Картографиялық бейнелердің тәсілдері

Презентация қосу

Картографиялық
бейнелердің тәсілдері.

Орындаған:Тұрғазы Жәнібек.
Топ:ГК-407.
Тексерген:Чигаева Жанар Ериковна.
Жоспар.
1. Изолиния тəсілі.
2. Ареал тəсілі.
3. Сапалы фон тәсілі.
4. Значокты тәсіл.
5. Нүктелі тәсіл.
6. Сызықтар қозғалысы.
7. Картограмма тәсілі.
8. Картодиограмма тәсілі.
Арнайы карталарда құбылыстарды бейнелеу тəсілдері
құбылыстын өзінің
сипаттамасына жəне аумақ бойынша олардың орналасу
негізіне байланысты
жобаланады. Арнайы көрсеткіштерді бейнелеу үшін келесі
тəсілдер
қолднылады: изолиния, сапалы фон, ареал, значокты,
нүктелі, сызықтар
қозғалысы, картограмма, картодиограмма.
Изолиния тəсілі.
Изолиния тəсілі картада бірқалыпты өзгеріске ұшырайтын ж əне
картографияланатын аумақта үздіксіз таралатын (мысалы рельеф,
температура
жəне т.б.) құбылысты көрсетуде қолданады. Картографияланатын
құбылыстын
сипаттамасын көрсету үшін құбылыстың бірдей көрсеткіш
нүктелерін қосатын
арнайы қисық сызықтар жүргізеді. Ол сызы қтар изолиниялар деп
аталады.
Изолинияны құру үшін картада шамалары белгілі немесе берілген
құбылыстын көрсеткіштерінің қажетті пункттер саны болуы керек.
Мысалы
изотерманы құру үшін температураны градуспенен білу керек,
изогипсты құру
үшін – абсолютті немесе қатынасты биіктіктерді білу керек жəне
т.б. Шамалары
бірдей нүктелерді сызықтармен қосу арқылы изолиниялады алады
Картаның қандай да болсын нүктелерінде құбылыстың бейнеленген
көрсеткішін анықтауға изолиния тәсілі қарастырылады.
Изолинияларды құруда мағнасы бойынша бірдей интервал қабылданса
онда изолиниялардың орналасуынан құбылыстың өзгеру мінезін оңай
көруге34
болады. Изолиниялардың бір-біріне жақындауы құбылысты ң ай қын
өзгеруін
көрсетеді, ал бір бірінен алшақтауы құбылысты ң сипаттамасыны ң
шамалап
өзгеруін көрсетеді.
Мысалы: қиманың бір қалыпты болуында изогипстарды ң жа қындауы
(горизонтальдар) беткейдің тік ылдилығын сипаттайды, ал керісінше
изогипстардың бір бірінен алшақтауы жазық беткейде биіктікті ң
өзгеруін
сипаттайды.
Ареал тəсілі
Қандай да бір құбылыстын таралу аумағын ареал деп атайды.
Ареал - жер бетінде қандай да бір құбылыстың (жануарлар, өсімдіктер,
пайдалы қазбалар түрлері жəне т.б.) таралған атырабы; физикалы қ
жəне
қоғамдық географияда қолданылатын ұғым. Мыс, биогеографияда. Ареал
тірі
организм топтарының (түрдің, туыстың жəне т.б.), экономикалы қ
географияда
əр ауыл шаруашылығы дақылының немесе өнеркəсіп саласының тарал ған
атырабы жəне т.б.
Ареал латын тілінен аудан деген мағына береді. Ареалдар абсолюттік
жəне
салыстырмалы болып бөлінеді. Абсолюттік ареалда кейбір жануарларды ң
түрін
мүлдем көрсетпейді. Салыстырмалы бір территорияны қамтып
жануарлардың
тығыздығын жəне өсімдіктердің түрлерін көрсетеді.
Ареалды бейнелеу тәсілі.
Қандай да бір құбылыстың ауданға таратылуы ареал деп
аталады.
Картографиаланатын аума қта түгел емес орнала қан
құбылыстарды бейнелеу
ареал тәсілінде қолданылады. Ареалды ң к өмегімен мысалы,
ауданда қандай да
бір халықты басқа халықтар арасында орналастыру, ке ң
қазбалардың
орналасқан орындары, төмен не жо ғары температуралы
аудандарды көрсетеді.
Ареалдарды пунктирлі немесе тұтас сызы қпен ай қындап , ішкі
аланың
штрихпен, бояумен немесе шартты белгімен толтырады. Кей
кезде тек қана
штриховкамен немесе значокпен ала ңды контурлайды,
ареалдарды жазу
таңбасымен көрсетуге болады.
Сапалы фон тәсілі.
Құбылысты бейнелеуде аумақты түгел бір қалыпты
орналастыруда
қолданылады.
Бұл тәсілде картаға құбылыстың не аланның қандай да
болсын шекарасын
орналастырып әр-түрлі бояумен бояйды, қайталанатын
шартты белгілермен
толтырады немесе бір-бірінен әр-түрлі штриховкамен
бөледі. Сапалы фон
тәсілін көптеген арнайы карталарда қолданады.
(топырақты, геологиялық,
саяси-әкімшілік, ботаникалық, экономикалық, тарихи және
т. б.).
Значокты тәсіл.
Картада нақты орналасқан нүктелерде объектілерді бейнелеуде значокты
тәсіл қолданылады. Мұндай объектілерге елді мекен пунктері, өндірістер, ке ң
орындары, пристаньдар, порттар,станциалар, байланыс пунктері жатады.
Объектінің нақты орналасқан жерінде значокты орналастырады.
Значоктардың үш түрі болады:
1) геометриялық, жай геометриялық фигуралардан құрастырыл ған
болады (дөңгелек, квадрат, сектор, пирамида, тік бұрышты үш б ұрыш,
ұшбұрыш және т.б.)
2) әріптік бейнеленетін объектінің басқы әріпінен құрылады.
3) суреттік, объекттің өзінің түрі бойынша (суреті, формасы)
бейнеленетін объектіні өзінің суретімен қандай объектінің бейнеленгені ң
көрсетеді. Мысалы (труба заводты бейнелейді, конверт-поштаны, якорь -
пристаньды).
Нүктелі тәсіл
Қандай да бір құбылыстын аумақта бір қалыпты таралмағаны ң
көрсетуде
нүктелі тәсіл қолданылады (мысалы: егін себулерін орналастыру,
малды игеру
және т.б. )
Бұл тәсілде негізгі элемент нүкте. Нүктенің өз мағынасы бар.
(өлшем),
мысалы; себілетің алаңды айқындау үшін бір нүкте 1000 га ға
тең, ал мал игеру
картасында 1 нүкте 100 басқа тең. Картада объекті ң орналас қан
жерінде размері
мен мағнасы бірдей нүктені салады. Объектіні ң немесе
құбылыстын өте көп
орналасқан жерлерінде бір - бірімен беттесіп кетпеу үшін
нүктелерді таңдау
қажет.
Сызықтар қозғалысы
Карталарда сызықтар қозғалысымен аумақта әр т үрлі орын
ауыстыру
бейнеленеді. Физико-географиялы қ карталарда ол желді ң ба ғыты
немесе
теңіздің ағу бағыты болуы мүмкін, ал арнайы экономикалы қ
карталарда -ол
груздың жылжуы, әскери жүріс жолы ж әне т.б.. Сызы қтар
қозғалысы әр түрлі
размермен, түспен және суретпен стрелка болып к өрсетіледі. Ал
қозғалыс
сипаттамасын стрелканын суретімен (тік сызы қ, пунктир) ж әне
түсімен
айқындауға болады. Сызықтар қозғалысымен арнайы карталарда
құбылыстын
жылжуын көрсетеді, ал топографиялы қ картада өзенні ң а ғу
бағытын, және ағыс
жылдамдығын сипаттайды.
Картограмма тәсілі.
Картограмма қатысты құбылыстарды картографиялауда жəне сол
құбылыстың алаңда таралуын əр түрлі түстермен немесе штриховкамен
оның
даму дəрежесіне байланысты бейнелеуде қолданылады. картограмма
тəсілімен бір құбылыстың алаңда таралу дəрежесі
көрсетілген. Штриховканың қалындығымен легендаға қатысты бір
құбылыстың
даму дəрежесін бақылауға болады. Суреттегі бейнеленген жағдайда əр
ауданда
малдың таралу санын бақылауға болады.
Картограммада объеттің нақты жағдайы немесе таралуы көрсетілмейді.
Мұнда берілген статистикалар анықталған аудандарға қатысты
алынады.
Картограмманы құруда анықталған аудандардың шегінде
картографияланатын құбылыстардың сандары біркелкі таралғаны
көрсетілген,
бірақ құбылыстардың таралуы шын мəнісінде бір келкі болмауы да мүмкін.
Картодиограмма тәсілі.
Картограмма қандай да бір құбылыстың таралу шамасын
анықталған
аудандарда диаграммамен сызып карта түрінде
сипаттайды. Диаграммалар объекттің нақты орналасқан
жерін көрсетпейді. Олар тек
қана берілген ауданда құбылыстын жалпы шамасын
көрсетеді.
Диаграммаларды геометриялық фигуралармен немесе қандай
да бір
суретпен бейнелеуге болады. Диаграмма масштабы аудан
шекарасынан
шықпауы керек жəне олардың шамасы көз мөлшерімен
айқындалуы керек

Ұқсас жұмыстар

Карта - Жер шарының бетін немесе оның бөліктерін белгілі бір картографиялық проекцияда жазықтыққа кішірейтіп және жинақтап бейнелеу

Тақырыптық карталарда құбылыстар мен объектілерді картада бейнелеудің картографиялық тәсілдері

ГАЖ - бен жұмысты ұйымдастыру

Сандық карта

КАРТАНЫ БАСПАҒА ШЫҒАРУ ПРОЦЕССІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

Құрылыс карталары

Картадағы бұрмаланулар

ҰЗЫНДЫҚ БҰРМАЛАНУ

ОРМАН ЭКОЖҮЙЕСІНІҢ МОНИТОРИНГІ

Геодезиялық және картографиялық ГАЖ

Пәндер