«Бала тәрбиесіндегі халықтық ұстанымдар:бала тәрбиесінде нақыл, қанатты,шешендік сөздер қолдану»

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті
Жаратылыстану-математика факультеті
Математика кафедрасы

Тақырыбы: «Бала тәрбиесіндегі халықтық
ұстанымдар:бала тәрбиесінде нақыл,
қанатты,шешендік сөздер қолдану»

Орындаған: Мұратбекова А, Т-411топ

Семей қаласы, 2015ж
Қай заманда, қандай қоғамда болсын алдымызда т ұр ған зор міндеттерді ң бірі –
болашақ ұрпақ тәрбиелеу. Жан – жақты жетілген, ақыл парасаты мен м әдениеті
мол, саналы ұрпақ тәрбиелеуде әр халықтың салт – д әст үрі, ел дамуында ғы
бағалы байлықтың нәрін біртіндеп сіңіру арқылы ғана ж үзеге асыру ға болады.
Басқа халықтар сияқты қазақ елінің де ұрпақ тәрбиелеуде мол т әжірибесі,
жиған – тергені, озық ойлары мен өзіндік ерекшеліктері бар.

Мақал-мәтелдер – халықтың ауызша ақындық
шығармашылығының көп тараған ескерткіштері. Ғасырлар бойы
халықтың әлеуметтік тарихи тәжірибесі туралы нақыл сөздер арқылы
халықтың ой-пікірі, арманы, көзқарасы баяндалған. Қасиетті сөздерді
қазақ халқы қастерлеп өнеге етіп, адамдардың өлең өрнектерімен
ойластырып мақал-мәтелдерді үнемі пайдаланып келген. Мақал-
мәтелдер халық өмірінің барлық жағынан қамтылған.
Көн қатса, қалпына барады.
Әкені көріп ұл өсер,
Шешені көріп қыз өсер. Көпке түскен іс анығына барады.

Әдепті бала – арлы бала, Келінім, саған айтам,
Әдепсіз бала – сорлы бала. Қызым, сен тыңда.
Жақсы келін – қызындай,
Тауда туған құлынның
Жақсы күйеу - ұлындай.
Екі көзі таста,
Бала тәрбиесі бесіктен. Ашаршылықта туған баланың
Балапан ұяда не көрсе, Екі көзі аста.
Ұшқанда соны алады.

Әдепсіз өскен адамнан, тәртіппен өскен тал
жақсы.

Үлкенді сен сыйласаң, кіші сені сыйлайды,
Кіші сені сыйласа, кісі сені сыйлайды.

Ине өткен жерден жіп өтер.
Ұлттық ойындар. Қазақ халқының өмір кешкен тарихында ұлттық
ойындардың көптеген түрлері балалық, жеткіншектік, жас өспірімдік сия қта ғы
балалар тәрбиесінде пайдаланылады. Ойын тек көңіл көтеру, шаттандыру ғана
емес, ол өзінше ерекше қазақ халықының әлеуметтік өміріне байланысты
тәрбиелік мағынасы зор жеке адамның дамуына, жетілуіне әсер етуші фактор.
Жиі қолданылып келген бірнеше ойын түрлерін атап өтуге болады. Олар: «А қ
серек- көк серек», «Айгөлек», «Жаяу жарыс», «Соқыр теке», «Ақ боран»,
«Төбетей», «Бәйге», «Орамал тастау» т.б.
Жұмбақтар. Халық арасында жылдам айтылып келе жатқан ж ұмба қтарды ң
саны көптеп саналады. Жұмбақ балалардың қиялын, танымды қ іс- әрекетін,
қабілетін дамытады. Оның жауабын табу үшін мазмұнын талдап ой елегінен
өткізеді. Жұмбақтың тәрбиелік мәні өте зор.
Халқымыз ғасырлар бойы өз ұрпағын адамгершілікке, елжандылы ққа,
отансүйгіштікке тәрбиелеп келді. Осы ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жат қан
дәстүрдің өзегі, алтын діңгегі халықтық педагогика болды деуге болады.
Елбасы өзінің Қазақстан халқына Жолдауында «Біз Қазақстанның барлық
азаматтарының отаншылдық сезімімен өз еліне, жеріне деген с үйіспеншілігін
дамытуға тиіспіз» деген мәлім.
Сондай-ақ Қазақстан Республикасының «Білім туралы» за ңында да «Қаза қ
халқының мәдениеті мен дәстүр-салтын оқып үйрену үшін жа ғдайлар жасау
бірінші кезектегі міндеттердің бірі» деп атап көрсетілген. Халы қты қ т әрбие, ол
ұлттың ұлт болып қалыптасуымен бірге дамып келе жат қан к өне тарихи ж үйеге
жататыны кімге болса да аян.
Ұлт салт-дәстүрлердің тәлімдік мәні.
Салт-дәстүр дегеніміз – халықтардың кәсібіне, сенім-нанымына, тіршілігіне
байланысты қалыптасқан, ұрпақтан-ұрпаққа ауысып отыратын қо ғамды қ
құбылыс. Ол отбасылық тәрбиеде қалыптасады. Жеке адам жа ңа салтты ойлап
шығара алмайды немесе бұрынғы қалыптас қан салтты жо ғалта алмайды. Б үкіл
халық, ел-жұрт уақыт озған сайын салт-дәстүрге жаналық енгізіп, оны
қоғамдық болмыс көріністеріне бейімдеп, өзгертіп отырады. Ал жа ңа қо ғамды қ
қатынастарға қайшы келетіндері жойылып, өмірге қажеттілері жа ңа жа ғдайда
ілгері дамиды.

Мәселен, қазақтың жаугершілік заманында құрдас батыр жігіттерді ң ұлы
жорыққа аттанар алдында ақ қой сойып, қанына найзаларын малып, «өлсек
бірге өлеміз, опасызды ант атсын» деп төс түйістіріп анттау немесе әке-шешені ң
асырап алған баласы мен туған балаларының сауса қтарын а қ қойды ң бауыздау
қанына малғызып, «қаны бір бауырмыз» деп ант ішкізіп, құша қтастырып
сүйістіру ырымдары бүгінде ұмыт болған. Ал бұрын болмаған а қ шашты
қариялардың алтын-күміс неке тойларын жасау бүгінгі салт-д әст үрден т ұра қты
орын алды. Халық: « Дәстүрдің озығы бар, дәурені өткен тоғызы бар», «Әдет-
әдет емес, жөн әдет» деп заман талабына сай дәстүрлерді дәріптеп, т әлім-
тәрбиенің пәрменді құралы ретінде пайдаланып келген.
Қазақта мынадай құнды өсиеттер бар.
Мысалы:
Жеті қазына Жеті ата Жеті ж ұт
Ер жігіт 1. Бала 1. Құр ға қшылы қ
Сұлу әйел 2. Әке 2. Ж ұт (мал қырылу)
Ақыл, білім 3.Ата 3. Өрт
Жүйрік ат 4.Ар ғы ата 4. Оба (ауру)
Қыран бүркіт 5. Баба 5. Со ғыс
Берен мылтық 6. Т үп ата 6. Топан су
Жүйрік тазы (ит) 7. Тек ата 7. Зілзала (жер сілкіну)

Жеті күн Жеті ғалым Жеті әулие
Бүгін 1. Шы ғыс 1. Меке ш әріп
Ертең 2. Батыс 2. М әдина ш әріп
Бірсүгіні 3. О ңт үстік 3. Б ұхар ш әріп
Арғы күні 4. Солт үстік 4. Шам ш әріп
Ауыр күн 5. Аспан (жо ғары ғалым) 5. Қатым ш әріп
Соңғы күн 6. Жер орта 6. Құддыс (Мысыр) ш әріп
Азына 7. Жер асты( т өменгі ғалым) 7. К әл әм ш әріп ( Құран)
Жеті жоқ Жеті жетім
Жерде өлшеуіш жоқ 1. Тыңдамаған сөз жетім
Аспанда тіреуш жоқ 2. Киюсіз тозған боз жетім
Таста тамыр жоқ 3. Иесіз қалған жер жетім
Тасбақада талақ жоқ 4. Басшысы жоқ ел жетім
Аққуда сүт жоқ 5. Аққу – қазсыз көл жетім
Аллада бауыр жоқ 6. Жерінен айырылған ел жетім
Жылқыда өт жоқ 7. Замандасы болмаса — бәрінен де сол
жетім

Бес қару Бес өсиет Бес намаз
Садақ 1. Топасқа сенбе 1. Таң намазы
Мылтық 2. Жауға иілме 2. Бесін намазы
Найза 3. Сақ жүр 3. Екінді намаз
Қылыш 4. Аз үйге сенбе 4. Ақшам намазы
Айбалта 5. Жарлыдан сый алма 5. Жашиық намазы

Бес жаратылыс Бес қатер
Күн 1. От
Ай 2. Жау
Жұлдыз 3. Борыш
Күндіз 4. Ауру
Түн 5. Сөз
«Ұл тәрбиелей отырып, жер иесін тәрбиелейміз, қыз тәрбиелей отырып, ұлтты
тәрбиелейміз». Отбасындағы тәрбие әрбір мүшенің өзін - өзін са қтау, ұрпақты
жалғастыру, өзін - өзі сыйлау қажеттігінен туындайды. Отбасында адамны ң
жеке басының қасиеті қалыптасады. Баланы дұрыс т әрбиелеу отбасында,
алдымен, жанұя жағдайы, онда қалыптасқан он моральды қ - психологиялы қ
ахуал, татулық пен өзара түсіністік, сүйіспеншілік пен сыйласты қ, ауызбіршілік,
отбасы мүшелерінің бір - біріне деген құрмет сезімдері, я ғни, отбасында ғы
кіршіксіз таза, мөлдір көңіл - күйі тікелей ықпал етеді.
«Адамға ең бірінші білім емес, тәрбие берілуі керек, т әрбиесіз берілген білім
адамзаттың қас жауы, ол келешекте оның барлық өміріне апат әкеледі»- дейді
Әл - Фараби. Сонымен қорыта келе, жас ұрпаққа тәлім тәрбие беруді қо ғам
болып, ұстаздар қауымы болып, ең бастысы ата - аналар болып қол ға алса қ
болашағымыз жарқын болмақ. Балаларымызды отанс үйгіштікке, ата - баба салт
- дәстүрін құрметтейтін ұрпақ тәрбиелеу баршаға бірдей міндет. Ол үшін бала
тәрбиесіндегі халықтық ұстанымдар:бала тәрбиесінде на қыл,
қанатты,шешендік сөздер қолдану өте тиімді тәсіл болып саналады.
Қолданылған әдебиеттер:
1)«Бала мен балабақша» Республикалық педагогикалық журнал №7, 2011
2)«Бабаңнан саған не қалған!» Құрастырған–Қанат Қайым Алматы;
«Балауса»2002 ж
3)Ғаламтор сайттарынан алынған.

Ұқсас жұмыстар

Бала тәрбиесіндегі халықтық ұстанымдар:бала тәрбиесінде нақыл, қанатты,шешендік сөздер қолдану;халық педагогикасындағы тәрбиенің түрлері

«Тұлға тәрбиелеудегі қазақ фольклорінің ролі»

Халықтық педагогиканың тәрбиелік мәні

Бала тәрбиесінде халықтық педагогиканың міндеттері мен бағыттары

Халық тық педагогика

Ана тәрбиесі

Бала тәрбиесіндегі халықтық ұстанымдар

Қазақ халқындағы азаматтық патриоттық тәрбиенің ерекшелігі

Тәрбиенің түп төркіні – халықтық педагогика

Бала тәрбиесіндегі халықтық ұстанымдар .(Отбасындағы бала тәрбиесі)

Пәндер