Жануарлардың негізгі температуралық бейімделуі

Презентация қосу

Жануарлардың
акклиматизациялау
ерекшеліктері. Тұяқты
жануарлардың адам өміріндегі
рөлі. Қоректік тізбектегі рөлі.
ЖАНУАРЛАРДЫҢ НЕГІЗГІ
ТЕМПЕРАТУРАЛЫҚ БЕЙІМДЕЛУІ
Өсімдіктермен салыстырғанда жануарларда дене температурасын үнемі немесе уа қытша
бірқалыпты ұстап тұрудың әртүрлі мүмкіншіліктері бар. Жануардың денесі не ғұрлым
үлкен, бұлшық еттері жақсы дамыған болса, соғұрлым жылуды к өп ж ұмсайды.
Жануарларда негізгі температуралық бейімделудің жолдары мынадай:
химиялық реттеу - ортаның температурасы төмендеген жа ғдайда жауап ретінде жылу
бөлуді ұлғайту;
физикалық реттеу - жылу беру дәрежесіні ң өзгеруі, жылуды ұстап қалу немесе арты ғын
ысырап ету. Температураны физикалық реттеу жануардың ерекше анатомиялы қ немесе
морфологиялық ерекшеліктеріне: денедегі жүнді немесе қауырсынды қабаты, қан айналу
жүйесінің орналасу ерекшеліктері, майлы қорларды ң болуы ж әне т.б. байланысты.
организмдер мінез-құлқы. Кеңістікте бір жерден екінші жерге орын ауыстыру ар қылы
жануарлар өте суық жерлерден кете алады. Көптеген жануарлар үшін осы мінез- құл қы
жылу балансын сақтауда ерекше роль атқарады. Дене температурасы бірдей жа ғдайды ң
өзінде пойкилотермді жануарлар гомойотермділерге қара ғанда зат алмасу процесіні ң баяу
жүретіндігімен ерекшеленеді. Мысалы, шөлде тіршілік ететін игуана +37°С температурада
өзінің дене мөлшеріне шамалас кемірушіге қара ғанда оттегіні 7 рет аз пайдаланады.
АККЛИМАТИЗАЦИЯЛАУ
Көндіктіру (Акклиматизация) - табиғи қауымдастықты адамға пайдалы
түрлермен байыту мақсатымен жануарларды немесе өсімдіктерді жа ңа
аудандарға көшіру процесі немесе организмнің тіршілік етудің жа ңа
немесе өзгерген жағдайларына бейімделуі (бұл кезде олар барлы қ
сатыларын өтеді, тіршілікке тұрақты ұрпақ береді). Өсімдіктерді
көндіктіру кезінде абиоталық (температура және ауа ылғалдылығы,
жауын-шашын мөлшері, топырақ типі және т.б.), жануарларда биоталы қ
(жауларының болуы, мекен ету орны мен азыққа бәсекелестер)
факторлардың маңызы зор. Біздің елімізде қымбат терілі а ңдардан
ондатра (Солтүстік Америкадан), сазкомшат (Оңтүстік Америкадан),
америкалық су күзені және т.б. көндіктірілген. Өсімдіктерден америка
үйеңкісі, Канада шыршасы; Еуропада — талшын ж әне а қ акация
көндіктірілген. Алайда, жаңа түрді орналастыру, әдетте, экологиялы қ
тепе-теңдікті бұзады, қалыптасқан қоректік тізбекті өзгертеді, жергілікті
түрлерді ығыстырып шығарады. Сондықтан көндіктіру мақсатымен
түрлерді жаңа мекен ету орнына орнықтыру сак болуды, көндіктірілген
түрлердің ғана емес, олар үшін жаңа табиғи ортаның да мүмкін
болатын салдарын есептеуді қажет етеді.
мен құстардың денесінің кейбір бөліктерінің (құйрығы,
тұмсығы,құлағы) неғұрлым оңтүстікке (экваторға)
жақын тіршілік етсе,соғұрлым ұзын болатынын
байқаған (9 сурет). Көптеген сүтқоректілер үшін дене
температурасын бірқалыпты ұстауда қан тамырлары көп
орналасқан құлақтарының манызы зор. Африка пілінің
үлкен, шөл түлкісінің кішкене құлақтары және
американ қояндарының құлақтары аса маңызды жылу
реттейтін арнайы мүшелерге айналған.
Организмдер үшін судың экологиялық фактор ретінде
маңызы зор. Онсыз тіршілік үшін қажетті биохимиялық
процестер жүрмейді.
Организмде су алдымен ұлпа жасушалары үшін қажет.
Өйткені, жасуша протоплазмасындағы(жасушаның тірі
заты) барлық зат алмасу процестері судың қатысуымен
жүреді.
ЫЛҒАЛДЫ РЕЖИМГЕ БАЙЛАНЫСТЫ ЖАНУАРЛАРДЫ
ҮШ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТОПҚА БӨЛЕДІ:

гигрофилдер - ылғал сүйетін ортаның
ылғалдылығын қажет ететін жануарлар
(масалар, моллюскалар, амфибиялар);
мезофилдер - орташа ылғалдылықта тіршілік
ететің жануарлардың үлкен тобы;
ксерофилдер - жоғары ылғалдылыққа
төзбейтін құрғақ сүйгіш жануарлар (түйе, шел
кемірушілері, бауырымен жорғалаушылар).
Қоректік тізбек — қоректену типімен
біріктірілген организмдер жиынтығы.
ТОПТАРЫ
Өндіргіштер - өздігінен қоректенушілер (делдалдар жо қ, м ұндай организмдер энергияны
тікелей күннен немесе бейорганикалық заттарды тотықтырып алады - фотоавтотрофтар
және хемоавтотрофтар).
Фитофагтар - делдал біреу - өсімдіктер.
Бірінші реттік зоофагтар - делдалдар екеу - өсімдіктер ж әне фитофагтар.
Екінші реттік зоофагтар - делдалдар үшеу - өсімдіктер, фитофагтар, бірінше реттік
зоофагтар және т.б.
Бір қоректік деңгейдегі организмның тұтынған энергиясының 10%-ы өтуі м үмкін. Қал ған
энергия организмнің тіршілік етуіне жұмсалады.
Ыдыраушылар мен қалдық қоректілер - әр түрлі қоректік деңгей көрсетуі м үмкін. Қурап
қалған өсімдіктерді пайдаланғанда олар екінші, фитофагтар өлігінде - үшінші, бірінші
реттік өлексесінде - төртінші, т.б. қоркетік деңгей көрсетеді.
Бір қоректік деңгеймен байланысты емес жануарлар (эврифагтар) бар. Эврифагтар
қатарына адам да жатады, себебі, ол өсімдіктерді де және әр т үрлі қоректік деңгейдегі
жануарларды да тағамға пайдаланады.
Бірнші қоректік деңгей - жасыл өсімдіктер (өндіргіштер) .
Екінші қоректік деңгей - өсімдік қоректі жануарлар (бірінші реттік
тұтынушылар).
Үшінші қоректік деңгей - өсімдік қоректі жануарлармен қоректенетін
жыртқыштар (екінші реттік тұтынушылар).
Төртінші қоректік деңгей - екінші реттік жыртқыштар (үшінші реттік
тұтынушылар).
Шірік қоректі организмдер (ыдыратушылар) екінші деңгейден бастап
барлық деңгейде кездеседі.

ҚОРЕКТІК ДЕҢГЕЙЛЕР
ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ПИРАМИДА

Ұқсас жұмыстар

Жануарлардың акклиматизациялау ерекшеліктері. Тұяқты жануарлардың адам өміріндегі рөлі. Қоректік тізбектегі рөлі

ЭКОЛОГИЯ және ТҰРАҚТЫ ДАМУ

Гомеостаздың физиологиялық механизмдері

Биологиялық түр - эволюциялық процесс негізі

Қоздырғыш тіндердің физиологиялық қасиеттері

Тез бұзылатын азық-түліктің (ет, балық, жартылай фабрикаттар) тасымалдануы

Жануарлар психикасының түрлері

Биологиялық прогресс Биологиялық регресс

Органикалық әлемнің қалыптасуы мен дамуы

Стенобионттық және эврибионттық организмдер

Пәндер