Аң шаруашылығы өнімі және оның мағынасы

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті

Аңшаруашылығы өнімі және оның
мағынасы

Орындаған: Нурсеитова А.Е
Тексерген: Тугамбаева С.М

Семей 2015
Жоспар:
1. Глоссарий
2. Аң шаруашылығы өнімдерін қолдану
3. Жабайы аң етінің морфологиялық
және химиялық құрамы
4. Аң етінің химиялық құрамы
5. Жабайы аңдар еттері
6. Терінің құрылымы
7. Әдебиеттер
Аң шаруашылығы- сапалы тері өңдеу
мақсатымен қолда аң өсіретін мал
шаруашылығының дербес саласы.
Аңшылық – түз жануарларын аулау кәсібі.

Ет - адам немесе жануар тәніндегі ұлпаларды
құруға қажетті аса құнды ақ заттың көзі
болып табылады.
Тері – жануарлар организмінің немесе жалпы
организмнің сыртқы ортамен тікелей
жанасатын сыртқы қабығы.
1.1 Аң шаруашылығы өнімдерін
қолдану
Қазақстан әрқашан өзінің табиғи байлықтарымен белгілі.
Олардың арасында – терісі бағалы аңдар (б ұлғын, құндыз, а қ
түлкі, кәмшәт және т.б), арқасында - адам табиғаттың тайга мен
тундрасын жақсы меңгерді. Аңшылық – теріні табу – адам ға киім
тігуге және сатуға, тамақ , қару, аңшылыққа қажетті заттарды
сатып алуға мүмкіндік туды.
Аңшылық - ерте кезде Орал, Сібір, Қиыр Шығыс ,Солтүстік
Шығыс, және Ресейдің орталық облыстарының халы қтарыны ң
негізгі айналысатын кәсібі болған. Совет үкіметі кезінде жабайы
аңдардың популяциясының қысқартылуына байланысты олар ға
аңшылық қатаң түрде реттеле бастады. Одан бөлек, шаралар
жүргізілді, терісі бағалы аңдарды қарауда өсіру қолға алына
бастады. Бұл жүргізілген шаралар жабайы жануар т үрлеріні ң
популяциясын сақтап , қалпына келтірді. Осылайша, а ң
шаруашылығы табиғатты қорғау рольін атқарады.
Аң терілері
Аң шаруашылығы мал
шаруашылығының саласы
сияқты адамның улкен
еңбегімен жасалған. Аң
шаруашылығының негізгі
өнімі – тері, жарамсыз деп
саналған ересек және жас
малдардан алынатын
терілер, сондай-ақ ет,
негізгі түрде алынатын
сазқұдыз бен суырдың еті.
Сондай-ақ ақтүлкінің майын
дәрілік зат ретінде
пайдаланады.
Қаракүзеңдік теріасты
майын косметология мен
парфюмерияда, сабын мен
далап жасауда
қолданылады.

Кесте – 1. – КСРО кезіндегі
терілерді дайындау ( С. С.
Пилотович бойынша , 1981)
Түр атауы Ортажылдықтардың дайындалған терілері
1921-30 1941-45 1956-65 1976-79
Кәсіптік тері
Тиін 13490 8933 6162 3113
Қасқыр 30 25 32 25
Ақкіс 643 346 236 104
Жанат ит 1 19 59 15
Ақ қоян 3300 2330 805 320
Ор қоян 2350 447 1442 462
Сарыкүзен 260 162 146 89
Көртышқан 2260 4468 17378 5202
Сусар 48 17 82 28
Қызыл түлкі 470 361 599 71
Құндыз 50 7 37 23
Ондатр - 981 4901 1094
Ақтүлкі 74 77 89 70
Бұлғын 14 14 153 157
Торлы тері
Қара-сұр тулкі - 26 353 369
Қаракүзен - 3 1132 10 677
Сазқұндыз - 2 122 155
Ақтүлкі (көкшіл) - 2 264 1164
Бұлғын - - 4 14
1.2 Жабайы аң етінің морфологиялық
және химиялық құрамы
Ет - адам немесе жануар тәніндегі ұлпаларды
құруға қажетті аса құнды ақ заттың көзі болып
табылады. Ет – сонымен қатар жүйке ұлпасына,
физиологиялық қызметіне қажетті фосфордың,
майдың, микроэлементтердің және В тобындағы
витаминдердің көзі.
Ет өңдеу кәсіпорындарда, сауда орындарында
сойылған малдың терісін сыпырып, ағзаларын
алып кескеннен кейінгі ұшасын – ет деп атайды.
Демек, ет – бұлшық ет, сіңір, сүйек, дәнекер
ұлпалардан, безден, қан және жүйке тамырының
жиынтығы болып табылады. Ол мал түріне,
жынысына, жасына, қондылығына және мүшелеу
түріне байланысты. Әрине ет және май
ұлпаларының тағамдық құны жоғары. Әдетте ет
деген сөзден ет ұлпасын ұғамыз. Ал ет
ұлпасынан бөлінген басқа ұлпаларды (сүйек,
Сазқұндыздың еті диеталық тағам болып саналады, 20%
ақуыз, 7-10% май, 1% минералды заттардан тұрады;
энергетикалық құндылығы 100г –ға 200-210ккал . Суырдың еті
де диеталық тағамға жатады; ақуыз - 24% , 2% май, 1,7%
минералды заттардан тұрады. Энергетикалық құндылығы 100-
ға - 115ккал. Сазқұндыз бен суырдың етінен диеталық
котлеттер, қақталған және пісірілген шұжық, орама, кәуап,
түшпара дайындайды.
Бағалы аңдардан алынатын май, құрамында қанықпаған майлы
қышқылдар: линолды, олеинды , пентадеканды болғандықтан
биологиялық құндылыққа ие. Еріткеннен кейін ол азық ретінде
қолданылады. Одан басқа бағалы терілі аңдардың майын
медицина мен парфюмерияда қолданады. Қаракүзеннен 100г
май, тулкіден – ХМ», ақтүлкіден – 250, суырдан – шамамен 500г.
Суырдың майы пайдалы қасиеттерге бай. Ол coin-нің жоғарғы
шыжғырылуы(ржание) қанықпаған майлы қышқылы – 21,9%,
моноқанықпаған – 63,6, полиқанықпаған-13,6%. Ерте заманнан
бері оны ұлттық медицинада түрлі ауруларды емдеу үшін
қолданады.
Ет өнімдерінде ұшаны алғашқы
өңдеу және өндірістік өңдеуден
өткен етті негізінен үш топқа
бөледі.

Сүйекті ет – мал ұшасы немесе жарты
ұшасы, кейде ширек ұша;

Сылынған ет – сүйегі алынған ет
ұлпалары.

Тазартылған ет – көзге көрінетін дәнекер
ұлпаларын май , тамырлардан,
бездерден тазартылған ет ұлпалары.
1.3 АҢ ЕТІНІҢ ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫ
Еттің басты бөлшегін бұлшық ет құрайды. Химиялық құрамы бойынша
бұлшық ет орта есеппен 70-75% судан, 18-22% ақуыздан, 1-1,7% азотты
экстратты заттардан, 0,7-1,35% азотсыз экстрактты заттардан, 1-1,5 %
минералды заттардан, 2,5-3 % май және май тәріздес заттардан тұрады.
Строма құрамы миостромин белогынан, ал бұлық ет талшығының беткі қабаты
калдоген және эластин белогынан тұрады. Каллоген бұлшық ет
талшықтарын біріктіреді, бірақ суда пісіргенде тез ериді. Эластин суда
ерімейді, жын сөлінің әсіресе қарсы тұрып, тағамдығы баланс болып
табылады.
Бұлшық еттегі белоктың екінші фракциясы миозин болып табылады. Барлық
бұлшық ет белогының 40-50% құрайды. 45-50ºС температураға дейін
қыздырғанда ұйыйды. Миогенфибрин глобулин белогына жатады, төменгі
температурада ұйыйды.
Миохром немесе миоглобулин бұлшық етке қызыл түс беріп тұрады.
Актиномиозин бұлшық еттің фибрил талшықтарының құрамына кіреді.
Фракция бөлуден басқа белоктар органикалық немесе амин қышқылдарының
көбі түзіліп отырады.
Еттегі аса маңызды амин қышқылдары ағзада түзілмейтін амин қышқылдары
болып табылады. Бұлар ағзаға дайын күйінде түсуі қажет. Олар валин,
лейцин, изолейцин, треонин, метионин, фенилаланин, лизин, гистидин,
аргиин және ең қажетті триптофан, цистейн және цистин сияқты амин
қышқылдары.
1.4 ЖАБАЙЫ АҢДАР МЕН ҚҰС ЕТТЕРІ
Бұлан еті – күңгірт-қызыл түсті,
көк-көгілдір реңі бар, онша
қансызданбайды. Ұша сырты
ылғалдау, бұлшық еті үлкендеу
талшықты, түсі біртекті, жақсы
дамыған тығыз келген перделері
бар, майы аздау. Бұлшық ет
арасындағы дәнекер ұлпалар
желім беретін шикізатқа өте бай.
Ұрғашы және жас жануарлардан
алынған еттің өзіндік жағымды
иісі бар, жабайы құстар етінің
иісі жағымсыз келеді. Ішек-
қарынның иісіне ұқсас.
Пісіргенде бұл иіс өте қатты
сезіледі.Бұлан еті майсыздау
болып, арық ет деп есептеледі,
бірақ күзде жоғары қондылықты
болып, мойында төсте, ұшаның
артқы аяқтарында, бүйректе
көбірек жиналады. Майы ақтау,
сұр дақтары бар, ұзындау, қатты
конистенциялы, қалдық
саусақтарына онша жұқпайды.
Ерітілген май ақ түсті, бөлме
температурасында майдаланып
кетеді, иісі жағымды, ерекше,
еру температурасы 46-48 ºС ,
қату температурасы – 30-32º С.
Солтүстік бұғы еті
Солтүстік бұғы еті – қызыл немесе
күңгірт қызыл түсті, көктеу реңді,
ұшаның ылғалдылығы біршама,
сыртында - қаттылау. Бұлшық
еттері – орташа талшықты, тығыз
ақ келген пердемен жайылған, май
ақтары аздау. Бұлшық ет
арасындағы дәнекер ұлпалары
әлсіз дамыған, сондықтан бұлшық
етті кескенде біртекті. Ет
консистенциясы серпінді, өзіндік
иісі бар. Бұл иіс көбіне кәрі
жануарлар мен еркектер етінде
жақсы сезіледі. Жас
жануарлардың еті нәзіктеу.
Қондылығы жоғары
жануарлардың ұшасының артқы
бөлігі мен бүйрек маңында май көп
жиналады. Қыста майы тіпті
азайып кетеді. Май ақ түсті, қатты
құрғақтау, майдаланған, ұзын
жолақты иісі әлсіз, ерекше еру
және қату температурасы тиісінше
+48 - 52º С және -36 - 40ºС.
Елік еті
Елік еті – күңгірт – қызыл
түсті, ылғалды, сөлді, нәзік
келеді. Бұлшық еті жұқа
тығыз келген аң пердемен
жабылған, ұсақ талшықты,
кесілген жері біртекті,
әлсіздеу дәнекер ұлпалы,
серпінді. Еттің иісі жабайы
құс етінің иісіне ұқсас, дәмі
жағымды. Май жинауы
онша емес, бірақ жамбас,
бел және бүйрегінде біраз
бар. Май ұлпалары ақ түсті,
көктеу реңді, біртекті,
майда ұзақтау жолақты,
өзіндік иісі бар. Ерітілген
май қатты ерімейді. Еру
температурасы – 47-48ºС,
қатуы – 38-39ºС.
1.1 Тері құрылымы
Үлкен өлшемді сапалы терілер алу
үшін, аңдарға дұрыс азықтандырып,
күті керек, оларды союдың
технологиясын ұстау және теріні алғаш
рет өңдеу; ол үшін тері мен жүн
жамылғының құрылысын білу керек.
Өзіндік
Эпидерми тері(дерм
с- сыртқы а)
қабат
Ішкі қабат

Тер
і
• Көпқабатты эпителийлерден тұрады.
• Сыртқы қабат болып есептеледі.

Эпидерми
с

• Ол көбіне жұмсақ талшықты
байланыстырғыш тіннен тұрады.
Дерма терінің негізгі массасын және
оның мықтылығын құрайды.
Дерма • Онда эпителийлі бездер бар,
мысалы, сүт тектес, тығыз сонымен
қатар түкті фолликулалардан пайда
болатын тілмелер.
Дерма тінінің түрлері
Эластинді талшықтар онша
Дерманың байланыстырғыш
көп емес, бұтақты формада
тіні - коллагенді түктерден
және шымырлық, иілгіштік,
көптеген бір-бірімен тығыз
созылғыштық қасиеттерге
байланысқан түйіндер
ие. Теріні кептірген кезде
құралған, олар терінің
олар азаяды, сондықтан
мықтылығын көрсетеді. Олар
терілерді стандартты форма
тері бойымен орналасады
беретін және соларға сәйкес
(басынан аяғына дейін).
келетін заттарға кигізеді.

Бұлшық етті - қабат
Теріасты өзегі - дерма мен
дерманың төменгі жағында
аң денесін байланыстырғыш.
орналасқан, көлденең-
Ол бос байланыстырғыш
жолақты бұлшықет.
тіннен тұрады, коллагенді
Температураның
және эластинді
жоғарылауы немесе
талшықтармен пайда болған,
төмендеуіне байланысты
қанөткізгіш түтікшелері мен
бұлшық ет жиырылады
май жасушалары жиналатын
немесе көбейеді, осыған
орын арасында орналасқан.
орай жылуберу реттеледі.
Теріден тырнақтар пайд а болған. Теріде
жүйке және жүйкенің бітетін орындары
қанөткізгіш түтікшелерінен өтеді.
Тері көптеген функцияларды
орындайды, сонымен қатар ағзаны
механикалық әсер мен сынықтардан
қорғайды. Талшықты жабын мен теріасты
өзек жылу ұстауды қамтамасыз етеді, ал
қанөткізгіш түтікшелер және тері бездері
– жылу береді.
Әдебиеттер:
1. Балакирев.Н.А; Нузнецов Г.А –
Звероводство -;Колос, 2006-343 с
2. Берестов.В.Л. Научные основы
звероводства. Наука, 1985
3. Қойшыбаев С.А Махамбетова А.Б
«Жабайы аңдар мен құстардың
өнімдері және оларды өңдеу
технологиясы» - Алматы, 2010-75б

Ұқсас жұмыстар

Бағалы аң терісін сұрыптау, сақтау және сату

Сақтардың коғамдық құрылысы

Қой шаруашылығы өнімдерін танып білу

:Ферменттер және коферменттер

Қой шаруашылығы мал шаруашылығының басты саласы

ТАУЫҚ ШАРУАШЫЛЫҒЫ

Ауыл шаруашылығының даму процессі

Йогурттың сүттен айырмашылығы осыда

Тайпалық одақтар және Қазақстан территориясындағы ежелгі мемлекеттер

Аң аулау тәртібі

Пәндер