Эксперттік жүйенің сипаттамасы. Білімді көрсету. Жанұялық қатынастарды көрсетудің семантикасы және синтаксисі

Орындаған: Қабдығалиева Е. Е., ИС-207 тобы

Тексерген: аға оқытушы Жаксыгулова Д. Д.

Жоспар:

Эксперттік жүйе (ЭЖ) -нақты салада тәжрибелі мамандардың білімі енгізілген және осы салада диагноз қою, кеңес беру сияқты эксперттік (эксперттік) шешім қабылдайтын интелектуальды жүйе.

Заманауи ЭЖ - білім базасын қалыптастыратын, міндеттерді шешу кезінде жинақталған білім базасының көмегімен адам - маманның әрекетін модельдейтін мамандандырылған компьютерлік бағдарлама. Эксперттік жүйені ойлап табу және пайдалану ақпараттық технологиялардың дамуының концептуалды кезеңі болып табылады.

Эксперттік жүйелердің маңыздылығы:

ЭЖ негізінен бейформалды міндеттерді шешуге бағытталған, яғни ЭЖ формалданған міндеттерді шешуге әрекеттенген дәстүрлі бағдарлама жасақтаудың жолдарын жоққа шығармайды, өзгертпейді.

Бейформалданған міндеттер әдетте келесі ерекшеліктерге ие болады: қателікпен, бір мағыналы емес, бастапқы деректердің қарама-қайшылығы мен толық еместігімен;

Шешу аймағының ауқымдылығымен, яғни міндетті шешу аймағы өте кең; мәліметтер мен білімдердің динамикалық өзгеруі.

Танымал және тиімді пайдаланылатын сараптамалық жүйелерге мысал:

DENDRAL - күрделі органикалық молекулалардың құрылымын олардың спектрлік анализдарының қорытындысы арқылы анықтауға арналған ЭЖ (әлемдегі ең алғашқы сараптамалық жүйе болып есептеледі) .

MOLGEN-ферменттермен тәжірибенің негізінде ДНК құрылымы жайындағы гипотезалардың өнімін анықтауға арналған ЭЖ

XCON - DEC корпорациясындағы VAX-11 есептеу кешенінің сатып алушы тапсырысымен келістіріле отырып кофигурация жасайтын ЭЖ.

MYCIN - ішек ауруларын диагностикалайтын ЭЖ.

PUFF - өкпе ауруларын диагностикалайтын ЭЖ.

MACSYMA - алгебралық өрнектердің символдық түрленуін көрсететін ЭЖ.

YES/MVS - IBM корпорациясындағы көп қызметті үлкен MVS операциялық жүйесін басқаруға арналған ЭЖ.

DART - IBM корпорациясының үлкен НМД диагностикалауға арналған ЭЖ.

PROSPECTOR - пайдалы қазбаларды іздеуде көмегін тигізетін ЭЖ.

POMME - алма бағын күтуге ұсыныс беретін ЭЖ.

ЭСПЛАН - Бакиндік мұнай өңдеу зауытында өндіріс жоспарын жүргізетін ЭЖ.

МОДИС - гипертонияның түрлерін диагностикалайтын ЭЖ.

Эксперттік жүйе кемшіліктері:

Төмен сапалы интерфейс;

Білімдерді көрсету үшін арнайы тілдерді білу қажеттілігі;

Үлкен көлем;

Жылдамдылық төменділігі;

Басқа бағдарламалармен байланыс дамымаған;

Білім базасын ауыстыратын құралдар;

Қымбаттылығы.

Эксперттік жүйе артықшылықтары:

Адамның ойлау механизмін белгілі бір кәсіптік міндетті шешуге белгілейлі. Бұл эксперттік жүйені математикалық модельдеу мен компьютерлік анимациядан айырады.

Жүйе есептеу операцияларын орындаумен қатар нақты түсініктер мен қорытындыларды қалыптастыра ды. Білім қоры жүйеде белгілі бір арнайы тілде сақталып, өзінің жеке бағдарламалық кодынан бөлек тұрады. Олар түсініктер мен қорытындыларды құрастырады. Бұл бағдарлама компонентін деректер қоры деп атауға болады.

Міндетті шешуде негізгі болып эвристикалық және жақындатылған тәсілдер қолданылады. Эвристика дегеніміз адамның ұқсас проблемаларды шешу кезінде (rule of thumb), жинақталған практикалық тәжірибенің машиналды түрде ықпал етуі.

Статикалық эксперттік жүйе құрылымы

Динамикалық эксперттік жүйе құрылымы

Білім қоры (БҚ) - экспертті жүйе ядросы, экспертке және қолданушыға түсінікті формада машиналық тасымалдауышқа жазылған белгілі сала білімінің жиыны (программалау тілдерінде) . Осындай адамдық БҚ-мен қатар машиналық БҚ болады.

Экспертті жүйені құрушыларға коллективіне минимум төрт адам кіреді:

Шешуші-пайдаланушы енгізген берілгендер мен білім қорында сақталған білімдерді пайдаланып, Эксперттікның ой - бағытын өңдеуші программа. Яғни, шешуші -жүйенің “миы”.

Түсінік беруші ішкі жүйе-шығарудың сяикестігін қадағалайтын және нәтиженің қалай алынғанын не таңдап алынған ұйғарымның қабылданбағаны сияқты сұрақтарға жауап беретін арнайы программа. Шешуші мен түсінік беруші жүйені шығару мәшинесі деп те атайды. Пайдаланушыдан сұрақ түскен кезде ол мынадай мәселелерді орындайды:

алынған инфарматцианы білім қорында сақталған инфарматция мен салыстырады;

негізгі мақсатта не себептік байланыстарды іздейді;

әр факт үшін берілген сенім коэфиценттерін негізге ала отырып, фактлердің салыстырмалы анықтығын бағалайды.

Білім қоры редакторы -жасанды интелект маманына (білім жөніндегі инженерге) сұхбаттық режимде білім қорын дайындауға мүмкіндік беретін прогарамма.

Жанұяның имплицитті теориясы: Жанұяны әртүрлі тұрғыдан қарстыру немесе кеңес беруде жанұяның әртүрлі теориялық моделіне сүйенеді. Дегенменде, бұл модельдер ашы түрде көрініп, тұрмайды, бірақ ауытқуы мен қалыптылық осыларға байланысты болады. Л. Г. Люсик жанұялық терапияға әртүрлі жол табатын “Жанұялық теория” мақсатында үлкен зерттеу жүргізілді. Жанұяны зерттеушінің құрған кеңесі немесе болжамы жанұялық теориялық моделінен ғана емес, ондағы қалыптасқан жанұяның имплицитті моделіне де байланысты. Бұл психотерапияның тиімділігі бұл мақсаттар мен интерпритациялар клиенттер үшін қаншалықты қалыпты болып саналады соған байланысты. Бірақта вербальді деңгейде біз өзіндік мақсаттың, стереотиптің, клиенттің тұлға екендігінде деген сыйластықтың жоқтығын, сонымен қоса өмірлік тәжірибесі бар, өз мақсаты мен құндылықтарын әрқашанда ұғына бермейтін тірі одан болып қала береді.