күлдеуді күлдеу сұйықтығының температурасы 30°С дейін жоғарылағанда
жүргізеді. Бірақ мұндай кезде күлдеу ұзақтығы сәйкесінше қысқарады.
Өткір күлдегіштердің әсері

Күлдеуді температураны жоғарылатып қана жеделдетуге болмайды, сонымен бірге өткір
күлдегіштер пайдаланады. Өткір күлдегіш ретінде к үкіртті натрий қолданылады. К үлдеу
сұйықтығына аз мөлшерде (0,5÷0,7г/л) қосылған өткір күлдегіштер т үкке за қым
келтірместен теріні жүнне арылтуды жылдамдатады. К үлдеу с ұйы қты ғында к үкіртті
натрийдің артық болуы үрдісті тездеткенімен, түктің бұзылуы болады, өте қатты ісініп
кетеді және көп коллаген жоғалтылады.
Механикалық әрекеттердің әсері.
Күлдеу сұйықтығындағы терінің әкті сіңіруі терінің жағдайына
байланысты. Егер тері бірінің үстіне бірі салынса немесе бірінен кейін бірі
нығыздалып ілінсе күлдеу үрдісі де қозғалыссыз қалады. Я ғни әкті
ерітіндінің оларға жетуі қиындайды да, теріге біртекті емес әсер етеді.
Осындай жағдайдың алдын алу үшін теріге және к үлдеу с ұйы қты ғына
механикалық әсер етеді. Түбінде тұнып қалған әк бөлшектері қайтадан
қозғалысқа түседі.
Қазіргі уақытта теріні күлдеу үшін айналмалы аппараттар - баркастар,
барабандар немесе аспалы барабандар және барабан-контейнерлер
қолданылады.
Мұндай аппаратта күлдегенде күлдеу сұйықтығы мен терілер
механикалық араласады, нәтижесінде ізбест әрдайым қоз ғалмалы к үйде
болады, бұл оның теріге сіңуін жеделдетеді және к үлдеу үрдісін
жылдамдатады.
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1.Әсенова Б.Қ. Былғары және мех технологиясы:
оқу құралы / А.Н.Нұрымхан, А.Н.Нұрғазезова.- Семей,
2008.

2.Мәдиев Ө.Қ. Былғары және тері технологиясы:
оқулық / Айтөленова Қ.Т. – Алматы,2010.

Ұқсас жұмыстар

Теріні жүннен арылту

Теріні өңдеу

Теріні қалай өңдеу керек

Жібіту үрдісінің орындалуы.Жүннен арылтудың мақсаты және тәсілдері.Теріні күлдеу

Былғары шикізатының тағайындалуы

Былғары шикізаты. Жібіту үрдісі

Жібіту үрдістерінің орындалуы.Теріні күлдеу

ЖАСАНДЫ БЫЛҒАРЫ

Былғары шикізатының ақаулары

Малдың терісіне әсер ететін факторлар Жібіту үрдісінің мақсаты және жібітуге әсер ететін факторлар

Пәндер