КІШІ ЖҮЗДІҢ РЕСЕЙ ИМПЕРИЯСЫНЫҢ ҚҰРАМЫНА ЕНУІ

Презентация қосу

КІШІ ЖҮЗДІҢ РЕСЕЙ
ИМПЕРИЯСЫНЫҢ ҚҰРАМЫНА ЕНУІ
ДӘРІС ЖОСПАРЫ:
1. Ұйымдастыру.
2. Кіріспе
3. Кіші жүздің Ресейге қосылу себептері
4. Кіші жүз ханы Әбілқайырдың мақсаты
5. Әбілқайыр ханға қарсы оппозицияның
қалыптасуы
6. Қорытынды
7. Үйге тапсырма
Сабақтың
құрылымы

Қызығушы Мағынаны Ой -
лықты ояту тану толғаныс
Мазмұны

1 Кішіжүздің Ресейге қосылуының алғышарттары мен себептері
2 А. Тевкелев бастаған елшіліктің Кіші жүзде болуы
3 Әбілқайыр ханға қарсы оппозицияның қалыптасуы
4 Әбілқайыр ханның және оның теңірегіндегілердің Ресейдің қол астына өтуді
кабылдауы
5 Патша үкіметінің Қазақстандағы жағдайының одан әрі нығаюы
7 Патша үкіметінің Орал шекаралық шебін нығайтуы және жер дауыны ң шиелен
ісуі
8 Кіші жүз қазақтарының Ресейдің қол астына өтуінің салдарлары
САБАҚ ТҮРІ; АРАЛАС САБА Қ ( СУРЕТТЕР,
ТІРЕК-СЫЗБА, ИНТЕРАКТИВТІК ТА Қ ТА. )
Сабақтың мақсаты:

Оқушыны Тақырыпты түсініп оқи білуге
баулу. Тілін, сөздік қорларын дамыту
арқылы сабаққа деген қызығушылығын
арттыру.Тақырыпты толықтай аша білу.
Білімділігі
Оқ ушыларды тақ ырыпты аша
отырып, түсініп оқ уға үйрету.Кіші
жү здің Ресей империясына амалсыз
ел үшін жер үшін Ә білқ айырдың
қ олданған саясатын оқ ушыларға
толық түсінікті жеткізу.
Тәрбиелігі;
Оқушыларға Кіші жүздің ханы
Әбілқайырдыңың бойындағы
қасиеттерді айта отырып,
адамгершілікке, жүректілікке және туған
жерін, Отанын шексіз сүйетін
ұлтжандылыққа тәрбиелеу.
Дамытушылығы:
Оқ ушылардың танымдық
белсенділігін арттырып, ойлау әрекетін
дамыту, ой қ орытындысын жасай
білуге, ортақ пікірге келуге
дағдыландыру. Интерактивтік
тақ тамен жұмыс жасауды үйрету.
САБАҚТЫҢ БАРЫСЫ:
1.ҰЙЫМДАСТЫРУ КЕЗЕҢІ.
2.ҮЙ ТАПСЫРМАСЫН
СҰРАУ.
Кіріспе:
Жоңғариямен ұзаққа созылған аса ауыр соғыста қазақ жасақтары тамаша же ңіске жеткенімен ол табыс баянды бола
қоймады. Қазақ хандары мен сұлтандарының тақ таласына байланысты алауызды ғы салдарынан б ұл к үреске Ресей
империясы да тартылды.
Ресей қалайда Қазақстанды өзіне қосып алуды көксеп, қолайлы кезеңді к үтумен болды. Әбіл қайыр қаза қ
хандығында жеке өз билігін нығайту жолдарын жатпай-т ұрмай тынымсыз іздестіре бастады. Кіші ж үзді ң ханы Ресей
мемлекетінің қолдауына сүйенуге бел буды. Бұл ретте оның жеке басыны ң қадір- қасиеті де шешуші р өл ат қарды.
Әбілқайыр Жоңғариямен соғыс қызу жүріп жаткан 1726 жылдың өзінде-ақ Ресейге елші жіберіп, оны ң қол астына өту
туралы өтініш білдіру арқылы әрекет жасап көрген болатын. Бұл өтінішті елші Қойбағар жеткізген еді. Алайда ханны ң
өтініші ол жылы жауапсыз қалдырылды.
1730 жылы Кіші жүздің билері ханға Ресеймен әскери одақ жасасуды ұсынды. Алайда Әбіл қайыр өз у әдесінде т ұрмай,
Ресеймен келіссөз мүлде басқаша сипат алды. Ресейдің өкімет билігімен неғұрлым жа қын бола т үсу ма қсатымен 1730
жылғы қыркүйек айында Әбілкайырдың батыр Сейітқұл Қойдағұлұлы мен би Құтлымбет Қоштай ұлы баста ған
елшілігі Кіші жүзді Ресейдің қарамағына алу туралы императрица Анна Иоанновнаны ң атына жазыл ған өтінішті табыс
ету үшін Санкт-Петербургке келді.
Бұл жолы Әбілқайырдың елшілігіне зор құрмет көрсетіліп, ол үлкен ықыласпен қарсы алынды. Ресей үшін Кіші
жүзді империяның құрамына қосып алудың ең қолайлы сәті туды. Б ұған дейін Ресейді ң
құрамына Еділ қалмақтары, Кабардин князьдігі косылған болатын.
жалған сипаттары ғана орын алды.
Қазақ елінің
ауыр сыртқы
жағдайын Кіші
жүз ханы
Әбілқайыр Ресей
империясының
қолдауы арқылы
шешпекші болды
3. Жайықтың
2. Петербург төменгі ағысы, Есіл,
билеушілеріне арқа Ертіс, Ор өзендері
сүйеп, аға хандыққа бойындағы
таласта қазақтардың мал
қарсыластарын жеңу. жайылымдары үшін
бейбіт өмірді сақтау.

1. Қалмақтар мен 4. Қазақ жері
башқұрттардың арқылы өтетін
Қазақ жерін керуен жолдарының
шабуылдауын қауіпсіздігін
тоқтату. Әбілхайыр қалпына келтіру.
ханнын
мақсаттары
:
Әбілқайыр 1726 жылы Ресей Бірақ елшілікке күмәнданған
империясының құрамына кіруге өтініш патшаүкіметі хан ұсынысын
білдіріп, елшілерін жіберген болатын. жауапсыз қалдырған болатын.

Алайда хан 1730 жылғы
1730 жыл – Кіші жүз билері қыркүйекте петербургке
Әбілқайырға Жоңғарияға қарсы аттандырылған елшілеріне
күресу үшін Ресеймен әскери одақ әскери одақ құру емес, Ресейдің
құруды тапсырды құрамына кіру туралы құжат
тапсырды.

Орыс үкіметі Қазақ
өлкесі жөнінде Ертіс өзенінің
отаршылдық саясат жоғары ағысында
бекіністер тұрғызды
ұстанып 1717-20
жылдары
1714-1720 жылдары Ертіс бойына
бекіністер

Жәміш-1716

Өскемен-1720
Семей
1718
1730 жылы кіші жүз
ақсүйектерінің талабы:
Ресеймен әскери одақ құру
Әбілқайыр хан талабы:
Ресейдің құрамына кіру.
Патша үкіметінің
мақсаты:
қазақ-жоңғар соғысын
пайдаланып, бекіністер салу
арқылы Қазақ өлкесін
біртіндеп жаулап алу.
ӘБІЛҚАЙЫР ХАНҒА ҚАРСЫ ОППОЗИЦИЯНЫ Ң
ҚАЛЫПТАСУЫ
Кіші жүздегі қазақ а қс үйектеріні ң ед әуір б өлігі Ресейді ң кол
астына өтуге үзілді-кесілді қарсы болды. Ресейді ң қол астына
өту туралы шешім Әбілқайыр ханны ң жеке өзіні ң бастамасы
бойынша қабылданды.
Оппозициялық көңіл к үйдегі к өптеген қаза қ билеушілері
Ресеймен екі арада ғы келісс өзга қарсы болды.Дипломатиялы қ
тапсырмамен келген елшілерді қор ғау ісі Әбілкайырды ң өз ұлы
Нұралы сұлтанға сеніп тапсырылды.
Қазақ билеушілері сенімді де тиімді ода қтас іздеп табу м үддесін
басшылыққа алды, ол ода қтастар оларды ң бостанды ғына
озбырлық жасап, қол с ұқпайтын болуы керек деп үміттенді.
А. ТЕВКЕЛЕВ БАСТА ҒАН ЕЛШІЛІКТІ Ң КІШІ Ж ҮЗДЕ
БОЛУЫ
Қазақтардан ант алу үшін патша үкіметі Әбіл қайыр ға 1731 жыл ғы 30 с әуірде
Петербургтен А.И. Тевкелев баста ған елшілікті жіберді. О ған Кіші ж үзді ң
билеушілерін Ресейді ң кол астына қалай өткізуі керектігі ж өнінде жан-жа қты
нұсқау берілді. Кіші ж үздің ат т өбеліндей билеуші тобын қала ғанынша д үние-
мүлік беріп, тікелей сатып алу жа ғын да қарастырып к өруді тапсырды.
Ол үшін 1 миллион орыс рубліне дейін ж ұмсау ға р ұқсат етілді. Әбіл қайыр ға
императрица Анна Иоанновнамы ң атынан қымбат ба ғалы сыйлы қтар — болат
қылыш, бұлғын ішік, екі т үлкі тыма қ, ш ұға маталар мен бас қа да сыйлы қтар беру
көзделді.
Бірақ оларды Құран ұстап ант берілгеннен ж әне құжат қа кол қойыл ғаннан кейін
ғана тапсыру қарастырылды. Дипломатиялы қ тапсырмамен келгендерді ң
құрамында башқұрттың ықпалды старшины әрі батыры Таймас Шайымов тa
болды.
Бұл дипломатиялық тапсырмамен келген елшілік, сонымен қатар барлау
мәліметтерін де жинау ға — жер бедерін суреттеуге, қаза қтарды ң тілі, әдет- ғұрпы
және салт-дәстүрлері туралы м әліметтер жина қтау ға тиіс болды. Елшілік сондай-
ақ қазақтардың империя кол астына өтуі қабыл алын ған кездегі к өңіл к үйіні ң
қандай болғанын да білуі тиіс еді. Тевклевке каза қтарды ң е ң жа қын к өрші
халықтары туралы да деректер жинау тапсырылды.
1731 жылғы
19 ақпан-
Кіші жүзді
империя
құрамына
Анна
Иоанновна
қабылдады.
ҚАЗАҚТАРДЫҢ РЕСЕЙ ҚҰРАМЫНА КІРУІ.
Кіші жүз Орта жүз

• 1731ж. 5 қазан • 1734 ж. тамыз

• Майтөбе • 1740 жыл

• Әбілқайыр хан 29 би- • Әбілмәмбет хан мен
старшын Абылай сұлтан

• Нәтижесі: Жоңғар • Салдары : Отарлау
шапқншылығының саясатының басталуы
азаюы
1734 жылы мамырда Сенаттың хатшысы
И.К. Кириллов басқарған экспедиция
жабдықталды:

Ор өзені бойында бекініс тұрғызу.
Орта Азиямен керуен саудасын кеңейту.

Қазақ еліндегі табиғи байлықтарды игеру.

Сырдария бойына қала тұрғызу.
Өзен флотациясын құру.
1735 жыл-Ор
өзені бойында
Ор бекінісінің
негізі қаланды.
1742 жыл-И. И.
Неплюев Орск
қалашығын
көшірді.
1743 жыл- бұл
қоныс Орынбор
деп аталды.
1738 жылғы тамыз- Орынбор
комиссиясының басшысы, тарихшы
В. Н. Татищев Орынборда қазақ
сұлтандарының сьезін өткізді.
Кіші жүз бен Орта жүзден барлығы
60-қа жуық старшын Ресейге
берілгендігін қуаттап екінші рет ант
берді.
XVIII ҒАСЫРДЫН АЛҒАШҚЫ
ЖАРТЫСЫНДАҒЫ САЯСИ ЖА ҒДАЙ
1740 жыл - Иран әміршісі Н әдіршахты ң Хиуаны тал қандап, Сырдария өңіріне
жақындауы каза қтарды ң жа ғдайын ауырлата т үсті.
1741 - 1742 жылдар - қонтайшы Галдан Цэрен Орта ж үз бен Кіші ж үзге екінші "актабан
шүбырьшды" жоры қтарын жасады.
1742 жыл - Абылай с ұлтан жо ңғар т ұткынына т үсіп,
1743 жылы қиыншылыкпен босады.
1741-1742 жылдары Орта ж үз каза қтары Ор бекінісіне дейін ы ғыстырылып,
калмақтарды ң билігін мойындауы ж әне қо ңтайшы белгілеп берген жерлерде ғана
көшіп - конуы талап етілді.
1742 жылы 20 мамырда Ресей Сенаты казактарды ж әне шекаралык. бекіністерді
корғау жөнінде жарлык шы ғарды.
РЕСЕЙ ИМПЕРИЯСЫНЫ Ң
ҚАЗАҚСТАНДЫ ОТАРЛАУЫНЫҢ
НЕГІЗГІ КЕЗЕҢДЕРІ
ХУІ ғасырдан бастап ә р қ илы бос қ ындар, қ аш қ ын казактардан құ рыл ған

отрядтардың еркін, қ алай болса солай отарлауы өріс алды.
ХУІІ ғ. Бастап сауда - ө нерк ә сіп капиталыны ң бейімдеуімен әскери- әкімшілік
отарлау жү зеге асырылды.
ХІХ ғ. аяғынан - ХХ ғ. басына дейін к ө ші – қ он ба ғытында ғы отарлау.
ХУІІ ғасырдан ХХ ғасыр ға дейін созыл ған рухани- идеологиялы қ отарлау.
ҚОРЫТЫНДЫ;
Кіші жүз бен Орта жүз қазақтарының бір бөлігінің Ресейдің қол астына өтуінің, негізінен
алғанда, ұзаққа созылған келеңсіз салдарлары болды. Қазақ халқы бірте-бірте өз
тәуелсіздігінен айырыла бастады. Патша үкіметі хандар мен сұлтандарды уақыт өткен
сайын өзінің бір айтқанды екі етпейтін тәртіпті шенеуніктерге айналдырып алды.
Патша үкіметі жалпықазақтық хандықтың болуын танудан саналы түрде қасақана бас
тарту арқылы Қазақ мемлекетінің аумақтық тұтастығын бұзып, бірлігін ыдырата бастады.
Іс жүзінде қазақтардың билеушілерімен ешқандай келісіп алмай-ақ, қазақ-орыс
шекарасының бүкіл өн бойына әскери бекіністер, қамалдар, далалық шағын
бекіністер салуды үсті-үстіне үдете берді.
Жайылымдық жерлердің тарыла түсуі мал өсірумен айналысатын көшпелі және жартылай
көшпелі қазақтардың шаруашылық негізін елеулі түрде шайқалтты. Жұт болған жылдары
қазақтардың мал басын аман сақтап қалуы үшін шекара шебіндегі аймақтарға көшіп
баруына рұқсат етілмеді.
Қазақстанның Ресейдің ықпалына енуі кейінгі жылдары қазақтардың Орта
Азия мемлекеттерімен қарым-қатынасының едәуір нашарлап кетуіне әкеп соқтырды. Хиуа
мен Бұхардың әскерлері Оңтүстік Қазақстанның қазақтарына оқтын-оқтын жорық жасап
тұрды, алым-салық төлетті. Сонымен қатар Ресей мен Қазақстанның екі арасындағы сауда
қатынастарының күшейе түсуі едәуір оңды сипат алды

Ұқсас жұмыстар

ҚОЖА АХМЕТ ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ - ТҮРК УНИВЕРСИТЕТІ ПРЕЗЕНТАЦИЯ

Кіші жүздің Ресейге қосылуы

ХVІІІ ғ. бірінші ширегіндегі Қазақстан. Қазақстан және Ресей жаңа заман жағдайында

Есет Көтібаров бастаған көтеріліс

Бөкей Ордасы

КІШІ ЖҮЗДЕГІ ЖОЛАМАН ТІЛЕНШІҰЛЫ БАСТАҒАН ҚОЗҒАЛЫС

Ресейге қосылуы

Сырым Датұлы Басқарған кіші жүздегі көтеріліс

Абылай хан есімізде

ҚАЗАҚ – ЖОҢҒАР ҚАТЫНАСТАРЫ

Пәндер