АРНАЙЫ МАМАНДАНДЫРЫЛҒАН ҚАРЖЫ – НЕСИЕЛІК МЕКЕМЕЛЕРІ

Презентация қосу

АРНАЙЫ
МАМАНДАНДЫРЫЛҒАН
ҚАРЖЫ – НЕСИЕЛІК
МЕКЕМЕЛЕРІ
ОРЫНДАҒАН : ҚАСЕНОВА Ә.Е.
ТОП: ФН – 305
Несие жүйесi – жалпы банктердiң (ұлттық және коммерциялы қ)
және банктiк операциялардың жекелеген т үрлерiн ж үзеге асыратын
банктiк мекемелердiң жиынтығы.
Көпреген мемлекеттерде несие жүйесi туралы екi ұғым
қалыптасқан:
Несие-есеп қатынастары, оны ң түрлерi мен несиелеу әдiстерiнi ң
жиынтығы;
Қаржы-несие мекемелерiнiң жиынты ғы;
Несие қатынастары несиенiң барлы қ формалары мен т үрлерiн
қамтиды. Несие жүйесi қаржы-несие мекемелернi ң жиынты ғы
ретiнде жеке және заңды тұлғалардың уақытша бос а қшаларын
есепшоттарда шоғырландырып, оларды к әсiпорын ға, үкiметке ж әне
халықтың әр түрлi топтарының қарызға беруi.
Несие мекемелерiнiң клиенттерге көрсететiн қызмет
түрлерiне қарай несие жүйесi 3 элементтен тұрады:

Орталық (эмиссиялық) банк –
«банктердiң банкi», бiрiншi деңгейдегi
мемлекеттiк банк, кез келген елдiң
мемлекеттiк, халықтық немесе ұлттық
банк деп аталуына тәуелсiз эмиссиялық,
ақша-несие мекемесi болып табылады.

Коммерциялық банктер. Ол – екiншi
деңгейiндегi банк, қарыз капиталы
нарығының әр түрлi секторларында
қызмет ететiн көп қызметтi мекемелер.
Олар кәсiпкерлiк тәжiрбиесiнде белгiлi бiр
көптеген қаржылық операцияларды
орындайды.

Мамандырылған несиелiк
мекемелер: сақтандыру, жинақтық,
ипотекалық,сенiмгерлiк және т.б.
Маманданған қаржы-несие мекемелерi кез келген елдiң несие
жүйесiнiң маңызды буыны. Олар қарыздық капиталдар нарығының
кiшкене аясында ғана қызмететедi. Бұл әр түрлi мамандалған қаржы-несие
мекемелерiнiң жиынтығы: сауда жинақ мекемелерi инвестициялық
компаниялар және қорлар, несие-жинақтау мекемелерi, зейнетақы
қорлары, сақтандыру компаниялары, мекемелердегi өзара көмек
кассалары, ломбардтар және т.б.
Кейбiр арнайы несие институттары Қазақстан аумағында революция ға
дейiн Жаңа экономикалық саясат жылдарында және ауыл шаруашылы ғын
ұйымдастыру тұсында несиелiк серiктестiктер өзара несие беру қоғамы
несиелiк одақтар және т.б. түрiнде болған. Қазiр банктiк емес мекемелерге
өзара көмек беру кассаларын, ломбардтарды, сондай-ақ шаруа қожалығы
бiрлестiктерiнiрi агроөнерәсiп бiрлестiктерiн, қаржы-есеп айырысу
орталықтарын жатқызуға болады.
Маманданған қаржы-несие мекемелерi алуан түрлi қызмет көрсетедi:

Тұтыну несиесiн беру;

Ауыл шаруашылық несиесiн беру;

Халықтың ұсақ жинақтарын;

Ипотекалық несие беру;

Сыртқы сауда операцияларын
қаржыландыру;
Мамандандырыл
Ломбард
ған қаржы-
Инвестициялық
Ипотекалық
Микрокредиттiк
Сақтандыру
Өзара
Несиелiк
несиесерiктестiк
компаниялар
компаниясы
компания
қоғамдары
ұйымдар
несиелік (қор)
мекемелер
Қаржы-несие мекемелерiнiң теориялық сипаттамасы

Тарихта ломбардтар өсiмқорлық
несие беретiн жеке меншiк
кәсiпорын ретiнде пайда болған.
Ломбардтар – Ломбардтардың мамандану саласы ҚР Ұлттық банктiң 1997
жылжитын мүлiк, оның iшiнде жылғы 29 тамыздағы
бұл жылжитын бағалы қағаздар мен асыл тастар №314 «Ломбард туралы»
мүлiктердi (бағалы қағаздардан басқа) кеiлге
алып, тұтыну несиесiн беру болып
ережесiне сәйкес, ломбард
кепiлге ала – банк болып
табылады. Олардың ссудалары
Ломбард отырып, қысқа негiзiнен қысқа мерзiмге (30 күнге табылмайтын Ұлттық
дейiнгi мерзiмге) кепiлге салатын банктiң берген
мерзiмдi мүлiк құнының 50-80 мөлшерiнде лицензиясы негiзiнде
ссудалар беретiн берiледi. Кепiлге алып ссуда операциялар мен
берумен қатар, олар клиенттердiң қызметтердi жүзеге
несиелiк мекеме. құндылықтарын сақтау, сондай-ақ асыратын заңды тұлға.
комиссиондық негiзде кепiлге
салынған мүлiктердi сатумен
айналысады.
Ипотекалық компаниялар
Ипотекалық несие дегенiмiз –
бұл қозғалмайтын мүлiктердi
«Ипотека» деген термин ең (тұрғын үйдi, өндiрiс
алғаш рет бiздiң эрамызға ғимараттарын, жердi және
дейiнгi I-II ғасырларда Рим т.с.с.) кепiлге алып, ұзақ
қаласының мерзiмге берiлетiн несие.
территориясында пайда Ипотекалық несие жеке
болған. Ежелгi Грецияда тұлғаларды несиелеудiң бiр
бiздiң эрамызға дейiнгi XIV түрi болып табылады.
ғасырларда пайда болды. Ипотекалық несиенiң
Ипотека терминi экономикалық жағынан - бұл
«hyrotheke» - «кепiлдiк, банктен немесе басқа да
кепiлзат, кепiлге салу» қаржы ұйымдарынан ссуда
деген мағынаны бiлдiредi. алу мақсатымен
жылжымайтын мүлiк кепiлiнiң
алуан түрлiлiгi болып
табылады.

2002 жылғы 1 қыркүйектегi Ипотекалық компаниялар көбiне
«Жылжымайтын мүлiк ипотекасы АҚШ, Канада, Ұлыбритания,
туралы» Қазақстан Ресубликасының Франция елдерiнде көп дамыған.
заңына сәйкес ипотекалық несие Мысалы, АҚШ-та қазiргi заманда
дегенiмiз – кепiлге берiлген ипотека жылына жалпы сомасы 3-4
жылжымайтын мүлiк немесе млрд. долларға 5 млн.-нан астам
ондағы үлесi кепiл берушiнiң немесе ипотекалық мәмiле жасалады. 1934
үшiншi тұлғаның иелiгi мен жылы құрылған Федералдық тұрғын
пайдалануында қалатын кепiл түрi. үй әкiмшiлiгi жергiлiктi халықты аса
Жылжымайтын мүлiк – жер учаскесi, жоғары емес топтары үшiн тиiстi
ақ үйлер, ғимараттар және жермен үкiметтiк бағдарламалар әзiрлеп
байланыстағы өзге де мүлiктер. отырады.
Инвестициялық компания (қор)
«Инвестиция» ұғымы ол латын тiлiнен шыққан «салу» қаржы салу
немесе қаржыландру, қаржы тартуды бiлдiредi. Басты ма қсаты
экономиканың нақты салаларына қаржы салу арқылы пайда табу.
Инвестиция құрамына: мүлiктер, байлықтар, материалдық және
интеллектуалдық құндылықтар кiредi.
Инвестициялық компания – тартылған қаражаттарды бағалы
қағаздарға инвестициялау мақсатында, өзiнiң акцияларын шығарғу
және ашық түрде орналықтару арқылы ақшалай қаражаттарды тартуға
байланысты қызметiн жүзеге асыратын акционерлiк қоғам формасында
құрылатын заңды тұлға.
Акционерлермен өзара қатынасына байланысты инвестициялы қ
компаниялардың екi түрi бар:Өзара бiрiккен қорлар - ашық типтi –
акция ұстаушының талабы бойынша акцияларды керi сатып алуға
мiндеттенедi;Инвестициялық компания - жабық типтi – ондай құқығы
жоқ;
Иневестициялық компанияны басқарушы – инвестициялы қ қормен оны
басқару туралы келiсiм-шарт негiзiнде әрекет етушi және бағалы
қағаздар портфелiн басқаруға байланысты кәсiби қызметтi жүзеге
асырушы заңды тұлға.Инвестициялық банктерден айырмашылығы
басқаларының басқарушы қызметiн атқаруға құқығы жоқ.
Несиелiк серiктестiк

Несиелiк серiктестiк – банк болып табылмайтын, өзiнiң қатысушыларына несие
беру және қызмет көрсету мақсатында құрылған, өз қызметiн Ұлттық банктен
қарыздық және басқа да банк операцияларын жүргiзуге асырушы заңды тұлға.

Несиелiк серiктестiк жабық акционерлiк қоғам және жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк
түрiде құрылатын және өз қызметiн жүзеге асыратын коммерциялық ұйым. Несиелiк
серiктестiктiң қатысушылары жарғылық қорының елу пайыздан астамы мемлекетке
жататын өкiлеттi атқарушы және сот билiгiнен, қаржылық капиталы мемлекеттiк
кәсiпорындар мен ұйымдардан, сондай-ақ, оны тiркеген мемлекеттiң заңымен сәйкес
келетiн оффшорлық аймақтағы компания статусы бар заңды тұлғалардан басқа жеке
және заңды тұлғалар (резиденттер және резидент еместер) болуы мүмкiн.

Несиелiк серiктестiктердiң мынандай түрлерi болады:
Несиелiк-депозиттiк серiктестiк – заңды тұлғалардың қабылдау мүмкiндiгi;
Ауыл несиелiк серiктестiгi - өзара несие беру үшiн, оның қатысушыларыны ң ақшаларын жина қтау жолымен
ерiктi түрде жеке және заңды тұлғаларды ң өзара бiрiгуiнi ң нәтижесiнде құрыл ған, банктi ң жекелеген
операцияларының түрлерiн жүзеге асыратын заңды тұлға.
Несиелiк серiктестiк – коммерциялық ұйым;

Несиелiк серiктестiк және ауыл несиелiк серiктестiгi ҚР заңдылықтарындағы
ерекшелiктерiне сәйкес мынадай ұйымдық-құқықтық формада құрыла алды:
Коммандиттiк серiктестiк;
Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк;
Толық серiктестiк;
Акционерлiк қоғам;
Қаржы-несие мекемелерiнiң функциялары
Ломбард
Ломбард операцияларына мыналар
жатады:
бағалы металдардан
(алтыннан, күмiстен, сейфтiк қызметтер:
ломбардтық операциялар: платинадан, платина клиенттердiң бағалы
тез iске асырылатын бағалы тобындағы металдардан) қағаздарын, құжаттарын,
қағаздар мен жасалған монеталарды, құндылықтарын сақтауға
жылжымайтын мүлiктердi сондай-ақ бағалы қағаздар байланысты, сол сияқты
кепiлге алып, қысқа және асыл тастардан сейфтiк жәшiктердi,
мерзiмдi несие берудi тұратын зергерлiк шкафтарды, бөлмелердi
сипаттайды; бұйымдарды сатып алу, жалға беру қызметтерiн
кепiлге қабылдау, есепке көрсетедi;
алу, сақтау және сату;

келiсiмшарт мерзiмi iшiнде
жалға берген мүлiкке заң талаптарына сәйкес
жалға берушiнiң меншiк кепiлге алынған мүлiктi
құғын сақтай отырып, ол сату;
мүлiктi жалға беру;
Несиелiк серiктестiк
Несиелiк серiктестiктердiң басты пассив операцияларына – салымдарды тарту және займдарды орналастыру; актив операцияларына – ссудалық, комиссиондық, сауда-делдалдық операциялары жатады.
Несиелiк серiктестiктiң мынандай операциялары жүзеге асырады:

Сейфтiк операциялар:
сейфтiк жәшiктердi, Несиелiк
Кассалық шкафтар мен үй- серiктестiкке
операциялар: жайларды жалға
қатысушы заңды
банкноттар мен берудi қоса
есептегендегi және жеке
монеталарды
клиенттердiң бағалы тұлғалардың
сақтау, қабылдау,
қағаздары, құжаттары депозиттерiн
санау, ұсақтау, мен құндылықтарын қабылдау;
сорттау, қаптау, сақтау бойынша
айырбастау және қызметтер; Несиелiк
т.б.; Несиелiк қатысушылар серiктестiкке
үшiн клирингтiк
Қарыздық операциялар: төлемдердi қатысушыларының
операциялар: жинақтау, салыстыру, банктiк шоттары
несиелiк сұрыптау және растау, олардың
серiктестiк сонымен бiрге олардың тапсырмасы
қатысушыларына өзара есепке алу мен бойынша есеп
ақшалай формада клирингке айырысу;
несиелер беру; қатысушылардың таза
позицияларын анықтау;

Аударымдық Сенiм (трастылық)
операциялар: ақша операциялары: сенiм
аудару бойынша бiлдiрушiнiң (несиелiк
серiктестiк
несиелiк серiктестiк қатысушылардың)
қатысушыларының мүддесiне сай және
тапсырмаларын тапсырмасы бойынша
орындау; ақшаны басқару;
Инвестициялық компания
Инвестициялық компанияның мынандай құқықтары бар:

•сол инвестициялық қордың бағалы қағаздар портфелiне тиiстi акциялары
бойынша акционерлiк қоғамның басқаруына қатысуға;
•басқарушылар мен бағалы қағаздар портфелiн басқару туралы келiсм-
шарт жасауға;
•басқа тұлғалардың барлығымен, соның iшiнде тiркеушi және кастодиандық
келiсiм-шарт жасауға, өзгертуге және қарым-қатынасты тоқтатуға;
•инвестициялық қордың бағалы қағаздар портфелiн басқаруға байланысты
қызметтi жүзеге асыруға кез келген сұрақтарды инвесторлық басшысынан
талап етуге және алуға;
•Инвестициялық қордың мына салаларына тыйым салынады:
•акциядан басқа бағалы қағаз түрлерiн шығаруға;
•банктерден инвестициялық қордың таза активтерiнiң құнынан он пайыздан
астам мөлшерде, алты айдан асатын уақытқа заемдық қаражаттар алуға;
•акцияның бақылау пакетiн сатып алуға күштi шектеу қоюға;
•кез келген тәсiлде заемдар беруге;
•қайта сатып алу шартымен өзiне тиiстi бағалы қағаздарды сатуға (РЕПО
операциясы);
Ипотекалық компания

• Ипотекалық компания – жердi және жылжымайтын мүлiктi кепiлге ала
отырп, ұзақ мерзiмге несиелiк операцияларды ж үзеге асырады. Б ұл
компаниялар пассивтерiнiң басым бөлiгi ипотекалық облигациялар,
акциялар және басқа да бағалы қағаздарды құрайды.
• Салалық және аумақтық компаниялардың мамандану дәрежесi оларды ң
активтерi мен пассивтерiн құрау ерекшелiктерi белгiлi бiр м өлшерде
олардың қызмет аумағына, сондай-ақ клиенттерiнi ң шаруашылы қ
қызметтерiн ұйымдастыру ерекшелiктерiмен байланысты болып келедi.
Ипотекалық несиенiң қағидалары:
Меншiк құқығын шектеу шартында борышқордың қолында мүлiктi ң
қалуы;
Кепiл үлесiнiң түрiнде ссудалар мөлшерiнiң аны қталуы;
Сол сияқты мүлiктi үстеме ипотекалық ссудаға кепiлге алу;
Сақтандыру есебi бойынша несие беру;
•Қазақстанда ипотека термині 1995 жылғы 23
желтоқсандағы № 2723 «Жылжымайтын мүлік
ипотекасы туралы» Қазақстан Республикасының
Заңына сәйкес енгізілді. Осы Жарлыққа сәйкес,
«ипотека — кепіл берушінің немесе үшінші бір
тұлғаның иелігінде және пайдалануында болатын
кепілге салынған жылжымайтын мүлік» деп
берілген.
•Қазақстанда 2001 жылдан бастап халықаралық
стандарттарды ескере отырып жасалған ипотекалық
несиелеу жүйесі енгізілген. Қазіргі уақытта
Қазақстан Республикасында АҚШ, Германия және
Малайзия мемлекеттерінің тәжірибесін ескере
отырып, жасалынған тұрғын үй ипотекалық
несиелеу жүйесі қызмет етуде.
екінші деңгейде—
алғашкы тұрғын үй
ипотекалық несиесін
бірінші деңгейде—
берушілерден берген
алғашкы тұрғын үй
несиелері бойынша
ипотекалық несиесін
талаптарын және кепіл
берушілер, соның
құкықтарын сатып
ішінде: банктер мен
алуды жүзеге
банктік емес ұйымдар
асыратын, қайта
қаржыландырушы
ұйымдар.
ДЕҢГЕЙЛI БОЛЫП КЕЛЕДI.
ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕ ЖҮЙЕСI ЕКI
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА
Қайта қаржыландырушыға «Қазақстан ипотекалық
компаниясы» АҚ жатады. Аталған компания тұрғын үй
нарығын бюджеттен тыс қаражат кездері есебінен
қаржыландыруды жүзеге асыруда және ипотекалық
несиелеуді енгізуге маңызды рөл атқаруда.
Қазақстан Ипотекалық компаниясы (ҚИК) 2001 жылы
ақпанда Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің
ықпалымен құрылды. Оның қызметінің басты мақсаты
еліміздегі ипотекалық несиелеу жүйесін дамыту және
тұрғын үй құрылысын ұзақ мерзімді қаржыландыру
тұжырымдамасын іс жүзіне асыру болып табылады.
Компанияның кызметі, сондай-ақ тұрғын үйді ұзақ
мерзімді қаржыландырушы банктер мен банктік емес
ұйымдардың активтері мен пассивтерінін, құрылымы
сәйкес келмеген жағдайлардан туындайтын
тәуекелдердің алдын алып, өтімділігін арттыру,
халықтың тұрғын үйге деген төлем кабілеттілік
сұранысының көлемін ұлғайтуға мүмкіндік жасауға
бағытталады.
Қазақстандағы ипотекалық несиелеудің
қазіргі уақытта көптеген мәселелері бар.
Олардың ішінде:
Коммерциялық банктердің ипотекалық
несиелендіру бойынша басқа елдерге
қарағанда пайыз ставкасының жоғары
болуы;
Ипотекалық несиені алудағы көп
шығындардың болуы;
Біздің банктерімізде несиені өтеу
аннуитеттік төлем сызбасы бойынша
жүреді, яғни өтеу мерзімі бойынша
біркелкі өтем мөлшерлі төлемдер жүреді.

Қорытынды

Бұл мекемелерсiз экономиканың әр түрлi
салаларында және тұрғындарға көрсетiлетiн несие
жүйесiнiң қызметтерi толық болмас едi. Мұндай
мекемелер екi жақты бағыныштылықта болады: бiр
жағынан, олар несиелiк және есеп айыру қызметтерiн
жүзеге асырумен байланысты болғандықтан да
Орталық банктiң соған сәйкес талаптарын
басшылыққа алады. Екiншi жағынан, қандай да бiр
қаржы, сақтандыру, инвестициялық немесе басқа да
операцияларға мамандана отырып, тиiстi
ведомствалардың реттеу әрекеттерiне ұшырайды.

Ұқсас жұмыстар

Ипотекалық несие

НЕСИЕЛІК ЖӘНЕ БАНКТІК ЖҮЙЕ

Қаржы делдалдары

Қаржы несие жүйесі құрылымы

Жапонияның ақша - несие саясаты

Қаржы делдалдары және қаржылық делдалдықтар

Банкаралық несие нарығы

Қазақстан Республикасындағы банктік жүйенің қалыптасуы мен дамуы

Қысқа мерзімді банктік несиелеу инвестициялық жобаларды қаржыландырудың әдісі ретінде

Бюджеттік бақылауды ұйымдастыру

Пәндер