Экстракция процесі: әдістері, қолданылуы және ластанған суларды тазарту

Экстракция процесі

Орындаған:Жұмагелді . Б. С

Тобы: БТ-307

Тексерген: Бейсембаева. Ғ. Ш.

Экстракция процесі

Экстракциялау (лат. extractіo - бөліп алу) - таңдап алынған еріткіштер көмегімен сұйық немесе қатты заттардан бір немесе бірнеше құраушыларын бөліп алу әдісі. Экстракцияла упроцесі үш сатыдан тұрады: 1) заттардың бастапқы қоспасын экстрагентпен араластыру; 2) түзілген екі фазаны мех. жолмен ажырату; 3) екі фазадағы экстрагентті пайдалану үшін бөліп алу. Мех. жолмен бөлгенде заттың экстрагенттегі ерітіндісі (экстракт) және бастапқы ерітіндінің қалдығы (рафинад) алынады. Олардан экстрагентті дистилдеу, буландыру, кристалдау, т. б. әдістермен алады. Экстракциялауүшін алынған экстрагенттердің төмендегідей ерекшеліктері болуы керек: таңдамалылығы, жылдам қалпына келуі, бастапқы еріткіштен тығыздығы немесе тұтқырлығы бойынша өзгешелігі, ұшқыштығының аз болуы, улы болмауы, т. б. Экстракциялаудың артықшылығына: жұмыстық темп-раның төмен болуы, сұйытылған ерітіндіден бағалы құраушыны немесе қажетсіз қоспаны бөліп алу тиімділігі, қайнау температурасы жақын заттарды бөлу және ректификациялы біріктіру мүмкіндігі, т. б. жатады. Экстракциялау мұнай өнімдерінен ароматтық көмірсутектерді, минералдық кендерден металдарды, өсімдік шикізаттарынан органик. қосылыстарды, т. б. бөліп алу үшін қолданылады. Экстракциялау аналитик. химияда: элементтерді хим. талдау, оларды бөлу және тазалау, т. б. үшін қолданылады. Онда экстрагент ретінде спирт, кетон, жай және күрделі эфирлер, аминдер, т. б. қосылыстар пайдаланылады.

Экстракция - алынатын өнімнің сұйық фазадан сумен араласпайтын органикалық сұйыққа (экстрагент) ауысуы. Май тәріздес заттардың сұйық көмірсутектермен (бензин) шығарылуы кең таралған, сонымен қатар басқа да экстрагенттер (хлороформ, эфир, бутилацетат) қолданылады. Қатты фазадан тура экстракциялау (соның ішінде микроағзалар биомассасынан) экстрагирлеу деп аталады.

Өндіру. Сарқынды суларды өндіру фенолдар, майлар, органикалық қышқылдар, металл иондарының қатысуымен және т. б. үшін пайдаланылады.

Өндірілген

компонент

сығынды

кәріз су

рафинат

Өңделген

су

Түйежапырақ

Өндіру бағандарының құрылымы сарқынды су және экстрагент әдісіне байланысты

Эстрактивті заттар

Бумен экстракциялау

Эфирлермен экстракциялау

Спиртпен экстракциялау

Сумен экстракциялау

Шайырлы

қышқыл-р

шайырлар

балауыз

майлар

стероидтар

танин

флобатанидер

бояғыш заттар

бейорганикалық заттар

алюлоидтар

ақуыздар

көміртектер

терпен

фенол

көмірсутек

лигнин

Экстракция процесінде қолданылатын аппараттар

Ластанған суларды тазалау

Ластанған суларды механикалық, химиялық, биологиялық жолмен тазартады.

Механикалық жолмен тазарту әдісі- ластанған сулардан әдейі арналған құралдардың көмегімен ерімейтін зиянды қосындыларды бөлуге бағытталған. Ол үшін сүзгі, мұнай, май ұстайтын құралдар т. б. пайдаланылады. Бұл әдіспен ластанған судың 60%, өндірістік қалдық сулардың- 95%-ке дейнін ерімейтін қосындылардан айыруға болады.

Ластанған суларды химиялық жолмен тазарту әдісі- әр түрлі реагенттерді қосу арқылы құрамын жақмартуға бағытталған. Химиялық әдіспен ластанған сулардағы ерімейтін зиянды заттарды 95%-ке дейін азайтуға болады.

Ластанған суларды тазартудың биологиялық әдісі биохимиялық процестің көмегімен жүргізіледі. Биологиялық тазарту табиғи жағдайда бөлініп берілген жер учаскелерінде жүргізіледі. Бұлар- жер суару участоктері. Биологиялық тазарту әдісін пайдалану үшін биологиялық тоғандар пайдаланылады.