Мұхтар Әуезовтің хаттары: тарихи-биографиялық және мұрағаттық аспектілер

Скачать

М. Әуезов хаттары

Дәріс жоспары: 1. М. Әуезов хаттарының тарихы. 2. М. Әуезовтің жеке өмірбаянына қатысты хаттары

«Абайдың ұлылығы мен данагөйлігін ашқан Мұхтар Әуезов өткен ғасырдағы қазақ әдебиетінің алыбы».

Осыдан 100 жыл бұрын, Қазақ даласын ескіліктің сарқыншағы жайлап, арам ниеті басқыншылардың улауымен ағайындардың бірін-бірі күндеп, аз ғана халық ұлт ретінде жойылып кетудің алдында тұрған еді. «Надан елге - арамза молда», - демекші, ел арасында білім мен ғылымды әкелуі тиіс дін мамандарының қызметін «әліпті таяқ деп білетін», татар мен ноғайдың дүмшелері атқарады. Кең даланы надандықтың ауыр пердесі тұмшалап алған еді. Осы қасіретті шақта әр рудан, әр қиырдан шығып жаңаша оқуға қол жеткізген. Қазақ зиялылары алған білімдерін жеке басының мүддесіне емес, халықтың игілігіне жұмсауды, алдарына мақсат етіп қойды.

Мұхтар Әуезов, шәкірт кезінде қазақтың көзі ашық зиялыларына арнап хат жазған.

Арада ғасырға жуық уақыт өтсе де, сол хаттар өзінің маңыздылығын жоймаған тәрізді.

«Оқудағы құрбыларыма» атты мақаласы 1917 жылы, 14 қыркүйекте «Сарыарқа» газетінде жарық көрген. Мақаладан үзінді келтіре кетсек . . .

. . . Ұлт тізгінін ұстап тұрған оқығандарымыз, солардың істерінің таудай болып үлкейіп, дабырайып көркеймегіне кім кепіл?

. . Біздің

. . . Біздің мақсатымыз - мал табу, шен тағу емес, надандық неше батпан (болып), үстіне артылып зілдей қылып жатқан ауыр халқымызды өрге сүйреудің әдісін, тәсілін табуға тырысу керек екенін ұмытуға жөн бе? . . .

. . . Бұрынғы жаман әдетті тастауға тырысалық, әйтпесе болыстық тигізетін інілеріміз жетіп келеді деген алдыңғы ағалардың қуанышын күйінішке айналдырып, «қарғайын десе жалғыз, қарғамайын десе жалмауыз» болып жүрмелік. Онда біздің оқымағанымыз, болмағандығымыз артық.

Бұл хатынан Мұхтар Әуезовтің халқының нағыз жанашыры екенін, ел болашағы үшін сезінген күйініш-сүйінішін, көрегендігін аңғарамыз.

Өз өмірі жайлы М. Әуезов келесідегідей жазбалар қалдырған екен.

Атақты Мұхтар Әуезовтің қолжазба қорында «Өз жайымнан мағлұмат» атты жазбасы бар. Сонда Мұқаң: «Арасында ауырып оқуды бірлі-жарымды тоқтатып, доғарып қойып жүріп, семинарияны 1919 жылы шала-шарпы бітірдім. Бұл кездерде февраль төңкерісі болған. 19-шы жылдың кеңес өзгерісі болды, әлеумет қызметінде араласып кеттік. Содан кейін баспасөзіне толығырақ араласқаным 1918 жылы «Абай» журналының шығуымен байланысты. Ондағы сөздер сырлы әдебиет емес, жалпы мақалалар балалықтың, жастық шақтың әр сайға басын соққан сандалысы, далбасалығы сияқты», - деп жазыпты. (Қолжазба қоры 382 папка)

1922 жылы «Шолпан» журналында жарияланған «Қазақтағы қоғам қайраткерлеріне» атты ашық хаты биліктегілердің шамбайына тиіп, өкіметтің «Жолбикелерге» қарсы күресі басталды. «Жолбикелері» Алаш ардақтылары болатын

Соңғы жылдары Семейде «Мұхтар Әуезов зерттеушінің беймәлім беттері. Мұрағат құжаттары» атты жазушының бұрын жарияланбаған хаттары мен сөйлеген сөздерінің стенораммасы енген кітабы жарық көрді.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс