Карталардың разграфкасы және номенклатурасы

Карталардың разграфкасы

және номенклатурасы

Разграфка - графтау деп бір масштабтағы карта бетін улкен масштабтағы карта бетіне бөлу.

Номенклатура - карта бетін белгілеп жүйелеу.

1 : 1 000 000 масштабтағыкарта беті.

Топографиялык карталар

Топографиялық карталар үлкен территорияларға жасалады, олар көптеген беттен тұрады. Картаның бетке бөлінуін жол-жол сызық, ал беттің белгісін картаның номенклатурасы деп атайды. Топографиялық картаның әрбір беті трапеция болып саналады, оған номенклатура беріледі. Карта бетінің номенклатурасы рамканың солтүстік қабырғасының үстінде орналасқан. Номенклатураның жанында, одан басқа осы жерде, ең ірі болып саналатын елді мекеннің аты жазылады. Әрбір бетте тағы да қатар жатқан беттердің номенклатурасы көрсетіледі, мұның өзі карталарды жалғастырған кезде оларды іріктеуді жеңілдетеді. Осы жазулар беттің рамкасының сыртында қабырғасының ортасында орналасады.

Карталардың номенклатурасы негізін 1 : 1 масштабтағы карта құрады, оның рамкасының өлшемі бойлықта 6, ал ендікте 4. Осы масштаб бетінің номенклатурасы белдеуді білдіретін латын алфавитінің бас әрпінен жәнереттік нөмірін көрсететін цифрлардан тұрады.

Мысал ретінде М-41-60-Б-Г карта бетінің номенклатурасының 1 : 1 масштабтан бастап рет-ретімен құрастыруды қарастырамыз.

М-41бет 1 : 1 масштабтағы 144 бетке бөлінеді, олар 1, 2, 3, . . . , 144цифрларымен белгіленеді. Осы масштабтың 60-нөмірлі бетінің номенклатурасы М-41-60 болады. 1 : 1 масштабтағы М-41-60 картасының бір беті 1 : 5 масштабтағы картаның 4 бетіне сәйкес келеді: олар А, Б, В және Г әріптерімен белгіленеді. Осы масштабтың екінші бетіннің номенклатурасы М-41-60-Б болады.

Осы бетті 4-ке бөлуден 1 :25000 масштабтағы картаның 4 бетін алады; бұл беттер а, б, в, г әріптерімен белгіленеді. Осы масштабта5ы картаның ең соңғы бетінің номенклатурсы М-41-60-Б-Г-4 болады.

1 : 5000 масштабтағы картаның номенклатурасының негізі болып

1: 1 масштабтағы картаның беті саналады, ал ол болса 1 :5000 масштабтағыкартаның ең соңғы бетінің номенклатурасы М-41-60 (256) болады.

1 : 2000 масштабтағы картаның номенклатурасын алу үшін 1 :5000 масштабтағы картаның беті 9 бөлікке бөлінеді; оларды орыс алфавитінің кіші әріптерімен белгілейді. Сонымен 1 : 2000 масштабтағы картаның ақырғы бетінің номенклатурасы М-41-60 (256-и) болады.

Топогрфиялық карталардың масштабына байланысты жеке беттерінің өлшемі туралы мәліметтер және номенклатура үлгілері 3-ші кестеде беоілген.

Карталардың номенклатурасы

1 :5000, 1 :2000, 1 :1000 және 1 :500 масштабтағы топографиялық пландарды жасаудың негізгі ережелеріне сәйкес ауданы 20 км-тан аз учаскелердің планын жасау үшін тікбұрышты жол-жол сызық қолданылады. Оның рамкасының өлшемі .

1 : 5000 масштаб үшін 40Х40 см, ал 1 :2000, 1:1000 және 1 :500 масштабтар үшін 50Х50см болады. Бұл жағдайда жол-жол сызықтың негізі ретінде 1 :5000 масштабтағы картаның беті қабылдап, олар араб цифрімен белгіленеді. Оған 1 : 2000 масштабтағы картаның 4 беті сәйкес болады. Олардың әрқайсысы 1 :5000 масштабтағы беттің нөмеріне орыс алфавитінің бас әріптерінің (А, Б, В, Г) бірін қосып жазу арқылы белгіленеді. Мысалы: 41-Б. 1 : 2000 масштабты картаның бетіне рим цифрларымен ( 1, 2, 3, 4) белгіленген 1 : 1000 масштабтағы төрт бет және араб цифрымен (1, 2, 3, . . . , 16) белгіленген 1 :500 масштабтағы 16 бет сәйкес келеді.