Ақ алабота (Chenopodium album): таксономиясы, морфологиясы, экологиясы, биологиясы, шаруашылықтағы қолданылуы және күресу шаралары

Ақ алабота

(лат. Chenopodium album)

Орындаған: Досмағанбетова А. О

Тексерген: Сагындыков С. Н

Жоспар

Ғылыми топтасуы

Даму кезеңі

Экологиялық жағдайы

Ақ алабота өсімдігінің морфологиялық ерекшеліктері

Ақ алаботаның биологиялық ерекшеліктері

Таксономиясы және биологиялық түр ішіндегі жіктелуі

Ақ алаботаның өзіне тән ерекшеліктері және

шаруашылықта қолданылуы

8. Күресу шаралары

9. Пайдаланылған әдебиеттер

Ғылыми топтасуы

Дүниесі: Өсімдіктер

(unranked) Қос жарнақтылар

(unranked) Core eudicots

Сабы: Caryophyllales

Тұқымдасы:

Қызылқұйрық тұқымдасы

Тегі:

Chenopodium

Түрі:

C. album

Даму кезеңдері

Наурыз айларында шыға бастайды. Шілде тамыз айларында гүлдейді. Тұқымдары тамыз соңы мен қазан басында пісіп жетіледі.

Экологиялық жағдайы:

көктеп шығудың минимальды температурасы +3 . . . +4 С,

оптимальды температура +18 С . . . +24С максимальды температурасы +34 . . . 36С,

топырақтың барлық типтерінде өсе береді, физикалық жағынан азотқа

бай глиналыы, гумусты топырақта жақсы өседі.

Солдан оңға:

Жапырағы.

Гүлдері.

Дәндері 1, 5 мм.

Ақ алабота өсімдігінің морфологиясы

Ақ алабота - алабота тұқымдас біржылдық арамшөп. Сабағы күшті бұтақтанып тік өседі, биіктігі 100-150 см-ге жетеді, жапырақтары қысқа сағақты, астынылары сопақша, тәрізді, шетгерінде тістіктері болады, үстіңгілері- қиян шеттері тегіс. Ақ алабота тік сабақты, жапырақтары өте жиі тармақталған, сабаққа кезектесіп, кейбереуінде қарама-қарсы орналасады, жапырақтарының пішіні әр-түрлі. Жапырақ бетінде ақшыл дақтары болады. Бұлар бір үйлі, дара жынысты гүлді өсімдіктер. Кейбіреуі қос үйлі, көріксіз майда гүлдері шоқ-шоқ болып топтанып, масақ тәрізді гүлшоғырын құрайды. Гүлсерігі бес тармақты, жеміс қабы үлпекті, аталығы-бесеу, аналығы - біреу, тұқымы тығыз қабықты, бозғылт қара түсті, жылтыр болып келеді. Бозғылт тұқымдары - ерте, түсі қарасы - кеш піседі. Тұқымы - ұсақ, құстар үшін жақсы азық болып есептелінеді. Тұқымдары ұсақ, сипсебас гүл ғырларға жинақталған. Жемісі қара қоңыр, қабығы қатгы бір жаңғақ. Тұқымдардың диаметрі 1, 5-2, 0 мм. алаботаның үш түрлі полиморфты тұқымдары болады; ірілері-қоныр түстіҚоректік заттары аз, құрғақ топырақтарда ақ алабота өте кіші және аз бұтақталса, ал қоректік заттарға бай, ылғалды топырақта оның сабағының биіктігі 1, 5-2, 0 метрге, ал диаметрі 1, 5-2, 0 см-ге дейін жетеді. Жақсы дамыған бір өсімдік 100 мыңға дейін тұқым береді. Бір өсімдіктің әр түрлі үлкендіктегі және түстері әр түрлі тұқымдар болады. Олардың негізгі бөлігі пісіп жетілісімен төгіледі. Қыстап шыққаннан соң олардың өнгіштігі жоғарылайды және ол созылыңқы жүреді. 0, 3-0, 5 см топырақ тереңдігінен жақсы өніп шығады, ал 2 см тереңдіктен төмен қабаттан шығуы қиын болады

Алабота - бұл кәдімгі арамшөп. Қосжарнықтылар класына жатады. Қазақстаның биік таулы жерлерінен басқа барлық аудандарда өседі. Ақ алабота тік сабақты, жапырақтары өте жиі тармақталған, сабаққа кезектесіп, кейбіреуінде қарама-қарсы орналасады, жапырақтарының пішіні әр-түрлі. Жапырақ бетінде ақшыл дақтары болады. Бұлар бір үйлі, дара жынысты гүлді өсімдіктер. Кейбіреуі қос үйлі, көріксіз майда гүлдері шоқ-шоқ болып топтанып, масақ тәрізді гүлшоғырын құрайды. Гүлсерігі бес тармақты, жеміс қабы үлпекті, аталығы-бесеу, аналығы - біреу, тұқымы тығыз қабықты, бозғылт қара түсті, жылтыр болып келеді. Бозғылт тұқымдары - ерте, түсі қарасы - кеш піседі. Тұқымы - ұсақ, құстар үшін жақсы азық болып есептелінеді.

Ақ алаботаның биологиялық ерекшеліктері

Таксономиясы және биологиялық

түр ішіндегі жіктелуі

Кейбір түршелері

Chenopodium album var. album

Chenopodium album var. centrorubrum Makino - разновидность с Дальнего Востока,

Chenopodium album var. missouriense (Aellen) Bassett & Crompton - .

Chenopodium album var. striatiforme Murr

Chenopodium album var. reticulatum (Aellen) Uotila

Ақ алабота жем-шөп үшін өте құнарлы. Тұқымы мен жас сабақтарының құрамынан улы алклойыттар табылған. Эфир майы мен таро холестеринде бар(Павлов, 1947) . Сондықтан да ақ алаботаны жеген малдың асқазаны зақымданып, нерв жүйесі қозады. Алаботаның тұқымы қосылып пісірілген нанды адам жесе тез арықтап, бойындағы азот күрт азаяды. Оның тұқымында крахмал тым көп болғандықтан шарап дайындауда пайдаланылады. Ақ алаботаны бойындағы хенопиди майы медицинада адам мен мал ішіндегі болатын құрттарды түсіретін дәрі. Өсімдікті тек түйе жейді. Е гер ол шабындықта көп кездессе сүрлемге пайдалануға болады. Ақ алаботаның күлі сабын қайнатуға пайдаланылады. Жер үсті бөлігінен қызыл бояу алады

4. Ақ алаботаның өзіне тән ерекшеліктері және шаруашылықта қолданылуы