Ойлау туралы түсінік

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ №3

Тақырыбы:Ойлау туралы түсінік

Орындаған: Төлеуханова Айдана П-407
Тексерген: Оспанова Қ.Ш.
Ойлау туралы түсінік
Ойлау– объективті шындықты белсенді бейнелеудің жоғарғы
формасы, дүниені тану мен игерудің жоғарғы сатысы, тұлғаны ң
танымдық әрекеті. Ойлау формалары мен құрылымдарында
адамзаттың бүкіл танымдық және тарихи-әлеуметтік тәжірибесі,
материалдық және рухани мәдениеті дамуының басты нәтижелері
қорытылып, бекемделген. Сыртқы дүниені толык тану ға түйсік,
қабылдау, елестер жеткіліксіз болады. Біз тікелей біле алмайтын
заттар мен құбылыстарды тек ойлау аркылы ғана
білеміз. Түйсік, қабылдау процестерінде сырт қы д үниені ң заттары
мен құбылыстары жайлы қарапайым қорытындылар жасалады.
Бірақ қарапайым қорытындылар сыртқы дүние заттары мен
құбылыстарының ішкі құрылысын, оның қажетті қатынастары
мен байланыстарын толықтай ашып бере алмайды. Адамны ң ой-
әрекеті әсіресе тұрлі мәселелерді бір-біріне жанастыра отырып
шешуде өте жақсы көрінеді.
Ойлау формасы

Ойлау формасы болып табылатын ұғымдар, категориялар,
идеялар мен теориялар танымның субъектісі мен объектісінің
арасын байланыстырып тұрған қоғамдық тәжірибенің
негізінде, қоғамдық-тарихи процесте қалыптасып дамиды
және заттар мен нәрселердің сезімдік таным формаларында
(түйсік, қабылдау, елес) берілмейтін мәнді байланыстары мен
қатынастарын өрнектейді. Осының арқасында адам дүниенің
заңдары мен заңдылықтарын танып білуге мүмкіндік алады,
алды-артын болжап, болашағын айқындап, алдына саналы
мақсаттар қойып, соларға жету жолдарын саралайды,
табиғатты өзгертеді және өзі де өзгереді. Адам өмірінде,
тәжірибелік және танымдық қызметінде шешуді қажет ететін
мәселелер туындап, соларды қою және шешу барысында oйлау
қабілеті де түрленіп, шығармашылықпен дамып отырады.
ДЕДУКЦИЯ

Дедукция дегеніміз–
жалпыдан жекеге қарай
жүретін ой қорытындысы.
Мысалы, біз, тірі
организмдер оттегі жоқ
жерде тіршілік ете
алмайды, ал балық тірі
организмнің бірі десек,
олай болса, балық оттегі
жоқ жерде тіршілік ете
алмайды деген
қорытындыға келеміз.
ИНДУКЦИЯ
Индукция–жекеден жалпыға
қарай жасалатын ой
қорытындысы. Гүлдер сусыз
өмір сүре алмайды, ағаштар
да сусыз өмір сүре алмайды
десек, осы айтылғандардан
жалпылап, сусыз өсімдіктер
тіршілік ете алмайды, деген
қорытындыны жасаймыз
АНАЛОГИЯ
Аналогия дегеніміз–ұқсастық бойынша ой
қорытындыларын жасау. Мәселен, И. Ньютон б үкіл
әлемдік тартылыс заңын тапқанда аналогиялық ой
қорытындысына сүйенген. Ол жер үстіндегі денелердің
қозғалуы, әсіресе құлауы мен аспан денелерінің
қозғалуы арасындағы ұқсастықты түсіндіруде
аналогияны келтіреді. Аналогия ғылыми болжамдарды
жасаудың маңызды алғышарты болып табылады.
Ойлау әрқашан анализ және синтез процестерінен
ОЙ ТӘСІЛДЕРІ басталады. Ойлау т үйсік
пен қабылдаудағы анализ бен синтездің жаңа мазм ұн ға ие бол ған түрі.
Анализ дегеніміз ой арқылы түрлі заттар мен құбылыстардың м әнді
жақтарын жеке бөліктерге бөлу.
Синтезде ой арқылы заттың, құбылыстың барлық элементтері біріктіріледі.
Анализ бен синтез-бірімен-бірі тығыз байланысты, бірінсіз бірі болмайтын
құбылыс. Бұл екеуі-бірінен-бірі ешқашан ажырамайтын ой процесіні ң негізгі
компоненттерінің бірі. Кез келген сұраққа жауап табу, қандай болмасын бір
мәселені шеше алу анализ бен синтездің түрлі қиысуларын қажет етеді.
Мәселен, мылтықты жеке бөліктерге ажыратсақ, бұл анализ (талдау) болады
да, кейіннен осы бөліктерді белгілі тәртіппен құрастырсақ, синтез
(топтастыру) болады.
ТҮСІНУ

Түсінік - заттың, кұбылыстың ең елеулі касиеттерін, байланыстарын,
қатынастарын көрсететін ойлаудың формасы. Түсініктің негізгі қызметі -
берілген топтың жеке заттарының барлық ерекшеліктерінен назарын аударту
арқылы жүзеге асатын жалпылылы қты бөлу. Түсінудің екі түрі бар.
Біріншісі–тікелей түсіну. Тікелей түсіну– жанама түрдегі ой операцияларын
керек етпейтін, қабылдауға ұқсас процесс.
Ал екінші түрі–жанама түсіну. Жанама түсіну–түрлі фазалардан т ұратын, ой
операцияларын қажет ететін, көмескі нәрсені айқын етіп бейнелеуде
бірнеше ой қорытындыларын қажет ететін процесс.
Пікір дегеніміз – құбылыстар арасында
байланыс орнату. ПІКІР
Пікірде адам белгілі зат туралы өзінің ойын
айтады, олардың заттар арасына орнат қан
байланысын немесе қайсыбір құбылысқа
деген өз қатынасын білдіреді. Демек, пікірде
тек ой, яғни танымдық процесс қана
бейнеленбейді.
Пікірден адамның сезімі де, оның ниеті де
көрініп отырады. Пікірдің көрінісі және оны
сипаттайтын ерекшеліктері де көп.
Қоршаған ортаны танып, біле келе, нәрселерді
және олардың белгілерін бөліп аламыз.
Мысалы, металдан жасалған бір затты
зерттесек, ол туралы мынадай ой айтамыз:
"Бұл нәрсенің жылтырайтын, майысатын,
балкығыштық, қызу өткізгіштік, электр тоғын
өткізгіштік қасиеттері бар". Бұл с өйлемде біз
бір нәрсе жөнінде пайымдаймыз. Ол пікір сол
зат пен оның белгілері туралы ойды керсетеді.
Ал ол нәрседе (затта) бірлі-жарым белгілерді ң
болмауы да мүмкін. Онда біз ол зат туралы
"мына зат ақ емес", "мына кітап қызықты
емес" дейміз. Затта әр белгінін; бар болуы
немесе жоқ болуы біздің ойлауымызда не
қостау, не терістеу формасында пайымдалады.
Әдетте ойлау үш негізгі кезеңмен сипатталады:

1. Ойлау когнитивті болып табылады, яғни “іштей” ақыл ойда
өтеді, алайда оны мінез–құлық бойынша бағалайды.
Шахмат ойнаушы жүріс жасағанда өзінің ойлауын көрсетеді.
2. Ойлау–ол процесс, онда когнитивті жүйеде білімдермен
кейбір айлалы әрекет жасалады. Өзінің жұмысын ойластыра
отырып шахмат ойнаушы сол сәтте өтіп жатқан
ақпараттармен бұрынғы есіндегілерді біріктіреді және
жағдай жайлы өз білімін өзгертеді.
3. Ойлау бағытталған сипатқа ие, оның нәтижелері кейбір
мәселелерді “шешетін” немесе оның шешілуіне бағыттал ған
мінез–құлықта көрінеді. Шахматшының ойындағы әрбір
келесі жүрісі жеңіске жетуге бағытталған. Барлық әрекет
сәтті болмайды, бірақ та ойыншының ойында оларды ң
барлығы шешуге бағытталған.
Қорытындылай келе: Ойлаудың физиологиялық негіздері
И.П. Павловтың бірінші және екінші сигнал ж үйесі ж өніндегі
іліміне байланысты түсіндіріледі. Ойлау–ми қыртысыны ң
күрделі формадағы анализдік–синтездік қызметіні ң н әтижесі,
мұнда екінші сигнал жүйесінің уа қытша ж үйке байланыстары
жетекші рөл атақарады. Екінші сигнал ж үйесінде ж үйке
қызметінің өз алдына дербес заңдары бар деуге болмайды.
Сигнал жүйелерінің мидағы заңдылықтары бірдей. Біра қ
олардың айырмашылықтары мынада: егер бірінші сигнал
жүйесіндегі реакциялар нақтылы құбылыстар ға байланысты
туса, екінші сигнал жүйесі оларды жалпылап отырады.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:

1. Жарықбаев Қ., Жантану негіздері,
Алматы,-2002 жыл.
2. Жарықбаев Қ. Б., Психология.,
Алматы,Білім-1993ж
3. Намазбаева Ж.И., Психология ,Алматы
-2005 жыл

Ұқсас жұмыстар

Жұптық Биология жабдықтармен құрылысы және дамыту

Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту

ОЙЛАУ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК ТУРАЛЫ

ҮЙРЕНУ МЕН ҮЙРЕТУДІҢ ТҮРЛЕРІ

ҒЫЛЫМИТАНЫМНЫҢ МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

ОЙЛАУ МӘДЕНИЕТІ ЖӘНЕ ФИЛОСОФИЯ

Адамның психикалық қызметтерінің ерекшеліктері. Зейін,ой,сана,сөз

ОҚЫТУ АСПЕКТІЛЕРІ

ЖАЛПЫ ПСИХОЛОГИЯ ПӘНІ

БАСКЕТБОЛ ТАРИХЫНАН

Пәндер