Жұлын және ми бөлімдерінің құрылымы, нейрондық құрамы және қызметтері

Жұлын жане ми функциялары

Жоспар

Ми және оның бөлімдері

Сопақша ми

Варолий көпірі

Мишық

Жұлын

Ми жане оның бөлiмдерi

Ересек адам бас миының оң жақ жарты шар бөлімi

Ми Жарты шарға ұқсас қос ми сыңарынан, мишыкқ пен ми бағанынан тұрады. Кұрылымдық айырма шылықтарына, даму ерекшелiктерi мен қызметiне қарай артқы ми, мишық, ортаңғы ми, аралық ми, алдыңғы ми деп бес бөлiкке бөлiнеді. Артқы ми құрамына сопақша ми мен варолий көпiрi кiредi. Сопақша ми үлкен мидың бiр бөлiгi, жұлынның жалғасы сұр және ақ заттардан тұрады. Сұр зат жүлындағыдай бiрақ жерге топтаспаған, ақ зат арасында жеке шоғырлар қүрып, көптеген ядроларға айналады. Ақ зат жұйке талшықтарынан тұрады.

Талшықтар қозуды жоғары және төмен қарай өткiзетiн жұлын жолдарының жалғасы және жұлынды мидың басқа бөлiмдерiмен сопақша мимен байланыс -тырып түрады. Сұр зат нейрондардан тұрады, рефлекстiк қызмет атқарады. Бас сұйектен шығатын он екi жұп ми жүйкелерiнiң соңғы бесеуiн ядролары мен аса маңызды рефлекстердi iске асыратын орта лықтар жане жұлын қызметiн реттеуге қатысатын торлы құрылымның бiр бөлiгi орналасқан. Сопақша миға тыныс, қан тамырларын тарылтып кеңейтетiн, жүрек соғуын баяулатып сирететiн тiршiлiк орта -лықтары жатады. Сопақша мидың мойын және көз еттерiнiң тонусын өзгертетiн қозғалтқыш ядролары көпiр және ортаңғы мимен бiрге статикалық және статокинетикалық рефлекстерi қатысады.

Артқы мидың топографиясы

Артқы ми

Сопақша мидағы торлы құрылым екi түрлi қызмет атқарады:

Жұлын қызметiн кұшейтiп не әлсiрететiн төмен қарай бағытталған әсер

Ортаңғы мидың торлы құрылымымен мидың басқа бөлiмдерiнiң қызметiн кұшейтетiн жоғарыға бағытталған әсер.

Варолий көпiрi

Көпiр құрамында ақ зат көп. Сондықтан оның ең басты қызметi жұйке серпiнiстерiн өткiзу. Ақ зат аралығында бөлек бөлек нейрон шоғырлары жайылған. Бұлардың ішінде бас сұйек ми жұйкелерінiң V, VI, VII жұптарының ядролар, көлденең жолақ еттерді ширықтыруға қатысатын рефлекс орталықтары, ұйықтау және ұйықтамау тартібін реттейтін торлы құрылым нейрондары бар. Сонымен қатар көпірде дем алуды дем шығару ұрдісімен алмастырып тұратын пневмотаксис орталық пен тыныс орталығында зат алмасуын реттейтін апнейзистік орталық орналасқан.

Мишық

Мишықтың жоғарыдан қараған көрінісі

Мишық қос жарты шардан және ортңғы бөліктен тұратын ұлкен ми сыңарларының артында, сопақша мидың ұстінде орналасқан. Жарты шарда қалыңдығы 1-2. 5 мм жұқа қыртыс қабығы, ақ зат ішінде сұр зат ядролар бар. Мишықтың басты қызметі адамның өз еркімен атқарылатын не оған багынбайтын кимыл арекеттердi уйлестiрiп отыру.

Жулын

Жулын омыртка баганынын каналында орналаскан жуан аркан тарiздi орталык жуйке жуйесiнiң бiр болiмi. Ак жане сур заттан турады. Сур зат жулыннын ортасында орналаскан нейрондар денесiнен турады да, рефлекстiк кызмет аткарады.

Ак зат сур затты айнала коршайды, жуйке талшыктарынан турады жане козуды откiзеді.

Жулын нейрондары

Адамнын жулынында 13. 5 млн дай нейрондар болады. Олардын 97% сезгiш және аралык, 3% козгалткыш нейрондар. Козгалткыш нейрондардын альфа жане гамма екi түрi сур заттын алдынгы ашасында орналаскан. Альфа мотонейрон ен үлкен жасуша. Ол нейрон аксоны адамнын бет еттерiнен баска барлык канка еттерiмен байланыскан. Гамма мотонейрон Альфа мотонейроннын тонусын тежейді. Аралык нейрондар баска нейрондармен коздыратын не тежейтiн туйiспелер курайды. Сезгiш нейрондар жулын ганглийлерiнде топталган.